علت افزایش بی حجابی

پاسخ : T} دلایل افزایش بی‏حجابی{T از منظر تیپ ‏شناسی اجتماعی، افراد جامعه در ارتباط با تعهّد و وفاداری به اجرای ارزش‏های دینی، به دو گروه تقسیم می‏شود: 1. اقلیت موافق یا مخالف (بسیار فعّال و تأثیرگذار)؛ 2. اکثریت منفعل و تأثیرپذیر. جهت‏گیری مثبت یا منفی اکثریت جامعه، درباره اجرای ارزش‏ها و شعائر دینی، تابعی از تفوّق هر کدام از این دو گروه اقلیت بر دیگری است. اگر در مقطعی گروه مخالف ارزش‏های دینی، به حکومت برسد و با مکانیسم‏های مختلف، شروع به ترویج هنجارها و ارزش‏هایی مخالف ارزش ها و هنجارهای دینی کند؛ اکثریت جامعه به مرور زمان در سطوح متفاوتی، دست از ارزش‏های دینی برداشته، ناهنجارهای جدید را به جای هنجارهای پیشین می‏پذیرد. درست عین همان وضعیتی که در بسیاری از کشورهای اسلامی (مانند ترکیه و یا ایران زمان پهلوی) رخ داد و بسیاری از افراد سست ایمان، بر اثر ضعف دینی یا تحت تأثیر تبلیغات غربزدگان، به سمت بی‏حجابی کشیده شدند و زشت‏ترین صورت آن را در سطح جامعه اسلامی، به نمایش گذاشتند؛ تا آنجا که، بسیاری از ارزش‏های اسلامی (مانند حجاب) در سطح جامعه، به صورت نوعی امل‏گری و ضدارزشی در زندگی نوین، تلقی شد!! اگر در آن زمان عده‏ای افراد متدیّن، به ارزش‏های اسلامی (مانند حجاب و…) پایبند بودند، تنها به علت کوشش سخت و فعّالانه دستگاه‏های مذهبی بود ـ که به رغم تمام محدودیت‏ها و خفقان ناشی از دین‏ستیزی نظام پهلوی ـ بازهم چراغ هدایت دین را روشن نگه داشتند و در این راه، درد و رنج شکنجه، زندان و شهادت را به جان خریدند. اگر در مقطعی گروه اقلیت فعّال و تأثیرگذار موافق ارزش‏های دینی، بتوانند اداره امور جامعه را در دست گیرند و زمینه‏های تحقّق و احیای معارف و ارزش‏های الهی را در جامعه مهیّا سازند، اکثریت جامعه نیز از این روند تأثیر پذیرفته، پذیرای ارزش‏های دینی می‏شوند؛ مانند همان اتفاقی که در بعد از انقلاب اسلامی در سطح جامعه ایران افتاد و چهره جامعه را متحول ساخت. بنابراین گسترش ارزش‏های الهی در جامعه ای، با دو عامل مهم در ارتباط است: یکی تشکیل حکومت دینی به وسیله نیروهای ارزشی و متدین و دیگری عزم و اراده این نیروها در تعمیق و بسط ارزش‏های الهی است و اگر در زمانی، یکی از این دو عامل نباشد، ارزش‏های الهی در جامعه کم رنگ می‏شود و به سوی جایگزینی و تغییر در ارزش‏ها پیش می‏رود. اکنون با توجّه به مقدمه فوق، درباره سؤال باید گفت: یکی از مهم‏ترین وظایف و اهداف حکومت اسلامی، اجرا و گسترش احکام و ارزش‏های الهی در جامعه است و اصولاً نمی‏توان حکومتی را اسلامی و دینی نامید، بدون آنکه آن حکومت دغدغه‏ای نسبت به اجرای احکام و ارزش‏های دینی نداشته باشد. از این رو حکومت اسلامی، باید قوانین و مقررات الهی را به صورت رسمی و با استفاده از مکانیسم‏های قانونی خود به اجرا گذاشته و بر اجرای دقیق آنها نظارت کند. حجاب یکی از قوانین الهی است و قانون حجاب در جمهوری اسلامی، چیز جدیدی در اسلام نیست و اگر مجازاتی در قانون تعیین شده، همان مجازاتی است که در متون و منابع اسلامی برای متخلّفان مشخص شده است. اما اینکه آیا این قانون موفق بوده یا نه؟ بر عملکرد سایر دستگاه‏های اجرایی و فرهنگی جامعه و مسئولان آنها باز می‏گردد. در این زمینه نسبت به قبل از انقلاب اسلامی و شرایط جهانی که در آن قرار دادیم و با شدیدترین تهاجم فرهنگی مواجهیم، در مجموع با موفقیت نسبی قابل توجهی روبه‏رو هستیم؛ هر چند کاستی‏ها و ناکامی‏هایی نیز وجود دارد که ناشی از عوامل زیر است: T} یک. عوامل درونی: {T منظور از عوامل درونی، مجموعه مؤلّفه‏هایی است که در به وجود آوردن این پدیده دخالت داشته و ناشی از عملکرد افراد یک جامعه و سیستم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آن است. مهم‏ترین آنها عبارت است از: 1ـ1. از منظر انسان‏شناختی، انسان موجودی است که دارای قدرت اختیار می‏باشد؛ یعنی، هم توانایی انتخاب راه درست و طی کردن مراتب کمال انسانی را دارد و هم توانایی پیروی از امیال و هواهای نفسانی و طی کردن مدارج انحطاط و سقوط را. قرآن می‏فرماید: «A}إِنّا هَدَیْناهُ السَّبیلَ إِمّا شاکِرًا وَ إِمّا کَفُورًا{A؛». V}انسان(76)، آیه 3 {V بر این اساس در جامعه‏ای مانند جامعه اسلامی ما ـ که بسیاری از احکام، ارزش‏ها و معارف اسلامی برای اداره جامعه تبیین شده و جای هیچ گونه عذر و بهانه‏ای نیست ـ بعضی از احکام الهی (مانند حجاب) از سوی برخی افراد نادیده گرفته می‏شود، به این اصل و عنصر روان‏شناختی باز می‏گردد. به عبارت دیگر یکی از مهم‏ترین عوامل بدحجابی در جامعه، پیروی از هواهای نفسانی است که خود ناشی از ضعف ایمان و تقوا و تزلزل شخصیت است و در مظاهری از قبیل تجمل‏گرایی، خودنمایی در مقابل بیگانگان و… نمود پیدا می‏کند. یکی از راه‏های اصلاح جامعه از این معضل، مقابله با عوامل روان‏شناختی آن و تقویت ایمان و تقوای افراد جامعه و تقویت انگیزه، عزم و اراده آنان در اجرای احکام الهی و موازین و مقررات اسلامی در سطح جامعه می‏باشد. قرآن کریم می‏فرماید: «A}إِنَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ… {A ؛ «خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی‏دهد، مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند». V}رعد(13)، آیه 11 {V 1ـ2. ریشه‏های تاریخی مسئله (دوران پهلوی)؛ روند گسترش این معضل، هر چند با وقوع انقلاب اسلامی و فضای ناشی از دوران دفاع مقدس، تا حد زیادی کنترل شد؛ ولی به دلایل متعددی، رگه‏ها و ریشه‏های خود را همچنان حفظ نمود و بعد از تغییر محیط ارزشی جامعه و فاصله گرفتن از فضای معنوی حاصل از انقلاب و دفاع مقدس، دوباره مجال ظهور و بروز پیدا کرد. 1ـ3. کوتاهی و بی‏توجهی برخی از مسئولان فرهنگی کشور در تثبیت ارزش‏ها و احکام اسلامی و تعمیق بخشیدن به آن، از وسایل دیگر گسترش بدحجابی است. گفتنی است که به علت وجود مشکلات ناشی از تثبیت انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی، فشارهای خارجی محاصره‏های گوناگون اقتصادی، سیاسی و… باعث شد که بیشترین وقت و انرژی مسئولان و دستگاه‏های دولتی، به این امور صرف شود و توجه چندانی به مسائل فرهنگی جامعه و اجرای راه‏کارها و برنامه‏هایی در جهت تثبیت و تعمیق ارزش‏ها و احکام اسلامی مبذول نگردد. 1ـ4. بعضی از اقدامات انجام گرفته بعد از سال 1368 (از قبیل سیاست‏های پولی و ارزی و…) که به منظور تسریع در روند توسعه و رشد اقتصادی، صنعت و… انجام گرفت، ناخواسته موجب تغییر ارزش‏های جامعه، به سوی هنجارهای مادی، مدرک‏گرایی، تجمل پرستی و… گردید. 