راه محبت و عشق به خدا

پاسخ : محبت و عشق به خدا دو راه دارد: 1- راه نظرى؛ در محبت، علم و شعور نهفته است و تا زمانى که انسان نسبت به چیزى شناخت پیدا نکند، آن را دوست نمى‏دارد. 2- راه عملى؛ حضرت على(ع) نیز مى‏فرمایند: «اگر خدا را دوست مى‏دارید محبّت دنیا را از قلب‏هایتان خارج کنید»، (میزان‏الحکمه، ج2، ص 228، ر 3167). عبدالرزاق کاشانى (شارح کتاب منازل السائرین) مى‏نویسد: «عشق و محبّت به محبوب اقتضا مى‏کند وصال را، و وصال میسّر نمى‏شود مگر به بذل روح، و انس به جمال هم اقتضا مى‏کند که قلب از التفات به غیر او ممنوع شود. پس افراد محبّ وقتى در محبّت صادق‏اند که قلبشان تعلق به محبوب داشته باشد»، (شرح منازل السائرین، ص 168). (براى مطالعه بیشتر ر.ک: محمدرضا کاشفى، آیین مهرورزى، صص 77 ـ 83). براى توضیح بیشتر در این باره توجه شما را به مطالب زیر جلب مى‏کنیم. اگر کسى بخواهد عاشق خداوند واولیاى او شود کافى است مقدارى از حجاب‏هاى دل خویش را کنار بزند و چشم دل را باز کند و مقدارى از آن همه نعمت‏هاى گوناگونى که خداوند به او داده است را ملاحظه نماید. آدمى اگر به خود و اطرافش نگاه کند، خواهد فهمید که غرق در نعمت‏ها و الطاف خداوند است.او با مهربانى تمام و با کمال بذل و بخشش و جود و کرم و در عین حال با چشم‏پوشى از بسیارى از بدى‏ها و ناسپاسى‏هاى انسان، مشغول تدبیر امور و اداره تمامى شؤون زندگى او است. اگر کارى کنیم که از خواب غفلت بیدار شویم، خود را غرق در محبت‏هاى خداوند و اولیاى او خواهیم دید. بعد از دیدن این احسان قلبا به اعطا کننده آن علاقه‏مند شده و خود را مدیون او خواهیم دید و علاقه و محبتمان نسبت به او افزون خواهد شد و اندک اندک و با گذشت زمان عشق به معبود پیدا خواهیم کرد. پس راه عاشق خدا شدن درک محبت‏ها و خوبى‏هاى او است که جز با رفع حجاب‏هاى درونى میسّر نمى‏گردد. امورى که مى‏توانند در رفع این حجاب‏ها مؤثر باشند، عبارت است از: 1- تفکر در صفات خداوند، 2- مطالعه کتاب‏هاى اعتقادى، 3- سخن گفتن فراوان با او چه در قالب ادعیه و مناجات‏هایى که از اهل بیت رسیده و چه به صورت درد دل‏هاى صمیمى با او، 4- شرکت دادن او در امور روزمرّه زندگى به طورى که هیچ کارى را بدون خواست و جلب توجه او انجام ندهیم، 5- مطالعه زندگى‏نامه و شرح حال عرفا و سالکان طریق و علمایى که سالیان سال عمر خویش را در این مسیر سپرى نموده‏اند، 6- به زیارت آنها رفتن (در مورد امامان و اولیاء)، 7- هدیه دادن مثلاً عمل خیرى مثل نماز و روزه و صدقه را انجام دهد و عمل را به آن ولىّ خدا به عنوان تحفه‏اى گرچه ناقص اهدا نماید. عشق حقیقى، عشق اکبر یا محبت اول1، عشق به معشوق حقیقى و منحصر به فردى است که با عشق به خود جهان را آفرید و عشق را در تمام هستى، از جمله انسان، قرار داد2؛ محبوبى که قرآن کریم وى را محبوب حقیقى و اصلى مى‏داند3 و روایات بر محبت و عشق وى بسیار تأکید ورزیده‏اند.4؛ یعنى خداوند متعال. P}ملامتم به خرابى مکن که مرشد عشق{E}حوالتم به خرابات کرد روز نخست{P P}عهد الست من همه با عشق شاه بود{E}و ز شاهراه عمر بدین عهد بگذرم{P این عشق حقیقى از دو راه کلى حاصل مى‏شود: نظرى و عملى. الف( نظرى از آن‏جا که عشق فرع معرفت و شناخت است5،نخستین قدم در تحصیل عشق به خدا، شناخت و معرفت به خالق بى همتا است. معرفت به سه روش حاصل مى‏شود: 1 – دل )فطرت( 2 – حس و علم )طبیعت( 3 – عقل )استدلال و فلسفه( ب( عملى آیات و روایات و گفتار عارفان در قالب رعایت موارد ذیل، انسان را به این عشق مى‏رساند: 1 – ترجیح دادن خداوند بر همه محبوب‏هاى دیگر، به ویژه حبّ دنیا7 2 – اطاعت ظاهرى و باطنى از اوامر و نواهى خداوند8 3 – ترجیح لقاى