کارهای ضروری مسئولان نسبت به فرهنگ جامعه

پرسش : چه راه کارهای اساسی برای کار فرهنگی ومتولیان ومجریان عرصه فرهنگ بایسته و ضروری است؟
پاسخ : T}شیوه‏های کار فرهنگی {T کار فرهنگی می‏تواند از دو طریق انجام پذیرد: 1. مستقیم 2. غیر مستقیم . کار فرهنگی مستقیم؛ یعنی اینکه مباحث اعتقادی، دینی و فرهنگی عنوان کلاس، گفتوگو، فیلم و صدا و … به جامعه عرضه گردد. اما کار فرهنگی غیر مستقیم آن است که در ضمن ابزار و وسایل، فرهنگ دینی ترویج شود. یک معلم در کلاس درس، یک مربی ورزشی، یک فیلمساز در فیلمی که می‏سازد و… باید به صورت غیر مستقیم، در صدد فرهنگ سازی باشند. یک شاعر با شعر خوب می‏تواند نگرش انسان را تغییر دهد و … همه می‏توانند در این راه بهترین و بیشترین نقش را داشته باشند. T}مهندسی فرهنگ {T یکی از مسائلی که در جامعه ما مشکل ساز شده، تعدد متولیان فرهنگی است البته این گوناگونی از جهتی خوب است؛ ولی جنبه‏های منفی آن بسیار است. در حال حاضر در صحنه فرهنگ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و… هر کدام به نوعی مدعی کار فرهنگی هستند. در این شرایط تنها از طریق یک مهندسی فرهنگی، می‏توان به ساماندهی این بخش پرداخت؛ یعنی، همان طور که در ساخت یک ساختمان، نیاز به یک نقشه ای هست که تمام زوایای کار در آن سنجیده شود، باید نخست زوایای کار را سنجید و آن گاه هر زاویه ای را به عهده یک متولی خاص گذاشت. پس فعالیت‏های قرآنی را نباید هم سازمان تبلیغات و هم ارشاد، موازی با هم انجام دهند. البته این تعدد به شرطی می‏تواند مفید باشد که هر کدام از متولیان فرهنگی، یک قسمت خاصی از کار را عهده دار شوند تا در کنار هم فضای فرهنگی کشور را توسعه بدهند. T}نیاز شناسی و آسیب شناسی {T دستیابی به اهداف نیازمند برنامه ریزی کار شناسانه است؛ در این برنامه ریزی باید به دو مقوله توجه نمود 1. نیاز شناسی، 2. آسیب شناسی. در بحث نیاز شناسی، بررسی می‏شود که در مراحل سنی مختلف شخص با چه نیازهایی روبه رو است و از چه طریقی می‏توانیم مفاهیم دینی ـ فرهنگی را به او منتقل کرد. در مرحله آسیب شناسی، باید آن دسته از آسیب‏ها و آفت‏هایی را که جوان، نوجوان و… را تهدید می‏کند، شناسایی کرد و آن گاه به آسیب درمانی پرداخت . T}اهداف ویژه کار فرهنگی {T برای اینکه بتوان اهداف ویژه یک کار فرهنگی را تبیین کرد، باید نخست دردهای جامعه را شناسایی نمود و آن گاه در جهت درمان آن دردها و ضعف‏ها برنامه ریزی کرد . پنج ضعف عمده و اصلی در جامعهْ کنونی عبارت است از: 1. ضعف روحیه تعبد و بندگی در جامعه. 2. ضعف روحیه علمی؛ اگر عموم مردم در زمینه‏های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و … عالمانه برخورد کنند بسیاری از مشکلات مرتفع خواهد شد. 3. عدم تبیین فرهنگ سیاست دینی؛ یعنی به رغم اینکه عنوان می‏شود سیاست از دیانت جدا نیست، ولی در جامعه به خوبی تبیین نشده است. 4. عدم رشد فضایل اخلاقی به صورت عام و فراگیر؛ یعنی اخلاق دانشجویی، پزشکی، استادی و … هنوز در جامعه فراگیر نشده است . 