تاثیرگذاری روی جوانان
پرسش : چگونه مىتوان روى دیگران – به خصوص جوانان – تأثیرگذار باشیم؟
پاسخ : تأثیرپذیرى یا تأثیرگذارى و حدود و کیفیت آن، بستگى به توانایىها و قابلیتهاى انسان در ابعاد مختلف دارد. مهمترین امورى که در اثرگذارى دخالت دارد، ویژگىهاى معنوى و روحى – از قبیل اراده استوار، اخلاق نیکو، حسن معاشرت – و آگاهىها و توانشهاى علمى بالا است. اثرپذیرى مثبت نیز به میزان انعطافپذیرى و حقیقتطلبى شخص، ارتباط دارد. تأثیرپذیرىهاى منفى، برخاسته از ضعف آگاهى و اراده است. بنابراین هر اندازه در تقویت اراده خود و گسترش صفات حسنه و خلق و خوى پسندیده و افزونسازى آگاهىها ودانشهاى خویش به ویژه در زمینه مسائل دینى، فرهنگى و اجتماعى – تلاش کنید، به تدریج توان تاثیرگذارى بیشترى خواهید داشت. با رعایت اصول و نکات زیر، مىتوانید میزان تأثیرگذارى خود را افزایش دهید: T}1. صمیمیت و ابراز آن؛{T صمیمانه دیگران را دوست داشته باشید و محبت قلبى خود را به آنان اظهار دارید. پیامبر اکرمصلى الله علیه وآله وسلم فرموده است: «هرگاه یکى از شما به برادر [دینى] خود علاقهمند شد، محبت خود را به او ابراز کند. این کار افراد را بیشتر به هم پیوند مىدهد»V}«اذا احبّ احدکم اخاه فلیعلمه فانّه اصلح لذات البین؛…»، (رى شهرى، محمد، دوستى در قرآن و حدیث، ترجمه سید حسن اسلامى، (قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1379)، ح 507، ص 162.{V. علاقه قلبى و ابراز آن مهمترین گشاینده راه ارتباط مفید و مؤثر است. T}2. برخورد با نشاط؛ {Tاولین فنّ مؤثر ارتباطى به منظور جلب نظر دیگران و تأثیرگذارى بر آنها، داشتن برخورد شاد و با نشاط است. لحظه اول ملاقات از اهمیت زیادى برخوردار است به نحوى که موفقیت یا شکست در ایجاد ارتباط مؤثر، به آن بستگى دارد. سلام و احوال پرسى کردن، تبسم بر لب داشتن، احترام به طرف مقابل و پذیرش وى راه نفوذ در قلب او است. در فرهنگ اسلامى نیز نسبت به امورى از قبیل سلام کردن، مصافحه، تبسم، احترام، ابراز محبت و علاقه قلبى به دیگران سفارش و اهتمام زیادى وجود دارد. T}3. آغاز مثبت؛ {Tیک یا چند نکته مثبت و ارزشمند را در طرف مقابل شناسایى و برجسته سازید و با تحسین صادقانه به جهت وجود آن امر مثبت، ارتباط خود را با وى محکم سازید و هیچگاه رابطه خود را با نکتهاى منفى آغاز نکنید. T}4. عدم سرزنش مستقیم؛ {Tدر صورتى که اشتباه و لغزشى در طرف مقابل مشاهده کردید، به طور مستقیم از او گلایه نکنید و وى را مورد انتقاد مستقیم و سرزنش قرار ندهید. وقتى تذکر اخلاقى با کنایه و اشاره گفته شود، زودتر اثر مىبخشد تا اینکه با صراحت از گناه یا اشتباه نام برده و انتقاد گردد. چه بسا برخورد مستقیم و بىپرده با گناه و لغزش در مراحل اولیه، سبب گستاخى و جرأت بیشتر وى شود و زشتى کار در نظر او رنگ باخته و به توجیه آن بپردازد و یا به شکل دیگرى مقاومت کند. بنابراین باید مانند یک دوست دلسوز یا مشاورى دانا با او برخورد شود. امیرمؤمنان علىعلیه السلام مىفرماید: «موقعى که جوان نورسى را به سبب گناهانش، نکوهش مىکنى، مراقب باش که قسمتى از لغزشهایش را نادیده انگارى و از تمام جهات مورد اعتراض و توبیخش قرار ندهى، تا جوان به عکس العمل وارد نشود و نخواهد از راه عناد و لجاج، بر شما پیروز گردد»V}ابن ابى الحدید، عبدالحمید، شرح نهجالبلاغه، تحقیق مجدد ابوالفضل ابراهیم، (داراحیاء الکتب العربیه)، ج 20، ص 333.