تفاوت فرهنگ مادی و الهی

پاسخ : به طور کلی فرهنگ‏ها را می‏توان در دو نوع مادی و الهی تقسیم کرد: T} یک. فرهنگ مادی {T این فرهنگ بر پوچ انگاری ارزش‏های الهی و انسانی بنا نهاده شده است. در این فرهنگ، جنبه انسانی به فراموشی سپرده شده و آدمی تنها به عنوان موجود مادی ارزیابی می‏شود. چنین فرهنگی، پیروان خویش را برای به دست آوردن رفاه بیشتر، آزادی و بهره وری افزون تر از غریزه‏ها و سودپرستی، به حرکت در می‏آورد. در فرهنگ مادی، هدف، وسیله را توجیه می‏کند. بنابراین، پیروان آن برای رسیدن به هدف‏های مادی و بهره مندی هر چه بیشتر از مزایای زندگی، به هر وسیله دست می‏یازند و از هر شیوه ای سود می‏جویند. در چنین فرهنگی، بنیادهای اخلاقی جامعه فرو می‏ریزد، ارزش‏های انسانی کم رنگ می‏شود و آمار بزه کاری‏ها فزونی می‏یابد. افزون بر آن، بشر در گرداب بی پناهی و تنهایی گرفتار می‏آید و نگرانی و تشویق بر سراسر زندگی وی حاکم می‏شود. چنین فرهنگی نه تنها سعادت و خوشبختی بشری را تباه می‏سازد؛ بلکه راه تکامل معنوی و سعادت اخروی او را نیز مسدود می‏کند. T} دو. فرهنگ الهی {T فرهنگ الهی، انسان را آمیزه ای از جسم و روح می‏داند. «اسلام» نشان دهنده کامل این فرهنگ است و هدف خود را، دست یابی به کمالی می‏داند که در پرتو وحی به دست می‏آید. معیار برتری افراد را نیز پای بندی به اصول ثابت اخلاقی می‏داند. قرآن مجید در این باره می‏فرماید: «A} ان اکرمکم عندالله اتقیکم{A ؛ «به یقین، گرامی ترین شما نزد خدا، پرهیزگارترین شماست». فرهنگ اسلامی، مستقل بوده و همواره به حیات خود ادامه داده است. از دیدگاه استاد مطهری فرهنگ اسلامی مانند یک سلول زنده رشد کرد و فرهنگ‏هایی را از یونانی، هندی، ایرانی و غیره در خود جذب کرد و به صورت موجود جدید، با چهره و سیمای مخصوص به خود، ظهور کرد. به اعتراف محققان تاریخ فرهنگ و تمدن، تمدن اسلامی در ردیف بزرگ ترین فرهنگ‏ها و تمدن‏های بشری است. T} تفاوت‏های فرهنگ مادی و الهی{T زیربنای فرهنگ مادی، اقتصاد و بهره مندی از لذت‏های دنیایی است. قدرت و بهره‎جویی حیوانی را کمال انسانی می‏داند و او را در این مسیر به پیش می‏راند. دنیای امروز، دنیای تبلیغات فریبنده و میدان نمایش و عرضه کالاهای گوناگون مصرفی است و اخلاق، معنویت و ارزش‏های انسانی در این فرهنگ، جایی ندارد. فرهنگ الهی، بر پایه اخلاق و ارزش‏های الهی ـ انسانی بنا نهاده شده و در آن وضع به گونه ای دیگر است. اقتصاد و بهره جویی از امور مادی، وسیله است، نه هدف؛ یعنی، در این فرهنگ، اخلاق اصل و رفاه و مادی گرایی فرع است و آدمی به اعتدال میان این دو رهنمون می‏شود. در فرهنگ الهی با طبیعت آدمی، نیازها و رشد و تکامل او سازگار است. هم جنبه اجتماعی حیات را در نظر می‏گیرد و هم به نیازهای اجتماعی و عقلانی انسان توجه دارد. هم احساسات و عواطف را تحریک می‏کند و هم میل به کنجکاوی و حقیقت جویی انسان را برآورده می‏سازد. فرهنگ مادی با نادیده گرفتن امور معنوی و باور به زندگی موقتی، توجهی به جنبه‏های عقلانی انسان و نیز آرمان‏های اخلاقی و معنوی او در برقراری رابطه با دیگران و آفریدگار جهان ندارد. موقتی دانستن زندگی انسان، انگیزه کار و تلاش را در افراد کاهش می‏دهد، زندگی را برای انسان به صورتی بی معنا در می‏آورد و او را به پوچی، بی هدفی و احساس ناامنی و تزلزل دچار می‏سازد. در مقابل، فرهنگ الهی، راه را برای رشد و تکامل همیشگی و نامحدود هموار می‏سازد و از این جهت، انسانی را که از نظر فطری، کمال جو است، راضی می‏کند. V}ر.ک: مقاله فرهنگ، باشگاه اندیشه (7/5/1382