برنامه عملی برای خودسازی

پاسخ : انسان باید از خود شروع کند و تکلیف را باید با خود یکسره سازد؛ ازاین‏رو ابتدا تعابیر «خودسازى را تا حدودى دوست دارم»، «دچار روز مرگى هستم» را تجزیه و تحلیل و اصلاح نماییم. P}من نمى‏گویم که عاقل باش یا دیوانه باش‏{E}چون به جانان آشنایى از جهان بیگانه باش‏{P طبق روایات، عاقل کسى است که آخرت را بر دنیا ترجیح دهد و بر عکس دیوانه کسى است که دنیا را بر آخرت ترجیح دهد. پس «رهرو» نیتش خداوند است و بس و پروردگارش را بر همه چیز ترجیح مى‏دهد. P}گر سر مقصود دارى مو به مو جوینده شو{E}گر وصال گنج خواهى سر به سر ویرانه باش‏{P انسان باید درون خود را نظاره کند، جهت دل را بنگرد، تمایلات و علاقه‏هاى روحى و جسمى خود را بررسى کند. ببیند آهنگِ کجا دارد و به کجا ره مى‏پوید؟ اعضا و جوارح خود را در راه چه اهدافى به کار مى‏گیرد؟ تمایلات و کشش‏هاى گوناگون، برآیند مستقیم نخواهد داشت! افتان و خیزان رفتن شخص را به مقصد نمى‏رساند! اگر مقصود خودسازى شد، با این هدف نمى‏رسد. اگر طبیعت ما جوینده آب و نان است و ما را وادار به تهیه آن مى‏نماید، روح که اشرف از جسم است، خواهان راه‏یابى به معنا و حقیقت عالم است و حقیقت عالم فقط «لقاء الله» است (رسیدن به مقصود واقعى و محبوب حقیقى). P}گر مقام خوشدلى مى‏جوئى از جام سپهر{E}شام در مستى سحر در نعره‏ى مستانه باش‏{P بعد از قصد و اراده نوبت به عمل مى‏رسد. محبوب و مقصود (ذات اقدس الهى(، دو چیز را در رأس امور انسان قرار داد: 1. عبادت خدا 2. عدم پیروى از شیطان؛ A}«الَم اَعهد الیکم یا بنى آدم أن لا تعبدوا الشّیطان انّه لکم عدو مبین * و أن اعبدونى هذا صراط مستقیم» {A؛ V}یس (36)، آیه 60 و 61.{V «خطاب آیه‏اى آدم‏زادگان آیا با شما عهده نبستم که شیطان را نپرستید، زیرا روشن است که او دشمن بزرگ شما است و مرا پرستش کنید که این راه مستقیم است؟!» P}گر شبى در منزل جانانه مهمانت کنند{E}گول نعمت را مخور مشغول صاحبخانه باش‏{P انسان در دنیا هر شأن و مقام، هر عنوان و اعتبار، هر کار و پیشه که دارد، باید بداند که در مهمان‏خانه و سراى عاریتى است و باید از آن کوچ کند و آنچه به آن تعلّق دارد بگذارد و برود! پس سنگینى چیزى که نتوان برد. نباید بر خود بنهد؛ بلکه خود را سبکبال سازد. P}یا مسلمان باش یا کافر دو رنگى تا به کى‏{E}یا مقیم کعبه شو یا ساکن بتخانه باش‏{P T}خودسازى موفق‏{T براى خودسازى موفق به چند نکته باید توجه داشت: 1. خودشناسى درست؛ باید استعدادها، قابلیت‏ها و توانمندى‏هاى خود را به خوبى شناخت و بر اساس این شناخت به یک برنامه‏ریزى اصولى رسید. 2. برنامه‏ریزى دقیق بر اساس خودشناسى؛ در برنامه‏ریزى نیز باید به امور زیر توجه نمود: الف. واقع‏گرایى: سالک و رهرو توان واقعى خود را مى‏سنجد و حال و روز خود را مى‏نگرد و بر اساس آن به تنظیم برنامه خودسازى مى‏پردازد. انسان‏ها داراى تفاوت‏هاى فردى روحى و جسمى هستند و هر یک باید براى خود – به تناسب حال – برنامه‏اى برمى‏گزینند که سنگین و طاقت‏فرسا نباشد؛ بلکه پیوسته حال و نشاط ایشان در طول برنامه محفوظ بماند و به عنوان یک دستور العمل کلى باید حال نشاط را پیوسته در خود نگه داشت و از اجبار و اکراه باید در مراحل ابتدایى پرهیز کرد. ب. جذابیت: در برنامه‏ریزى به کیفیت بیش از کمیت باید اهتمام داشت؛ مثلاً به جاى اینکه انسان تصمیم بگیرد هر روز صبحگاهان یک جزء قرآن بخواند، مى‏تواند آن را حتّى به یک صفحه تقلیل دهد؛ ولى کوشش کند تلاوتش در جاى خلوت، با حال و توجه کامل و تدبر و ژرف اندیشى در معانى باشد. همچنین بکوشد نمازهایش را با حضور قلب و توجه بخواند. ج. تدریج: از حداقل شروع کنید؛ ولى در اندیشه افزون سازى آهسته باشید؛ مثلاً اگر از اول خواندن نماز شب بر او سخت است، بنا داشته باشد که فقط یک رکعت وتر بخواند. پس از یک هفته دو رکعت شفع را هم اضافه کند و پس از مدتى هشت رکعت دیگر نافله شب را. د. رعایت مراتب حال: در روند خودسازى باید مرحله به مرحله پیش رفت و از اول نمى‏توان تمام مدارج کمال را یک مرتبه سپرى نمود؛ مثلاً بهتر است انسان ابتدا از انجام واجبات و تحفّظ بر شرایط و جزئیات آنها شروع کند و در کنار آنها به ترک محرمات بپردازد و همواره کوشش نماید و بر نیفتادن در دام‏هاى شیطان و هواى نفس جدیت به خرج دهد و پس از مدتى که سراسر وجودش تسلیم شد و ایمان را در روح و جسم غلبه داد، به انجام دادن مستحبات و ترک محرمات بپردازد. از این مرحله به بعد، عنایات ربوبى رهرو و سالک را راهنمایى خواهد کرد ان شاء الله: A}«و الّذین جاهدوا فینالنهدینّهم سبلنا و ان الله لمع المحسنین» {A؛ V}عنکبوت (29)، آیه آخر.{V «و آنان که در راه ما به جان و مال جهد و کوشش کردند محقّقا آنها را به راه خویش هدایت مى‏کنیم و همیشه خدا یار نکوکاران است.» ه. عزم و استوارى: پس از تنظیم برنامه، با اراده قاطع بر انجام آنها ایستادگى کند و نفس خود را از طفره رفتن و کسالت ورزیدن، با جدیت تمام باز دارد. و. استعانت و توسّل: براى موفقیت در امر جهاد اکبر از خداوند بزرگ، استمرار جوید و به ائمه اطهار متوسل شود. ز. پیوسته از طریق ارکان چهارگانه سلوک با خداوند مرتبط باشد (مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاتبه و معاقبه). ح. پیروى از الگوهاى راستین، ائمه اطهار و بزرگان اخلاق. V}براى آگاهى بیشتر ر.ک: ملکى تبریزى، میرزا جواد آقا، لقاء الله و اسرار الصّلوه و المراقبات.{