انسان کامل مظهر خلیفه خداست

پاسخ : 1. انسان کامل مظهر خلیفه خدا است. از آنجایى که انسان کامل، همان مثل اعلا، مخلوق اوّل و معلول بى‏واسطه مبدأ متعال است؛ به بهترین صورت و کامل‏ترین وجهى، حکایت از حق و کمالات او مى‏کند. به عبارت دیگر جانشین و خلیفه خداوند است. «خلیفه» کسى است که بعد از «مستخلف عنه» قرار مى‏گیرد و در خلف و وراى او واقع‏مى‏شود و «انسان کامل» این چنین‏ است. گفتنى است که خلافت انسان کامل، به معناى خالى شدن صحنه وجود، از خداوند و واگذارى مقام الوهیت به او نیست؛ زیرا نه غیبت و محدودیت خداوند، قابل تصور صحیح است و نه استقلال انسان در تدبیر امور. موجود ممکن و فقیر، از اداره امور خویش عاجز است؛ چه رسد به تدبیر کار دیگران؛ بلکه مقصود آن است که «انسان کامل»، خلیفه خدایى است که در وى ظهور کرده است و خلافت در چنین موردى، بدان معنا است که خداوند – بالاصاله – بر همه چیز محیط است و خلیفه خدا (انسان کامل)، بالعرض بر همه چیز احاطه دارد. معناى «خلیفه» آن است که مظهر «مستخلف عنه» باشد و کار وى را کند. پس آثار قدرت الهى از دست «انسان کامل» ظهور مى‏کند و او نیز – که مظهر آن اصل است – محیط بر همه چیز مى‏شود. در واقع آثار احاطه تام حضرت حق، از نیروهاى ادراکى و تحریکى انسان کامل ظاهر مى‏شود و این اوج مقام انسانیت است که نمى‏توان آن را متوقف و محدود ساخت.V}ر.ک: تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 6، ص 127 و 129.{V در واقع «خلافت» مرتبه‏اى است جامع جمیع مراتب عالم هستى و چون انسان کامل، داراى چنین مرتبه‏اى است؛ جانشین و خلیفه خداوند متعال به شمار مى‏رود.V}انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، صص 72 – 73 و 91.{V قضیه خلافت انسان کامل، تنها در آیه 30 سوره «بقره» A}«إِنِّى جاعِلٌ فِى الْأَرْضِ خَلِیفَهً»{A آمده است. خداوند متعال در این آیه مى‏فرماید: «چون من عالم و عادل هستم، خلیفه من نیز باید در حد امکان عالم و عادل باشد، تا علم و عدل او خلافت علم و عدل را بر عهده بگیرد و در حیطه امکان، ذاتش خلیفه ذات من باشد و اوصاف او، خلیفه اوصاف من و افعال وى، خلیفه کارهاى من باشد».V}تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 6، ص 126.{V هر چند قضیه خلافت انسان کامل، تنها در یک آیه آمده است؛ اما با این وجود، سراسر قرآن را مى‏توان شرح خلافت انسان کامل دانست؛ زیرا خداوند، در جاى جاى قرآن کریم، اسماى حسناى صفات خویش را معرفى مى‏کند و این گونه ویژگى‏هاى خلیفه خود را – که باید متصف به آن باشد – بر مى‏شمرد.V}مان، ج 14، ص 116.{V P}پس خلیفه ساخت صاحب سینه‏اى‏{E}تابود شاهیش را آیینه‏اى‏{P V}مثنوى معنوى، دفتر 6، بیت 2153.{V گفتنى است که قید «فى الارض» در آیه شریفه، بدان معنا نیست که خداوند، مى‏خواهد انسان کامل تنها در زمین خلیفه او باشد؛ بلکه مبدأ سریان، زمین است و انسان کامل، قوس صعودى خویش را از زمین آغاز مى‏کند. «انسان کامل» مطلقاً خلیفه الله است؛ ولى آغاز پیدایش او، در زمین است و کلمه «فى الارض» قید «جاعل» است؛ نه قید در «خلافت».V}تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 6، صص 129 – 130.{V البته انسان کامل کسى است که مظهر همه شؤون «مستخلف عنه» مى‏باشد و چون او خلیفه خدا است و خداوند واحد است، خلیفه کامل نیز در هر عصر یگانه خواهد بود و اگر انسان‏هاى کامل دیگرى معاصر او باشند، حتماً تحت ولایت او قرار دارند؛ و گرنه همه آنان خلیفه ناقص بوده و کامل نیستند.V}انسان کامل از دیدگاه نهج‏البلاغه، ص‏100 و 101؛ تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 6، ص 221.{V P}پس به هر دورى، ولیّى قائم است‏{E}تا قیامت آزمایش دائم است‏{P V}مثنوى معنوى، دفتر 2، بیت 815.{