پروردگار بر بقاى خود9 4 – دوستى با اولیاى خدا و دشمنى با معاندان به خاطرِ خداوند10 5 – مجاهده با مال و جان در راه خدا11 6 – خشنودى و رضایت کامل از حضرت حق12 7 – حریص بودن بر خلوت و مناجات با پروردگار13 8 – اُنس با کلام خدا )قرآن(14 9 – در همه اوقات مستغرق در یاد پروردگار بودن15 10 – حقیر شمردن هر چیز دیگر در برابر محبت خداوند16 11 – دوست داشتن و مهربان بودن با همه بندگان مطیع و دشمنى با همه کافران و گنهکاران17 از آن‏جا که در عشق حقیقى معشوق یگانه است، انحصار معشوق در خداوند متعال از شرایط اصلى و اصیل حصول عشق به خدا است. P}عاشقان را شادمانى و غم اوست{E}دستمزد و اجرت خدمت هم اوست{P P}غیر معشوق ار تماشایى بود{E}عشق نبود هرزه سودایى بود{P P}عشق آن شعله است کاو چون برفروخت{E}هر چه جز معشوق باقى جمله سوخت{P P}تیغ »لا« در قتل غیر حق براند{E}درنگر ز آن پس که بعد »لا« چه ماند{P P}ماند »الا الله« باقى، جمله رفت{E}شاد باش اى عشق شرکت سوز رفت18{P با توجّه به آن‏که عشق امرى دو سویه است، در قبال عشق انسان به خداوند، خداوند نیز به آدمى عشق مى‏ورزد؛ البته عشق خداوند به بندگان خویش تفسیرى خاصّ دارد که پرداختن بدان مجالى دیگر مى‏جوید.19 در آیات و روایات از نشانه‏هاى عشق حق به بنده بسیار سخن رفته است. این نشانه‏ها که مى‏توان آن‏ها را معیار موفقیت در تحصیل عشق به خداوند دانست، به اجمال عبارت است از: 1. محبوب دوستان خدا شدن 2. توفیق اطاعت یافتن 3. برداشته شدن سنگینى خدمت از دوش 4. برخوردارى از عطاى خداوند به قدر نیاز 5. فزونى آزمون‏هاى الاهى 6. آشکار نشدن معایب و کاستى‏هاى انسان 7. برخوردارى از قلب سلیم و اخلاق نیک 8. مبغوض گشتن دنیا 9. برخوردارى از بردبارى و آرامش 10. بهره مندى از صدق و راستى 11. خطور دانش در ذهن 12. برخوردارى از عبادت نیکو 13. دوست داشتن امانت.2 P}یا رب ز شراب عشق سر مستم کن{E}و زعشق خودت نیست کن و هستم کن{P P}از هر چه جز عشق خود تهى دستم کن{E}یکباره به بند عشق پابستم کن{P (بابا طاهر) V}پى نوشت‏ها: 1. الاسفار الاربعه، صدرالدین شیرازى، ج 7، ص 184؛ شرح منازل السائرین عبدالرزاق کاشانى، على شیروانى، ص 222 و 223. 2. مقالات، محمد شجاعى، ج 2، ص 176 – 166. 3. بقره(165 :(2؛ توبه (24 :(9؛ هود(113 :(11؛ عنکبوت(4 (29؛ زمر(3 :(39؛ شورى (9 – 6 :(42. 4. المحبه فى الکتاب و السنه، محمد محمدى رى شهرى. ص 199؛ الاخلاق القرآنیه، زهیر الاعربى، ج 2، ص 15 – 11. 5. الاسفار الاربعه، ج 7، ص 152؛ رساله عشق، ابن سینا، تصحیح سید محمد مشکوه، ص 24 – 9. 6. ر. ک: اصول فلسفه و روش رئالیزم، سید محمد حسین طباطبایى، ج 5، ص 70 – 51. 7. میزان الحکمه، محمد محمدى رى شهرى، ج 2، ح 3167 – 3156 – 3162؛ شرح منازل السائرین، ص 168. 8. آیین مهروزى، محمد رضا کاشفى، ص 86 و 87؛ نهج البلاغه، ترجمه دکتر شهیدى، نامه 69، ص 354. 9. میزان الحکمه، ج 8، حدیث 18030؛ آیین مهرورزى، ص 89 و 90. 10. اصول کافى، ج 3، ص 189. 11. مائده(54 :(5. 12. المیزان، محمدحسین طباطبایى، ج 9، ص 375؛ آیین مهرورزى، ص 94 – 92. 13. میزان الحکمه، ج 2، حدیث 3152 و 3160. 14. قوت القلوب، ابوطالب مکى، ص 8 و 105. 15. میزان الحکمه، ج 2، حدیث 3156. 16. نهج البلاغه، خطبه 193. 17. کیمیاى سعادت، محمد غزالى، تصحیح حسین خدیوجم، ج 2، ص 603 – 600؛ آیین مهرورزى، ص 98 – 85. 18. مثنوى. 19. احیاء علوم الدین، محمد غزالى، ج 4، ص 302 و 303؛ چهل حدیث، سید روح الله خمینى)ره(، ص 391 – 390؛ رساله عشق، ص 6 – 4. 20 – ر. ک: آیین مهرورزى، ص 103 – 102؛ عطف الالف، ابوالحسن دیلمى، ص 94 – 89؛ احیا ءعلوم الدین، ج 4، ص 304؛ میزان الحکمه ج 2، ص 224 – 222.{V