راه سکوت

پاسخ : سکوت همواره امر مطلوبى نیست؛ بلکه گاه ضرورى است. پس بایستى سخنان را طبقه‏بندى کرد و در موارد لزوم سخن گفت. در موارد غیرضرورى نیز از سخن باز ایستاد؛ مثلاً اگر سخن گفتن براى هدایت کسى یا براى ابراز محبت به همسر و فرزند باشد، بسیار نیکو است. هم‏چنین احوال‏پرسى از دیگران و…؛ ولى اگر سخن لغو و بیهوده و یا خداى ناکرده مشتمل بر گناه باشد، در این صورت بایستى از آن پرهیز کرد. در رابطه با کم‏حرفى چند نکته را مى‏توان مطرح کرد: الف) پرحرفى خصلت نکوهیده‏اى است و حتى‏الامکان تا ضرورتى پیش نیاید، نباید به سخن گفتن مبادرت ورزید؛ اما گاهى افراد در زمینه کم‏حرفى و سکوت، زیاده‏روى مى‏کنند. کم‏حرفى و سکوت بیش از حد نیز به تدریج از انسان یک موجود عبوس و منزوى مى‏سازد همان طورى که پرحرفى مذموم است سکوت بى‏مورد نیز مذموم مى‏باشد. گفتنى است که برخى با عنوان کم‏حرفى و سکوت، از ارتباط با دیگران احتراز مى‏کنند و کم‏کم به انزوا کشیده مى‏شوند؛ در حالى‏که لازمه همکارى و تعاون، برخورد گرم و صمیمى با دیگران است. ب) در مقابل اتهامات دیگران گاهى باید سکوت کرد و گاهى نیز باید از خود دفاع نمود. ج) در محافل و برخوردها آن سکوتى ممدوح است که برخاسته از تسلط بر نفس و براى پرهیز از اتلاف وقت و پرحرفى باشد به عبارت دیگر دو سکوت داریم: سکوت از روى قدرت و سکوت از روى عجز و آن سکوتى ممدوح است که از روى قدرت باشد نه از روى عجز و ناتوانى. د) پیشنهاد مى‏شود که اگر تاکنون در سکوت و کم‏حرفى زیاده‏روى کرده‏اید، روش خود را تغییر دهید و در این وادى اعتدال و میانه‏روى پیشه خود کنید. کم‏حرفى اگر به جا باشد یک حسن است و از شرور زبان محفوظ مى‏ماند. اما در سخنى از حضرت على(ع) آمده است: H}«لا خیر فى الصُّمت عن الحُکم کما انه لاخیر فى القول بالجهل؛{H هنگام دانایى سزاوار نیست خاموش بودن، همان‏طور که هنگام نادانى خیرى در گفتار نیست»، V}(نهج‏البلاغه، کلمات قصار 173).{V حضرت امیر در جایى دیگر با صراحت فرموده‏اند: H}«تکلّموا تعرفوا؛{H حرف بزنید تا شناخته شوید [ زیرا مرد زیر زبانش پنهان است]»، V}(همان، 3845).{V