{V. T}5. خودگشایى؛ {Tقبل از انتقاد از دیگران، مىتوانید به برخى از اشتباهات، شکستها و ناکامىهاى خود در زندگى و چگونگى اصلاح و بهبود آن اشاره کنید. خودگشایى باعث نزدیکى به او شده و فضاى صمیمیت را مىگشاید. در اینجا اطلاعاتى در زمینههاى مختلف و برخى مشکلات و پیشینه خود ارائه مىدهید. که با زمینه مراوده شما با دیگران مرتبط است. خودگشایى، اضطراب را کاهش مىدهد؛ چون آنان اطمینان مىیابند که در احساسات یا ترسها، تردیدها، مشکلات، سختىها و ناکامىهاى خود تنها نیستند. البته در استفاده از این روش نباید افراط کرد؛ زیرا موجب مىشود توجه دیگرى بیش از حد به شخص شما معطوف شود. از طرف دیگر این مسئله نباید موجب افشاى اسرار و رازهاى پنهان آدمى شود. T}6. شنونده خوب بودن؛ {Tبکوشید شنونده خوبى باشید و زمینهاى فراهم آورید که دیگران درباره خود، براى شما حرف بزنند. اگر کسى احساس کند شنونده خوبى براى سخنان خود یافته است، به راحتى مىتواند افکار و احساسات خود را به او منتقل کند و به ایجاد ارتباط با او اقدام نماید. در این مرحله شنونده مىتواند به تأثیرگذار خوبى تبدیل شود. پیامبر اکرمصلى الله علیه وآله وسلم شنونده بسیار خوبى بود. همین خلق نیکوى آن حضرت، یکى از مهمترین عوامل مقبولیت و محبوبیت او بین مردم بود و موجب شد که آن حضرت بتواند تأثیرات عمیقى بر مردم به جاى گذارد. T}7. ابراز احساسات؛ {Tیکى دیگر از عوامل مؤثر در برقرارى ارتباط مؤثر، تشخیص دقیق احساسات طرف مقابل و برجسته کردن آنها است. با بازگردانى احساسات به گوینده، به او القاء مىکنیم که سخنانش را فهمیده و براى او ارج و احترام قائلیم. شنونده خوب، آن است که با ابراز احساسات مثبت، به عنوان بازخورد، تأثیرگذارى خود را افزایش دهد. ابراز احساسات، نظیر حرکت سر به نشانه تأیید گفتار طرف مقابل، باز کردن چشمها و کشیدگى صورت به موقع شگفت زدگى، تحسین زبانى واستفاده از بعضى تکیه کلامها چون آفرین، چه جالب و… است. به عبارت دیگر به پیامهاى کلامى و غیرکلامى مخاطبان، پاسخ و واکنشى صادقانه، عینى، دلسوزانه و همدلانه داشته باشید تا آنان دریابند شما به آنچه آنها مىگویند، گوش فرا مىدهید و صحبتهاى آنان را دنبال مىکنید. T}8. ارج گذارى؛ {Tبه دیگران اعتبار بدهید؛ شخصیتشان را ارج بنهید و کارى کنید که احساس اهمیت و شخصیت کنند. T}9. پذیرش مثبت بدون شرط{T؛ V}(Unconditional Positive Regard){V کارى کنید که طرف مقابل احساس کند او را به دلیل ارزش ذاتىاش پذیرفتهاید و به او اهمیت مىدهید و به عنوان یک انسان مورد احترام صادقانه و خالصانه شما قرار گرفته است و بدون توجه به نکات ضعف و عیوبى که دارد مورد پذیرش شما است. این توجه و پذیرش مثبت، به طرف مقابل احساس ارزشمندى مىبخشد و تأثیر پذیرىاش را نسبت به شما افزایش مىدهد. بنابراین باید طرف مقابل را بدون قید و شرط و صرفاً به خاطر ارزش ذاتى و ماهیت انسانىاش، پذیرفت و به او احترام صادقانه گذاشت. T}10. انگیزش؛ {Tنسبت به کار مثبتى که مىخواهید انجام دهید، میل شدیدى در طرف مقابل ایجاد کنید و فضاى روانى لازم براى انجام دادن آن فراهم را سازید. کوچکترین پیشرفت را در طرف مقابل، تحسین نموده و با تشویق او کارى کنید که احساس کند حرکت به سمت مطلوب و جبران اشتباهات ساده است و به خوبى مىتواند مشکلات را حل و کاستىها را جبران کند. T}11. رفتار مطلوب؛ {Tرفتارهاى خوبى را که از دیگران نسبت به خود انتظار دارید، با او در پیش گیرید. به عبارت دیگر آنچه را براى خود مىپسندید، براى وى نیز بپسندید و او را به سوى آن رهنمون شوید. T}12. تحمیل گریزى؛ {Tنقطه نظرات و دیدگاههاى خویش را بر دیگران تحمیل نکنید. مردم سخن چنین کسى را نمىپذیرند و با فردى که همچون یک سرپرست با ایشان رفتار کند، دوستى نمىورزند و به او اعتماد نمىکنند.V}در این زمینه براى آگاهى بیشتر ر.