چگونه در مرگ نزدیکان آرامش خود را حفظ کنیم

پاسخ : یکی از ابعاد وجودی انسان، بعد عاطفی و هیجانی انسان است و تحت تأثیر عوامل مختلف درونی و بیرونی در طول عمر دچار حالات متفاوت شادی و غمگینی می شود و چه بسا در طول زمان هر انسانی دوره هایی از غمگینی و حتی افسردگی را تجربه کند و این امری طبیعی و عادی است و همانطور که فرموده اید تحت تأثیر عواملی نظیر از دست دادن عزیزان و حوادث ناگوار دیگر که منجر به از دست دادن مال و ثروتی می شود حالات عادی انسان دگرگون شود. آنچه که مهم است و شما نیز در سؤالتان اشاره فرموده اید نباید این حوادث ناگوار باعث از دست دادن تعادل فرد شود و به گونه ای باشد که دیگر نتواند بر زندگی عادی خود برای یک مدت طولانی مسلط باشد و به عبارت دیگر آرامش و طمأنینه کافی را از دست بدهد وگرنه در صورتی که تأثرات و تألمات ناشی از جدایى و قطع محبت و گسست عاطفى باشد نظیر این که انسان همسفر، شریک، انیس و محبوبى را از دست بدهد و محزون و غمگین شود اشکالی ندارد، حتی گفته شدهً مستحب است در مفارقت از مؤمن، براى او بگریند اما این گریه نباید به جزع و بى‏قرارى بیانجامد. همچنین با بررسى تاریخ اسلام به شواهد درباره حالات روحی اهل‏بیت(ع) در فراق عزیزان خود برخورد مى‏کنیم که مى‏تواند الگویى مناسب براى هر مسلمان باشد. مثلاً نقل شده که پیامبر مکرم اسلام در وفات حضرت ابوطالب و نیز همسر خود خدیجه کبرى مى‏گریست و بعدها هرگاه به یاد حضرت خدیجه مى‏افتاد متأثر مى‏شد و دعا مى‏کرد: خدایا خدیجه را بیامرز یا نقل شده حضرت زهرا(س) بر مزار عمویشان حضرت حمزه مى‏رفت و ساعت‏ها در آنجا عزادارى، گریه و ندبه مى‏نمود، همچنین آن حضرت در فراق پدر بزرگوارشان ناله‏ها و گریه سر داد یا مى‏خوانیم که حضرت على(ع) در هنگام وفات حضرت زهرا به شدت گریست و صورت بر خاک قبر نهاد به طورى که اشک دیدگان حضرت با خاک آغشته شد. یا گریه اباعبدالله‏الحسین(ع) در شهادت برادران، فرزندان و اصحاب و نیز گریه حضرت زینب(س) بر کنار نعش به خون غلتیده برادر… تا گریه‏هاى صبح‏گاهى و شامگاهى مولایمان حضرت مهدى(عج) در مصیبت جدشان مشهور است. درباره سایر مردم نکته قابل توجه این است که فوت عزیزان عامل تنبه و بیدارى ایشان است و روان شدن اشک و تأثرات روحى سبب مى‏شود پرده‏هاى غفلت دریده شود، هر چقدر تألمات و تأثرات شدیدتر باشد، انسان بهتر مى‏تواند به مشاهده و مناظره حقیقت عالم بپردازد. اساتید اخلاق معتقدند کسانى که از یاد مرگ غافلند همچون کسانى هستند که در خانه‏اى با دیوارهاى ضخیم به سر مى‏برند به طورى که هرگز طرف دیگر دیوار (مرگ) را نمى‏توانند درک کنند و ببینند؛ یاد مرگ، تضرع، گریه و زارى این دیوارهاى قطور و ضخیم را به شفاف مى‏نماید تا شخص با وضوح آن طرف حیات خود را ببیند و دل از جهان برکند و متوجه شود که دیر یا زود مى‏بایست رخت بربندد و در نتیجه مهیا شود. و نیز وقتى سرشک غم از دیدگان جارى مى‏شود، اتصال با عالم غیب برقرار مى‏گردد، لذا توصیه شده اگر حالت حالت تأثر و شکستگى دل به شما دست داد، آن حال را غنیمت بشمارید ودعا کنید که انشاءالله به اجابت نزدیک است. مردم نیز عموما ناخواسته وقتى متأثر مى‏شوند درباره دیگران – حتى در مورد افراد ناشناس – طلب خیر مى‏نمایند این دعا و توجه باطنى مسلما از قوانین و سنن الهى پیروى نموده و سبب بهبود حالات مرده و خود بازمانده مى‏شود و شاید این مهمترین تأثیر اشک و گریه بر مفارقت احبّا، دوستان و سایر مردم باشد. در مجموع هیچ مانعى براى ابراز احساسات وعواطف قلبى و ریختن اشک در فراقت یاران وجود ندارد. خلاصه آن که اگر انسان در مشکلات و مصائب خویشتن را از دست ندهد، یعنى سخنى و حرکتى برخلاف رضاى خدا نگوید و نکند و پیمانه صبرش لبریز نگردد و سفره مشکلات و سختى‏ها را پیش این و آن باز نکند، صبر نیکو دارد. خداى سبحان در قرآن کریم پیامبران را خصوصا مؤمنین را عموما به صبر دعوت مى‏کند. «فاصبر صبرا جمیلاً». در این آیه پیامبر اکرم(ص) را مخاطب ساخته مى‏فرماید: صبر جمیل پیشه کن و در برابر استهزاء و تکذیب و آزار آنها شکیبا باش. اما آنچه که می تواند در چنین موقعیت ها، آرامش کافی را حفظ و یا تقویت کرد امور زیر است: 1. تخلیه هیجانی که با گریه کردن به خصوص در همان روز های اول به انسان کمک می کند از آن فضای غم بار بیرون آیید. 2. یاد خداوند که قرآن فرموده است «الا بذکر الله تطمئن القلوب (رعد، 38). 3. یاد کردن از مصائب و مشکلات زیاد و شدیدی که بر اولیاء الهی وارد شده است، به خصوص یاد مصائب امام حسین(ع) که فرموده اند اگر می خواهید گریه کنید به یاد امام حسین(ع) گریه کنید «ان کنت باکیا فابک علی الحسین(ع)». 4. مقایسه کردن مصیبت وارد شده و از دست دادن عزیز خود با مصائب امام حسین(ع) در روز عاشورا و احساس این که هرگز هیچ مصیبتی و سختی ای با مصائب امام حسین(ع) قابل مقایسه نیست. 5. به یاد آوردن این که این گونه حوادث برای تمام افراد چه پیر و چه جوان و چه کودک و در هر زمان و برای تمام انسان ها در هر پست و مقام و مسؤولیت و دارای هر مقام علمی و عملی و تقوایی باشد رخ می دهد گفته شده هرگاه انسان این را دریابد که مصیبت و گرفتاری و سختی برای تمام افراد هست یک بلای عمومی است، سختی بلا و مصیبت وارد شده کاسته می شود «البلیه اذا عمت قلت». 6. بروز و اظهار احساسات و هیجانات خود برای دیگران راه دیگری برای کاستن فشار و سختی مرگ یکی از عزیزان است.