شطحیات در عرفان چیست

پاسخ : شطح در لغت به معناى سرریز دیگ (مقدارى از محتواى آن که هنگام جوشیدن از لبه آن مى‏ریزد) و کلمه‏اى که با آن بزغاله یک ساله را مى‏رانند و دور مى‏کنند و همچنین به معناى خارج شدن از احکام جارى و مقرر است.V}ر.ک: به فرهنگ فارسى، تألیف دکتر محمد معین و نیز به لغت‏نامه دهخدا.{V در اصطلاح عرفان و تصوّف، کلمات و سخنانى که ظاهرى کفرآمیز و خلاف مبانى شرع دارند و بر زبان بعضى از اهل عرفان در حال وَجد و ذوق و مستى و غلبه حال و بى‏خودى جارى مى‏گردد، شطحیات خوانده مى‏شود. آن‏ها هنگام گفتن این سخنان به کلى از خود و احوال خود غافل و به طور کامل در ذات خداوند محو و فانى‏اند. این نوع کلمات ظاهرى ناپسند و کفرآلود دارند – به طورى که انسان‏هاى معتقد و بندگان خاکسار هنگام توجه و هوشیارى از تصور آن‏ها نیز دورى مى‏جویند – ولى در عین حال توجیهات و تأویلات قابل قبولى براى آن‏ها بیان کرده‏اند. نکته قابل توجه این است که از زبان اولیاى معصوم الاهى(ع) که به اوج قله بندگى خداوند رسیده‏اند؛ بالاترین مرتبه معرفت از آنِ آنان است؛ در عشق به خداوند و فناى در اسما و صفات و ذاتِ پاک او گوى سبقت از همه ربوده‏اند و درجه یقینشان به حدى است که به فرموده امیرمؤمنان(ع): «لو کشف الغطاء ما ازددت یقیناً؛ اگر پرده از روى حقایق کنار رود بر میزان یقین من افزوده نمى‏گردد». هرگز کلمات ناموزون و سخنان خارج از چارچوب مقرر در شرع شنیده نشده است و شطحیات در قاموس کلمات و صحیفه سخنان نورانى آنان جایى ندارد. این نشان دهنده مقام بلند و اوج معرفت و شناخت و گستردگى ظرفیت آن‏ها است که حتى در حال فناى کامل در حق و جذبه روحانى جانب ادب را نگاه مى‏دارند و در هر حال، کمال عبودیت و اوج بندگى را به نمایش مى‏گذارند.