ک. الف. کارنگى، دیل، آئین دوستیابى؛ ب. مدرسى، سید هادى، دوستى و دوستان؛ پ. رى شهرى، محمد، دوستى در قرآن و حدیث، ترجمه سید حسن اسلامى، (قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1379).{V بنابراین به جاى اینکه به دیگران دستور دهید، خواست خود را به شکل سؤال مطرح کنید؛ زیرا معمولاً افراد دوست ندارند به آنان دستور داده شود. T}13. هدیه دادن؛ {Tگاهى لازم است از اهرم «هدیه دادن» استفاده شود. گفته شده است: H}«الانسان عبید الاحسان»{H. تأثیرپذیرى دیگران در پرتو نیکى و احسان، چندین برابر است. بنابراین دیگران را براى کارى که مىخواهید انجام دهند، خشنود کنید. در روایتى از پیامبر اکرمصلى الله علیه وآله آمده است: H}«تهادوا، فانّ الهدیه تضعّف الحبّ و تذهب بغوائل الصدر»{H؛V}همو، دوستى در قرآن و حدیث، ص 98، ح 278.{V؛ «به یکدیگر هدیه بدهید، زیرا هدیه دوستى را دو برابر مىکند و کینههاى درون سینهها را مىزداید». در پرتو محبت به وجود آمده، مىتوان به جلب اعتماد طرف مقابل پرداخت و تأثیرگذارى خود را افزایش داد. T}14. گفتار زیبا؛ {Tسخن نیکو را به نوعى سحر تشبیه کردهاند که در جان و اعماق وجود افراد تأثیرگذار است. بنابراین در استفاده از کلمات و جملات براى ایجاد ارتباط و تأثیرگذارى، باید به اندازه کافى دقت و بهترین کلام در کوتاهترین و زیباترین جملات و الفاظ بیان شود. T}15. تبلیغ عملى؛ {Tآنچه نقش اساسىترى در مسئله تأثیرگذارى دارد، عملکرد و رفتارفرد تأثیرگذار است. امام صادقعلیه السلام فرموده است: H}«کونوا دعاه الناس بغیر السنتکم»{H؛V}کافى، باب الصدق و اداء الامانه، (تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365)، ج 2، ص 105.{V؛ یعنى، «به وسیلهاى غیر از زبان خود، مردم را به کارهاى خیر و صحیح دعوت کنید». رفتار و منش شخصى و اعمال افراد، بیش از هر چیزى در ذهن دیگرى ماندگار است؛ به طورى که گفتهاند براى راهنمایى، ارشاد و تأثیرگذارى بر جوانان، کمتر حرف بزنید و بیشتر عمل کنید. T}16. جوانشناسى؛ {Tاز ویژگىهاى دوره جوانى شناخت کافى پیدا کرده و متناسب با روحیات و خصوصیات این دوره، به ایجاد ارتباط و تأثیرگذارى اقدام کنید. بنابراین گسترش آگاهى از سیر رشد و تحول و ویژگىهاى مختلف زیستى، اجتماعى و روانى و نیز نیازهاى این دوره، شرط اساسى کسب مهارت براى ایجاد ارتباط مؤثر با جوانان است. T}17. توجه به تفاوتها؛ {Tنسبت به تفاوتهاى فردى موجود در بین افراد، هشیار بوده و هیچ گاه دو نفر را با همدیگر مقایسه نکنید. به جهت وجود نقطه مثبتى در دیگرى، فرد مورد نظر خود را به دلیل نداشتن آن نقطه قوت و مثبت، مورد سرزنش و توبیخ قرار ندهید. T}18. همگامى؛ {Tاستفاده از روش «همگام شدن»، یکى از دیرپاترین شیوههاى ایجاد ارتباط مؤثر است. براى همگام شدن با جوان، باید خود را در وضع و موقعیت او قرار داد. به عبارت دیگر سعى کنید دنیا را از منظر او