نشانه ایمان واقعی
پرسش : ایمان واقعى و یقین قلبى به خدا را توضیح دهید؟ نشانهها و آثار به دست آوردن این یقین چیست؟
پاسخ : از دیدگاه قرآن «ایمان» عبارت است از علم و معرفت یقینى توأم با تسلیم و خضوع در برابر حق. در «یقین» چهار شرط هست و با آنها، ظن، شک و جهل، از قلمرو یقین خارج مىشود؛ چرا که در ظن و شک، جزم به ثبوت وجود ندارد، ولى یقین غیر قابل زوال است. قرآن کریم از ضرورتى که حاصل شرایط چهارگانه «یقین» است، با عباراتى از قبیل A}«لا رَیْبَ فِیهِ»{A و مانند آن یاد کرده است.V}مانند: بقره (2)، آیه 2؛ آل عمران (3)، آیه 9. در این خصوص نگا: معرفتشناسى در قرآن، ج3 ص 255 و 256.{V از دیدگاه قرآن «یقین» داراى مراتبى است که به حسب آن «ایمان» نیز داراى مراتب مىگردد: علمالیقین، عین الیقین و حق الیقین. «علم الیقین» در مرحله معرفت مفهومى و ذهنى است: مانند آنکه آدمى به جهنم و بهشت، در حد ادراک عقلى واقف گردد و خصایص آنها را در حد فهم مفهوم دریابد. «عین الیقین» یافتن حقایق خارجى و مشاهده همان معرفت مفهومى و ذهنى است؛ مثل آنکه وقتى ملحد را در قیامت به جهنم بردند، وى دیگر خود جهنم را مىبیند یا هنگامى که مؤمن را به بهشت بردند، او خود بهشت را مشاهده مىکند. «حق الیقین» آن است که انسان نه تنها شاهد حق باشد، بلکه عین شهود قرار گیرد و فانى از غیر و باقى بالله شود. از خود چیزى نداشته باشد و در معرفت الهى غرق شود.V}نگا: تکاثر (102)، آیه 5 و 6؛ حاقه (69)، آیه 51 و نیز: مراحل اخلاق در قرآن، ج11 (تفسیر موضوعى)، ص351 – 356.{V در قرآن کریم به بعضى از مقامات یا درجات مؤمنان، اشاره شده است: T}1. مقام تسلیم{T؛ یعنى، واگذارى تمام ساحتهاى وجودى خود، به اختیار خداوند.V}مانند: بقره (2)، آیه 128 و نگا: تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج1، ص383 و 384.{V T}2. مقام ابرار{T؛ یعنى، گذشتن از آن چیزى که به آن نیازمندیم و بخشیدن آن به دیگران.V}مطففین (83)، آیه 18 – 22 و نگا: المیزان، ج1، 430.{V T}3. مقام تقوا{T؛ یعنى، خوف از خدا و کنارهگیرى از گناه، [ البته به شرط اینکه ]مقصود از آن ترس و این کنارهگیرى خداوند باشد.V}تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج1، ص205 – 219.{V T}4. مقام اخلاص{T؛ یعنى، انسان قلبش را مخصوص حق کند تا احدى جز مقلب القلوب در حرم دل او راه نیابد.V}لقمان (31)، آیه 32، بینه (98)، آیه 5؛ کهف (18)، آیه 110 و نگا: اوصاف الاشراف، ص65؛ تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج11، ص253 – 258.{V امّا نشانهها و آثار این یقین و ایمان واقعى را باید در اعمال و کردار خویش جست و جو کنیم؛ چنان که حضرت على«علیه السلام» مىفرماید: «عقیده مؤمن در کردارش دیده مىشود». ما این آثار و نشانهها را در دو قلمرو فردى و اجتماعى شمارش مىکنیم: T}یک. آثار فردى{T: 1. لذت معنوى و انبساط روحى، 2. تغییر نگرش به امور معنوى و مادى، 3. آرامش روحى، 4. رضامندى از حق و خود مقصرانگارى، 5. احساس عزّت و غلبه،V}در خصوص این پنج مورد نگا: کیش پارسایان، ص37 – 45.{V 6. توکل بر خدا،V}انفال (8)، آیه 2.{V 7. محافظت بر اداى فرایض، به خصوص نماز،V}مومنون (23)، آیه 9.{V 8. عفت و پاکدامنى،V}همان، آیه 5.{V 9. خشوع در نماز،V}همان، آیه2.{V 10. روى گردانى از امور لغو و بیهوده،V}همان، آیه 3.{V 11. افزایش ایمان، هنگام شنیدن آیات الهى.V}انفال (8)، آیه 2.{V T}دو. آثار اجتماعى:{T 1. تحکیم وحدت، 2. استقرار عدالت اجتماعى، 3. حسن مقابله با فساد و انحراف،V}در خصوص این سه مورد نگا: کیش پارسایان، ص45 – 49.{V 4. تأمین نیازهاى مادى دیگران،V}توبه (9)، آیه 71؛ انفال (8)، آیه 3.{V 5. تواضع در برابر مردم،V}فرقان (25)، آیه 63.{V 6. پیشى گرفتن در امور خیر،V}مؤمنون (23)،آیه 59.{V 7. عدم طمع دوستى با کافران،V}مجادله (58)، آیه 22.{V 8. کوشش در امانتدارى،V}مؤمنون (23)، آیه 8.{V 9. وفاى به تعهدها و قرار دادها.V}همان.