رابطه دعا و تلاش

پاسخ : نخست باید دانست که عوامل معنوی دو نقش اساسی دارند: 1. به عنوان عامل مستقل حتی فراتر از عوامل مادی عمل می کنند مانند شکافته شدن رود نیل با عصای موسی(ع) و یا دعای بزرگان برای شفای برخی بیماران غیر قابل درمان. 2. به عنوان عامل جبران کننده و کمک کننده مانند امداد غیبی در جنگ بدر در کنار تلاش مسلمانان در جنگ. اما اصل اولیه بر این اساس است که اهرم های معنوی جایگزین اهرم های مادی نشود و خداوند متعال، اِبا دارد که کارها از غیر مجاری آن سامان دهد، لذا آنچه مهم است آن است که نباید تنها به ابزار مادی و یا تنها به عوامل معنوی اکتفا کرد. اما تردیدی نیست. البته باید دید خود را گسترده تر کرد و برای بالا بردن ضریب اطمینان جهت رسیدن به مقصد در کنار عوامل مادی از عوامل معنوی نیز بهره گرفت زیرا عوامل معنوی مانند دعا و صدقه در استفاده بهینه از ابزارهای مادی و رفع موانع غیر قابل پیش بینی بسیار مؤثر است. البته گفتنی است آنگاه عوامل معنوی جبران کننده برخی کاستی های مادی می شود. کاستی ها برخاسته از سستی و کوتاهی انسان نباشد، زیرا سستی و تنبلی و مغرور شدن به عوامل معنوی خود از موانع تأثیر عوامل معنوی است. لذا بهتر است در این باره این طور گفته شود که اگر دو نفر با شرایط مادی یکسان و تلاش مساوی اقدام کنند اما یکی از آن دو نفر از دعا و عوامل معنوی نیز بهره مند باشد ضریب اطمینان او برای رسیدن به مقصد بیشتر خواهد بود اما اگر به طور عمدی تلاش کمتری کند و با تکیه بر عوامل معنوی سستی کند اطمینانی به موفقیت او نخواهد بود.