5. نشستن غبار بر روی فطرت پاک انسانی (عدم توجه به گرایشهای فطری) بر اساس این مشکلات و ضعف‏ها اهداف ویژه در جامعه ما، می‏تواند به شرح زیر باشد : 1. تقویت روحیه بندگی و عبودیت، 2. تقویت روحیه علمی، 3. تبیین فرهنگ سیاست دینی، 4. بستر سازی برای شکوفایی و رشد گرایش‏های فطری، 5. رشد فضایل اخلاقی برای تقویت هر کدام از این بخش ها، می‏توان از رسانه‏های جمعی، جلسات پرسش و پاسخ، میز گرد، نشریات، اردوهای آموزشی و تفریحی چند روزه و… استفاده کرد . T}راه‏های تقویت انگیزه {T از آن جایی که کار فرهنگی یک کار تربیتی است، نیاز به صبر و حوصله، آرامش و شرح صدر دارد تا مشکلات پیش رو را پشت سر گذاشت. برای این کار هم باید انگیزه را تقویت کرد که می‏تواند از بیرون یا از درون نشأت بگیرد. انگیزه الهی از درون می‏جوشد و باعث می‏شود انسان، همیشه در صحنه تکلیف حضور داشته باشد. پیامبران و اولیای الهی، عالمان، فقیهان و… بر این اساس به جهاد در این راه می‏پرداختند. چند انگاره نیز می‏تواند در تقویت انگیزه از بیرون، تأثیر داشته باشد؛ از جمله: 1. وحدت و حضور منسجم در کنار یکدیگر؛ 2. عامل بودن به حرف‏ها و شعارها؛ یکی از مؤثرترین کارهای فرهنگی عمل کردن به وظیفه و شعارها است که در روایت نیز به آن سفارش شده است: «{Hکن نفاعا ولا تکن ضرارا{H»؛ «همیشه نفع رسان باشید، نه ضرر رسان». 3. ارائه الگو، نمونه و مصداق؛ یعنی، مطالعه و بررسی زندگی بزرگانی که در راه رسیدن به هدف فرهنگ سازی دینی، لحظه ای از جهاد و کوشش باز نایستاده اند. نماز خواندن، دعا کردن، توسل، زیارت عاشورا، انس با قرآن، ارتباط با ائمه معصومین(ع) و مطالعه سیره آنان و … می‏تواند در تقویت انگیزه بسیار مؤثر باشد. T}توصیه‏هایی به مجریان امور فرهنگی {T T}یکم. عدم احساس خستگی در کار: {T در عرصهْ بسیار مهم و گسترده کار فرهنگی، نباید احساس خستگی کرد یا چنان بر خود فشار آورد که از ادامه کار باز ماند. T}دوم. نگاه جامع و فراگیر در کار: {T در کار فرهنگی، نگاه‏ها باید فراتر از محدوده‏های کوچک و بسته بوده و جامع و فراگیر باشد. مقصود نباید طرح خود باشد؛ بلکه باید هدف، تلاش در عرصهْ جهاد فرهنگی باشد . T}سوم. برنامه ریزی و نظم و انضباط:{T در کار فرهنگی باید از کارهای بدون برنامه ریزی به شدت پرهیز کرد . T}چهارم. خدا محوری و رنگ خدایی دادن به کار: {T باید همیشه خدا را به عنوان یک اصل و پایه و محور اعمال و عبادات در نظر گرفته و همه چیز را برای او قرار داد. اگر کسی می‏تواند کاری را انجام دهد؛ ولی به قصد اینکه دیگران به نتایجی درباره وی و نقش و تاْثیر او در آن کار برسند، آن را انجام ندهد؛ روشن است که کار او رنگ خدایی ندارد و شرک در اعمال او ظاهر شده است. T}پنجم. انتقاد از خویش: {T در هر نقدی تکامل ،پیشرفت و افزایش و… وجود دارد نقد همیشه یک راه روشن را به روی انسان باز می‏کند و چه بهتر که نقد را از خود و کارهایش شروع کند. T}ششم. دوری از فرد محوری: {T هیچ وقت در ذهن خویش راه ندهیم که اگر من نباشم، این کار انجام نمی‏شود. اسلام و انقلاب به شخصی متکی نبوده و نیست. احترام‏ها و عزت‏هایی که کسب کرده ایم, به واسطه اهل بیت(ع) است. پس برای انجام یک وظیفه و یک کار نباید شرط کرد. T}هفتم. رفتار آگاهانه و عاشقانه : {T هر کاری را آگاهانه و عاشقانه آغاز کرد و از افراط و تفریط دوری نمود که این امر باعث تعدیل در هر کاری می‏شود. V} برگرفته از: رمضانی، جزوه کار فرهنگی