چشم برزخی چیست؟

در اصطلاح فلسفه، کلام و عرفان، عالم برزخ ، عالمی فراتر از عالم دنیاست؛ از این رو، به هر مقدار ما از دل بستگی و وابستگی به دنیا و مادیات دور شویم، به عالم مافوق آن، بیشتر دسترسی می یابیم. بنابراین، از آیات و روایات چنین فهمیده می شود که کسانی که در مرحله ای قرار می گیرند که در آستانه مرگ و در حال قطع رابطه با دنیا هستند، می توانند پرده هایی از عالم برزخ را مشاهده کنند و یا کسانی که با گرایش به معنویات و دوری از مادیات، به قدرت روحی و معنوی می رسند، می توانند شخصیت درونی افراد را کشف کنند؛ با این تفاوت که مشاهده پرده هایی از عالم برزخ در آستانه مرگ، غیراختیاری و اجباری است؛ اما دست یابی به چشم برزخی و دیدن شخصیت درونی افراد در طول زندگی، به طور اختیاری است. برای رسیدن به این مقام، می توان از عمل به واجبات و ترک محرمات شروع کرد و علاوه بر آن، به مستحبات و رعایت تقوا، بیش از حد معمول پرداخت، تا زمینه بهره مندی از چشم برزخی فراهم شود و حقایق افراد و اعمال را فراتر از ظاهر آنها، بتوان دید. این مطلب در حدیث قرب النوافل چنین بیان شده است:

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده که خداوند فرمود: «اظهار دوستی نکرد بنده من به چیزی دوست داشتنی تر از آن چه واجب کردم بر او و او با مستحبات به سوی محبت من می آید؛ تا این که من نیز او را دوست بدارم، پس هنگامی که او را دوست بدارم، شنوایی او می باشم؛ آن گاه که می شنود و بینایی او می باشم؛ آن گاه که می بیند و زبان او می باشم آن گاه که سخن می گوید و دست او می باشم؛ آن گاه که ضربه می زند و پای او می باشم؛ آن گاه که راه می رود و هنگامی که به درگاه من دعا کند، اجابت می کنم و اگر از من درخواست کند، به او می دهم».1

پی نوشت:
1. احمد بن محمد خالد البرقی، المحاسن، ج 1، ص 291؛ کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 352.