چرا امامان استغفار و توبه می کردند

پاسخ : استغفار و توبه داراى مراتب و درجاتى متناسب با عاملان آن است. توبه گنه‏کاران از گناه است و توبه اهل سلوک از پرداختن به غیر خدا و توجه به غیر حق. توبه و استغفار واصلان و اولیاى کمل الهى نیز مرتبه‏اى دارد فوق همه اینها. آنان چون مستغرق در ذات جمیل الهی اند و توجه به مقام ربوبى – که کمال مطلق است – دارند، وقتى به خود واعمال خویش مى‏نگرند؛ با تمام عظمت و بزرگى آن اعمال، آنها را در برابر عظمت بى نهایت الهى بسیار کوچک و مایه سرافکندگى و شرمندگى مى‏بینند. مانند آنکه مهم‏ترین دارایى‏اش مقدارى آب گل‏آلود بود و آن را براى سلطان هدیه برد و چون فر و شکوه شاهى را بدید از آنچه آورده بود سخت شرمسار و سرافکنده گردید. آرى امام على(ع) همان عبادتى را که افضل از عبادت ثقلین است در برابر جمال و جلال الهى، برگ سبز درویش مى‏بیند و سر به زیر مى‏افکند و این خود یکى از عالى‏ترین مراتب عبودیت مطلقه و فناى فى الله است. از طرف دیگر امام راحل در کتاب «آداب الصلاه» در شرح حدیث نبوى «لیغان على قلبى وانى لاستغفرالله کل یوم سبعین مره» فرموده‏اند: براساس توحید ناب تمام هستى آینه و مرآت تجلى پروردگار است و ائمه هدی(ع) در همه هستى – از جمله انسان‏ها – خدا را مى‏دیده‏اند، ولى برخى از آنها (مانند ابوجهل‏ها و ابوسفیان‏ها) مرائى کدرند و بر قلب پیامبر(ص) زنگار مى‏زدند. از این رو حضرتش براىزدودن این زنگار استغفار مى‏فرستد. مسأله محجوبیت نفس نیز در مورد آنان در همین راستا قابل تفسیر است، گرچه نسبت به دیگران اشکال دیگرى دارد. به عبارت دیگر حجاب، عیب نفس و … نسبت به مراتب کمالى افراد متفاوت است. معناى دیگر حجاب نفس نیز قصور ذاتى براى نیل به مرتبه غیب الغیوب است؛ چنان که پیامبر(ص) فرمودند: «ما عرفناک حق معرفتک».