نشانه ایمان واقعی

پاسخ : از دیدگاه قرآن «ایمان» عبارت است از علم و معرفت یقینى توأم با تسلیم و خضوع در برابر حق. در «یقین» چهار شرط هست و با آنها، ظن، شک و جهل، از قلمرو یقین خارج مى‏شود؛ چرا که در ظن و شک، جزم به ثبوت وجود ندارد، ولى یقین غیر قابل زوال است. قرآن کریم از ضرورتى که حاصل شرایط چهارگانه «یقین» است، با عباراتى از قبیل A}«لا رَیْبَ فِیهِ»{A و مانند آن یاد کرده است.V}مانند: بقره (2)، آیه 2؛ آل عمران (3)، آیه 9. در این خصوص نگا: معرفت‏شناسى در قرآن، ج‏3 ص 255 و 256.{V از دیدگاه قرآن «یقین» داراى مراتبى است که به حسب آن «ایمان» نیز داراى مراتب مى‏گردد: علم‏الیقین، عین الیقین و حق الیقین. «علم الیقین» در مرحله معرفت مفهومى و ذهنى است: مانند آنکه آدمى به جهنم و بهشت، در حد ادراک عقلى واقف گردد و خصایص آنها را در حد فهم مفهوم دریابد. «عین الیقین» یافتن حقایق خارجى و مشاهده همان معرفت مفهومى و ذهنى است؛ مثل آنکه وقتى ملحد را در قیامت به جهنم بردند، وى دیگر خود جهنم را مى‏بیند یا هنگامى که مؤمن را به بهشت بردند، او خود بهشت را مشاهده مى‏کند. «حق الیقین» آن است که انسان نه تنها شاهد حق باشد، بلکه عین شهود قرار گیرد و فانى از غیر و باقى بالله شود. از خود چیزى نداشته باشد و در معرفت الهى غرق شود.V}نگا: تکاثر (102)، آیه 5 و 6؛ حاقه (69)، آیه 51 و نیز: مراحل اخلاق در قرآن، ج‏11 (تفسیر موضوعى)، ص‏351 – 356.{V در قرآن کریم به بعضى از مقامات یا درجات مؤمنان، اشاره شده است: T}1. مقام تسلیم‏{T؛ یعنى، واگذارى تمام ساحت‏هاى وجودى خود، به اختیار خداوند.V}مانند: بقره (2)، آیه 128 و نگا: تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج‏1، ص‏383 و 384.{V T}2. مقام ابرار{T؛ یعنى، گذشتن از آن چیزى که به آن نیازمندیم و بخشیدن آن به دیگران.V}مطففین (83)، آیه 18 – 22 و نگا: المیزان، ج‏1، 430.{V T}3. مقام تقوا{T؛ یعنى، خوف از خدا و کناره‏گیرى از گناه، [ البته به شرط اینکه ]مقصود از آن ترس و این کناره‏گیرى خداوند باشد.V}تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج‏1، ص‏205 – 219.{V T}4. مقام اخلاص‏{T؛ یعنى، انسان قلبش را مخصوص حق کند تا احدى جز مقلب القلوب در حرم دل او راه نیابد.V}لقمان (31)، آیه 32، بینه (98)، آیه 5؛ کهف (18)، آیه 110 و نگا: اوصاف الاشراف، ص‏65؛ تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج‏11، ص‏253 – 258.{V امّا نشانه‏ها و آثار این یقین و ایمان واقعى را باید در اعمال و کردار خویش جست و جو کنیم؛ چنان که حضرت على«علیه السلام» مى‏فرماید: «عقیده مؤمن در کردارش دیده مى‏شود». ما این آثار و نشانه‏ها را در دو قلمرو فردى و اجتماعى شمارش مى‏کنیم: T}یک. آثار فردى‏{T: 1. لذت معنوى و انبساط روحى، 2. تغییر نگرش به امور معنوى و مادى، 3. آرامش روحى، 4. رضامندى از حق و خود مقصرانگارى، 5. احساس عزّت و غلبه،V}در خصوص این پنج مورد نگا: کیش پارسایان، ص‏37 – 45.{V 6. توکل بر خدا،V}انفال (8)، آیه 2.{V 7. محافظت بر اداى فرایض، به خصوص نماز،V}مومنون (23)، آیه 9.{V 8. عفت و پاک‏دامنى،V}همان، آیه 5.{V 9. خشوع در نماز،V}همان، آیه‏2.{V 10. روى گردانى از امور لغو و بیهوده،V}همان، آیه 3.{V 11. افزایش ایمان، هنگام شنیدن آیات الهى.V}انفال (8)، آیه 2.{V T}دو. آثار اجتماعى:{T 1. تحکیم وحدت، 2. استقرار عدالت اجتماعى، 3. حسن مقابله با فساد و انحراف،V}در خصوص این سه مورد نگا: کیش پارسایان، ص‏45 – 49.{V 4. تأمین نیازهاى مادى دیگران،V}توبه (9)، آیه 71؛ انفال (8)، آیه 3.{V 5. تواضع در برابر مردم،V}فرقان (25)، آیه 63.{V 6. پیشى گرفتن در امور خیر،V}مؤمنون (23)،آیه 59.{V 7. عدم طمع دوستى با کافران،V}مجادله (58)، آیه 22.{V 8. کوشش در امانت‏دارى،V}مؤمنون (23)، آیه 8.{V 9. وفاى به تعهدها و قرار دادها.V}همان.