درمان بیماری با توسل به اهل بیت

پاسخ : خداوند عالم هستى را براساس نظام اسباب و مسببات استوار کرده است. بر این اساس، تحقق هر پدیده‏اى معلول علت تامه آن است. اعتقاد به قانون علیّت امرى مشترک بین مادیون و الاهیون است بااین تفاوت که از دید الاهیون، اسباب وعلل در امور مادى منحصر نیستند و در کنار آن‏ها اسباب معنوى مانند دعا، صدقه، احسان به خلق و… نیز تأثیر گذارند. در حقیقت، عالم هستى مجموعه‏اى زنده و با شعور است و اعمال ما به آثار و عکس العمل‏هاى گونه‏گون مى‏انجامد. البته باید توجه داشت علت تامه موجب تحقق معلول است. علت تامه یعنى مجموعه مقدمات، مقتضى شرط و عدم مانع. هر یک از این امور جزء علت شمرده مى‏شوند. چنان که برخى امور مادى جز علت تامه تحقق شى‏ء هستند، گاه امور معنوى مانند دعا هم نقش جزء العله را ایفا مى‏کنند. بنابراین، مقصود از روایت‏هایى که آثار خاصى براى برخى از دعاها ذکر کرده‏اند، «جزء العله» و اقتضاى اثر است نه «علت تامه». تأثیر «علت تامه» بر معلول حتمى و ضرورى است و به هیچ وجه تخلف بردار نیست؛ در حالى که مقتضى و «جزءالعله» در صورت فقدان موانع مى‏تواند اثر کند. مثلاً اگر گفته مى‏شود: «آتش سبب سوختن چوب است»، به نحو مقتضى است؛ یعنى، تا دیگر شرایط پدیدار نشوند و موانع بر طرف نگردد، عمل سوختن صورت نخواهد گرفت. بنابراین، اگر کسى چوب تر در آتش اندازد و احتراق تحقق نیابد، نباید در آن گزاره تردید کند. باید جست‏وجو کند آیا آن گزاره مشروط به شرایطى نیز هست یا نه؟ و آیا مانعى براى تأثیر آتش در چوب وجود دارد یا خیر؟ آنگاه خواهد دید این گزاره، ضمن دارا بودن ارزش صدق، مشروط به شرایط متعددى چون وجود اکسیژن و عدم موانعى چون رطوبت در چوب و تناسب میزان حرارت آتش با مقدار مقاومت چوب است. البته اگر تمام شرایط فوق و هر شرط مفروض دیگرى پدید آمد؛ یعنى علت تامه محقق شد، حتماً چوب آتش خواهد گرفت و تخلف آن، به معناى کذب گزاره فوق است. تأثیر دعا نیز به نحو «جزءالعله» و «مقتضى» است و همراه با دیگر شرایط عمل مى‏کند. آن شرایط دقیقاً چیست؟ سهم هر یک چه اندازه است؟ آیا تأثیر دعا و هر شرط دیگر در همه موارد یکسان است یا ممکن است دعا در موردى نقش اصلى‏تر ایفا کند؟ مکانیسم تأثیر دعا چگونه است؟ آیا دیگر ابزارِها را در اثرگذارى تقویت مى‏کند یا خود مستقیماً اثر مى‏گذارد؟ این‏ها و ده‏ها سؤال دیگر، مسائلى است که فکر بشر هنوز نمى‏تواند به طور کاملاً دقیق به آن‏ها پاسخ گوید. یکى از خدمات بزرگ انبیا نیز، آگاه ساختن انسان از وجود این عامل است؛ زیرا عقل به تنهایى هرگز نمى‏تواند چنین عواملى را بشناسد. به طور کلى با ژرف‏کاوى فلسفى و تحقیق در نصوص دینى در مى‏یابیم دایره علیّت به علل و معلولات مادى منحصر نیست و علل طبیعى مقهور ماوراى طبیعت هستند. بنابراین، براساس آموزه‏هاى دینى، دعا یکى از عوامل و علل مؤثر در عالم هستى است؛ اما «علت تامه» نیست. از برخى روایات مى‏توان بعضى از شرایط و موانع تأثیر دعا و بخشى از حکمت‏هاى عدم اجابت دعا را به اجمال به دست آورد؛ اما همه شرایط و حکمت‏ها براى ما معلوم نیست و علم تجربى نمى‏تواند در این زمینه انسان را یارى دهد. در پایان تذکر این نکته مفید است که دعا در حقیقت درخواست عاشق از معشوق است و نفس خواست عبد، تجلّى عبودیت عبد و ربوبیت رب به شمار مى‏آید.