1ـ5. عملکرد منفی و نامطلوب برخی از دستگاه‏های فرهنگی (از جمله وزارت ارشاد و مطبوعات وابسته در سال‏های اخیر) و میدان دادن به افراد و عناصری که هیچ اعتقادی به نظام اسلامی ندارند و با استفاده از تسهیلات مادی و معنوی وزارت ارشاد و فضای باز و بدون نظارت جامعه، موجبات نشر و ترویج فرهنگ و ارزش‏های حاکم بر جوامع غرب را فراهم و اوضاع فرهنگی کشور را به شدت مسموم و آلوده ساختند؛ به گونه‏ای که مقام معظم رهبری هشدارهای شدید به مسئولان فرهنگی داده، نارضایتی خود را از عملکرد وزارت ارشاد اعلام نمودند که در نهایت منجر به استعفای وزیر ارشاد گردید. 1ـ6. برخی از افراط و تفریط‏هایی که در سال‏های اولیه انقلاب و بعد از آن در مبارزه با بی‏حجابی و بدحجابی شد ـ از قبیل استفاده روش‏های خشونت‏آمیز و فیزیکی و… ـ باعث به وجود آمدن تنفر و انزجار و بدبینی به این حکم الهی گردید. 1ـ7. اجرا نشدن فریضه مهم امر به معروف و نهی از منکر یا نظارت ملی، به صورت فراگیر و گسترده و نظام‏مند از طرف آحاد جامعه؛ که در روایات متعدد ضامن حفظ و سلامت جامعه از فساد، نا امنی و… شمرده شده است. T} دو. عوامل بیرونی: {T تا کنون تهاجم فرهنگی گسترده و همه جانبه غرب به ارزش‏های اسلامی و ملّی ما، برای بی‏هویت کردن نسل جوان، تضعیف باورهای عقیدتی در مردم و در نهایت شکست نظام اسلامی در ایران با استفاده از پیشرفته‏ترین وسایل تکنولوژی ـ اعم از نرم‏افزاری و سخت‏افزاری، عناصر وابسته داخل در عرصه‏های فرهنگی و اقتصادی و… ـ صورت گرفته است. مجموعه عوامل فوق سبب گردیده که متأسفانه به رغم گذشت بیش از دو دهه از انقلاب اسلامی، معضل بد حجابی در جامعه اسلامی ما وجود داشته باشد. T} راه‏کار‏های رفع بد حجابی{T در مورد راه‏های برخورد و مقابله با این پدیده زشت دو راه‏کار قابل پیش‏بینی است: 1. راه‏کارهای فیزیکی و برخورد از موضع قدرت با متخلفان؛ البته این برخورد باید حساب شده و هنجارمند باشد و با استفاده از مکانیسم‏های مناسب، از گرایش جامعه به سمت بی‏حجابی جلوگیری گردد. 2. کارهای فرهنگی و تبلیغی؛ برخورد با این پدیده به صورت فیزیکی و از طریق دستگاه‏های دولتی، بسیار دشوار و تا حدّی ناممکن است؛ زیرا اگر ما در مسئله لباس و پوشش اسلامی صرفاً بخواهیم از طریق زور وارد شویم، استدلال و منطق نداشته باشیم و نتوانیم حقانیت و لزوم پوشش اسلامی، آثار مثبت و فواید و برکات اجرای این فریضه الهی در ابعاد مختلف زندگی شخصی و اجتماعی افراد و فلسفه حجاب و… را با کار فرهنگی مستمر عمیق و ریشه‏ای، ثابت کنیم، متأسفانه باید منتظر گسترش بدحجابی و رواج ارزش‏های غربی به صورت گسترده در جامعه اسلامی باشیم. البته این موضوع به معنای اختیاری گذاشتن حجاب نیست. 3. امر به معروف و نهی از منکر: عامل مهم دیگری که می‏تواند ما را در مقابله با این معضل اجتماعی یاری رساند، اهتمام جدی جامعه به انجام دادن فریضه امر به معروف و نهی از منکر است. بدیهی است اگر جامعه در این زمینه به صورت جدی وارد عمل شود و این فریضه الهی را منطبق با شرایط و مراتبی که در شرع مقدس معین گردیده، عملی سازد؛ دستگاه‏های فرهنگی نیز بهتر می‏توانند در حل این معضل اجتماعی اقدام کنند. V}برای آگاهی بیشتر ر.ک: حداد عادل، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی؛ فرامرز رفیع‏پور، توسعه و تضاد؛ علی ذوعلم، انقلاب و ارزش‏ها؛ شهید مطهری، مسأله حجاب {