در مباحث فکری چه نویسندگانی مورد اعتماد هستند

پاسخ : در مباحث فکرى بطور عام، مى‏توان از نگاشته‏ها و مکتوبات نویسندگانى سودجست که درصد قابل قبولى از ویژگى‏هاى ذیل را داشته باشند. ناگفته نماند که برخى از مباحث نظرى، علاوه بر ویژگى‏هاى شمارش شده ذیل، باید داراى خصایص دیگرى نیز باشند که مى‏توان از آن به «خصوصیت‏هاى خاص» نام برد؛ اما به دلیل آنکه پرسش به صورت مطلق در باب مسائل فکرى است، ما نیز تنها به «خصوصیت‏هاى عام» اشاره مى‏کنیم. T}1- حقیقت‏جویى. {T نویسنده‏اى که در پى یافتن حقیقت است، در حد امکان از تأویل آراء و تفسیر به رأى دیدگاه‏ها مصون بوده، مى‏کوشد تا پیش‏فرض‏هاى ذهنى و سلایق شخصى و تعصبات عقیدتى را در فهم مطالب و تحلیل آنها دخیل نگرداند. نویسنده حقیقت‏جو، مى‏کوشد صداقت و امانت را در نقل اندیشه‏ها رعایت کند و سخن خود را چه در ابطال نظرهاى دیگران و چه در اثبات دیدگاههاى خود، به دلایل موجه و معقول، مستند سازد. T}2- عقل‏مدارى.{T نویسنده‏اى قابل اعتماد است که براى یافتن و تبیین حقیقت، تابع محض دلیل و برهان باشد و حتى بالاتر، از خوانندگان خود انتظار داشته باشد که با برهان و دلیل سخنان و آراء او را بپذیرند و مقلّد محض گفته‏هاى او نباشد؛ همچون شیخ شهاب الدین سهروردى از فیلسوفان و عرفاء بزرگ اسلامى که در مجموعه نگاشته‏هاى خود مى‏گوید: «از من و غیر من تقلید مکنید، معیار پذیرش کلام، برهان و دلیل است». V}یحیى سهروردى، شهاب الدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج اول، ص 121.{V البته کاملاً واضح است که این عقل‏مدارى رهیده از تقلید، در حوزه خود باید به کارگرفته شود؛ یعنى، در عرصه مباحث نظرى و مثلاً در مباحث دینى در ساحت اصول دین؛ اما در حوزه مسائل تقلیدى – که اصل آن یعنى «تقلید» نیز با دلیل عقلى مبرهن و مستدل گشته است – این مطلب معنا ندارد؛ چنان که مقصود شیخ اشراق نیز عدم جواز تقلید در مسائل نظرى و اصول آن مى‏باشد. T}3- متخصص.{T به دلیل پدید آمدن رشته‏هاى گوناگون در عرصه علم و گسترش کمى و کیفى این رشته‏ها، دیگر نمى‏توان به نوشتار نویسندگانى اعتماد کرد که تنها با یک سلسله اطلاعات عمومى از برخى مباحث، مقاله یا کتاب مى‏نویسند. با توجه به گستره علوم و شاخه شاخه شدن آن در هر ساحتى باید به کتابى مراجعه کرد که نویسنده آن در آن حوزه خاص از اطلاعات لازم و کافى برخوردار باشد. T}4- آزاداندیشى.{T نویسنده‏اى قابل اعتماد است که در برخورد با دانش اندیشمندان، علاوه بر استفاده از فکر اندیشه آنان، مقلد محض نباشد؛ بلکه با کمال احترام به زحمات آنها، وجود خطا و اشتباه را در دیدگاه ایشان محتمل دانسته و آنها را مصون از خطا نداند. چنین نویسنده‏اى، با فکر رهیده از هر گونه تعصب و تقلید؛ و تنها با آزاداندیشى در تحلیل و بررسى آراء، منصفانه نظرگاه‏هاى خطا و غیرمدلل را به نقد کشیده و شجاعانه نظریه خود را مبرهن و مبین مى‏کند. ناگفته نماند، از آن‏جا که انسان موجودى اجتماعى است، به صورت طبیعى ملزم است که اراده خود را در اراده دیگران دخالت دهد و به بیان دیگر، اراده خود را در عرصه اجتماع با اراده دیگران شریک سازد. از این رو، باید در برابر قانونى که حدود براى اراده‏ها و آزادى‏هاى مردم معین کرده و آنها را تعدیل نموده، خضوع کند. بنابراین، نویسنده آزاداندیش به دلیل حضور فعال و زنده در فکر اجتماع، باید آزادى خود را در برابر قانون محدود سازد؛ و به بیان بهتر، اندیشه‏هاى خود را در چارچوب قانون براى دیگران مطرح سازد. T}5- آزادمنشى.{T در عرصه نوشتن تنها آزاداندیشى کافى نیست؛ بلکه آزاد منشى نیز لازم است. نویسنده آزادمنش کسى است که در برخورد با اندیشه‏هاى دیگران در نقد و ردّ نظریات خود، دچار جمود نشده و مى‏کوشد تا با رعایت اخلاق علمى و تحمل اندیشه‏هاى دیگران، به دقت به سخنان طرف دیگر توجه نماید و در صورت موجه، منطقى و معقول بودن، آن را بپذیرد و در هنگام برخورد با دلایل ضعیف و سخنان غیرمستند، در نقد آراء خود بکوشد تا با نیک‏خویى و خوش‏گویى، اشتباهات منتقدان را خاطر نشان ساخته، افق‏هاى معقول دیدگاه‏هاى خود را روشن و مبین سازد.