جایگاه و حقیقت دعا در اسلام
پرسش : . حقیقت «دعا» چیست و چه جایگاهى در اسلام دارد؟
پاسخ : T}«بر آستانِ جانان»{T دعا و مناجات، نوعى توسل عاشقانه به معشوق و پیوستن موجودى کوچک و ناتوان به وجودى بى نهایت بزرگ و توانا است. آدمى به هنگام دعا – که همچون گدایى بینوا، دست نیاز به درگاه کریم بىنیاز دراز مىکند – به حقیقت وجودى خویش نزدیک مىشود؛ انسانى که خود را تهىدست و بینوا، رانده و از همه جا مانده، حقیر و فقیر، خوار و زبون و بیچاره و بىپناه دید، اکنون حقیقت هستى او – که پرتوى از هستى مطلق خداوند است – هویدا مىگردد و با احساس بستگى و پیوند با حق و نیازمندى به او، حال و شورى وصفناشدنى به انسان مىبخشد. بنده در حال دعا و مناجات، چنان غرق لذت مىشود که پستى و زبونى خویش را فراموش مىکند و از یاد دوست لبریز و سرشار مىگردد و مجموعهاى از امید و بشارت و نور و نیرو مىشود. جملات شورانگیز دعا، چون آبشارسپیده در افق روح، فرو مىریزد و روح انسان را روشن و مشتعل مىسازد، همان طور که سیل زرّین آفتاب، تیرهگىها را از میان برمىدارد و جهان را در نور فرو مىبرد. در دعا و توسل، روح تسکین مىپذیرد و التهاب دل فرو مىنشیند و بىقرارىها جاى خود را به آرامش و قرار مىدهد؛ همانند فرزند گمشدهاى که به مادر برسد یا تشنه کامى که به چشمهاى زلال و گوارا دست یابد. همدم شدن با خداوند و راز و نیاز با دوست و در میان نهادن دردِ دل با او، غمها را سبک مىکند و دلها را روشنایى و فروغ مىبخشد. لذت دعا و مناجات با ذات بى زوال خداوند، چون چاشنى سحرانگیزى، همه تلخىها را شیرین کرده، زندگى را باصفا و گوارا مىسازد. جان ناشکیبا و بىطاقتى که دیگر توان تحمل بار رنج و درد را ندارد، در پرتو دعا و راز و نیاز و گریستن و خالى شدن از عقدهها، گنجایش دریا گونه مىیابد و هجوم طوفان و بلا و غم را نسیمى دلانگیز مىانگارد. دعا آبرو بخش انسان در پیشگاه ربوبى است و اگر دعاى ما نبود، در نزد خداوند قدر و اعتبارى نداشتیم: A}(قُلْ ما یَعْبَؤُاْ بِکُمْ رَبِّى لَوْ لا دُعاؤُکُمْ){A؛V}فرقان (25)، آیه 77.{V «اگر دعاى شما نبود، خداوند به شما اعتنا و توجهى نداشت». دعا «بهترین و برترین عبادت»V}محمدى رىشهرى، میزان الحکمه، ج 3، ص 245، ح 5516.{V، «مغز عبادت»V}همان، ح 5519.{V، «کلید رستگارى»V}همان، ح 5521.{V، «گشاینده درِ رحمت»V}همان، ح 5522.{V و «سلاح مؤمن و ستون دین و نور آسمانها و زمین»V}همان، ح 5523.{V است. دعا «محبوبترین عمل در نزد خداوند»V}همان، ح 5525.{V، «نیمى از عبادت»V}همان، ح 5533.{V، «سلاح پیامبران»V}همان، ح 5540.{V و «سپر مؤمن»V}همان، ح 5544. {Vاست. دعا «دفع کننده امواج بلا»V}همان، ص، 249، ح 5554.{V، «سبب شفاى از هر بیمارى»V}همان، ص 248، ح 5552.{V و «دفع کننده قضا و قدر» است.V}همان، ح 5549.{V باید دانست که هدف نهایى از دعا، تنها برآمدن حاجت و رفع گرفتارى و سختى و شفاى بیماران نیست؛ بلکه براى اهل حال و معرفت – که شناختى درست از جهان و رویدادهاى آن دارند – انس با ذات پاک خداوندى است که کانون همه نیکىها و زیبایىها است. از استجابت دعا با ارزشتر، روح اجابت است و در نزد آنان، دعا در عین حال که وسیله است، هدف نیز مىباشد. توجه به این نکته لازم است که مکان و زمان دعا، در رسیدن به آثار و نتایج مادى و معنوى آن، تأثیرى به سزا دارد و اولیاى الهى در روایات فراوانى، مکانها و اوقاتى را که دعا در آنها زودتر به اجابت مىرسد، بیان کردهاند. در میان اوقاتى که مناسبت بیشترى براى دعا و مناجات با قاضى الحاجات دارد، ماه مبارک رمضان – که ماه مهماندارى خداوند و گسترده شدن خوان طعامهاى معنوى و روحانى است – داراى جایگاهى ممتاز است و دعا و نیایش در این ماه، حال و هوایى دیگر دارد. رمضان تنها بهار قرآن کریم و هنگامه تلاوت کلام روح بخش خداوند نیست، بلکه فصل شکفتن گل واژههاى دعا و غنچههاى نیایش بر لبهاى مشتاقان مؤمن نیز مىباشد. روزهداران خداجو، در زلال رمضان دل و جان را مىشویند و برگرد حریم دوست پرواز مىکنند و بر شاخسار ذکر و یادِ محبوب و دعا و نجواى با او آشیان مىگیرند و با اشک روان، دشت تفتیده قلبشان را نمناک مىسازند و بر درد و زخم دلشان مرهمى مىنهند. در این میان، دعاها و مناجاتهاى امامان معصوم(ع) با سوز و شور و آهنگى دیگر همراه است. حقایق و معارفى که در این ماه عزیز، در قالب دعا از ناى پاک برگزیدکان حق برآمده، از محتوا و ژرفاى خاصى برخوردار است. انس با دعاهاى اهل بیت(ع) در ماه باعظمت رمضان، در بهرهمندى بیشتر از مهمانخانه الهى و سفره گسترده رمضان، بسى سودمند و پرفایده است. دعاهاى رسیده از برگزیدگان حق در این ماه نورانى، بسیار است… .