بنگرید. براى مثال یک جوان دوست دارد با روى آوردن به اجتماع، حس استقلالطلبى خود را ارضا نماید. دنیاى ذهنى او آکنده از مضمونهایى است که ناشى از نیازهایش مىباشد. حال اگر بدون توجه به دنیاى جوان و صرفاً با در نظر گرفتن برخى از نیازها و تکالیف، با آنها ارتباط برقرار کنیم، به احتمال قوى نتیجه مناسب و مثبتى نخواهیم گرفت. T}19. جلب همکارى؛ {Tاز طرف مقابل، به ویژه اگر جوان است، در ارتباط با کارهاى مربوط به خودشان اظهار نظر بخواهید. به عبارت دیگر بکوشید ذهن و اندیشه مخاطب را در جهت مطلوب، فعال ساخته و کارى کنید که خود او با خردورزى کافى راه صحیح را بیابد. T}20. همدلى؛ {Tدر حالتهاى نگرانى، ناراحتى و اضطراب، همدلى کرده و به تدریج جویاى علت اضطرابشان شوید. «همدلى»{VEmpathy.V} عبارت است از توانایى درک تجربههاى درونى دیگران و سهیم شدن در آنها. از این طریق مىتوان خود را به جاى یک فرد قرار داد و به دنیاى درونى و تجربههاى شخصى او راه پیدا کرد. بدین وسیله مىتوان تجربههاى هیجانى مختلف، نگرانىها، اضطرابها، غمها و مشکلات دیگرى را درک کرد. طرف مقابل نیز احساسهاى خود را به طور کلامى بیان خواهد کرد و ارتباط بیشتر و بهتر ایجاد خواهد شد. در چنین وضعیتى است که فرد مىتواند به بررسى هر چه بیشتر گفتههاى او بپردازد و به تدریج علت تجربههاى تلخ و مشکلاتش را جویا شود و به حل آنها بپردازد. خداوند، پیامبر اکرمصلى الله علیه وآله وسلم را چنین توصیف مىکند: A}«لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِمتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ {رَحِیمٌ»V}A {Aتوبه (9)، آیه 159).{V ؛ «رسولى از خود شما به سویتان آمد که رنجهاى شما بر او سخت است و اصرار به هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است». عبارت «من انفسکم» اشاره به شدت ارتباط آن حضرت با مردم است؛ گویى پارهاى از جان مردم و از روح جامعه در شکل پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم ظاهر شده است و هرگونه ناراحتى و زیان و ضررى که به مردم برسد، براى او سخت ناراحت کننده است. او نسبت به مردم بىتفاوت نیست و از رنجهاى آنان رنج مىبرد. این صفت باطنى پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم بود که توانست در دل و قلب مردم جاى گیرد و تأثیرگذارىاش را چندین برابر کند. T}21. انعطافپذیرى؛ {Tدر عین جدى بودن و جدى رفتار کردن، باید همواره انعطافپذیرى مناسب را حفظ نمود. نباید انتظار داشت تغییر و اصلاح در اندیشه و رفتار طرف مقابل ناگهانى، بلافاصله و یک مرتبه انجام گیرد؛ زیرا این مسئله نیازمند زمان و تدریج است. بنابراین باید به طرف مقابل، زمان و فرصت کافى داد تا به تدریج و تحت تأثیر سخن شما تغییر و تحول لازم را در خود ایجاد کند. خداوند متعال نیز پیامبر اکرمصلى الله علیه وآله وسلم را به خاطر داشتن چنین ویژگى مىستاید و آن را یکى از علل موفقیت آن حضرت معرفى مىکند: A}«فَبِما رَحْمَهٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ»{A؛V} آل عمران (3)، آیه 159.{V ؛ «به واسطه رحمت خدا با مردم، خوش خوى و مهربان شدى و اگر تندخوى سخت دل بودى، مردم از گرد تو پراکنده مىشدند…». بنابراین اگر کسى بخواهد پیامبرگونه تأثیرگذارى مثبت داشته باشد، باید از انعطاف و بردبارى کافى در برابر ناآگاهىها، نقصها و ضعفهاى دیگران برخوردار باشد.