حداکثر استفاده از دوره جوانی

پاسخ : در پاسخ به این سؤال نیز از نهج‏البلاغه حضرت امیر(ع) بهره مى‏گیریم. یکى از نامه‏هاى مفصّل نهج‏البلاغه، نامه‏ى حضرت على(ع) به فرزندش امام حسن مجتبى(ع) است. مراجعه به این نامه براى کشف بسیارى از مسائل جوانان و نوجوانان ما را کفایت مى‏کند. و این نامه به عنوان عالى‏ترین سند تربیتى قشر نوجوان و جوان به حساب مى‏آید. چون شکل و محتوایى مفصّل دارد و مجموعه‏ى گران‏قدرى است که شاید تا حال چندان هم به آن توجه نشده است. جامعیت و ارزشمندى این نامه را مى‏توان با توجه به چند نکته احراز نمود و سپس به کار گرفت. اول آن که خود حضرت در مقدّمه نامه خطاب به امام حسن(ع) مى‏فرماید: من هر آن چه براى تو لازم است، در این جا آورده‏ام و گزیده‏اى از حاصل تجارب خودم را که تو را بى‏نیاز مى‏کند از این که دوباره آن‏ها را تجربه نمایى، همه آن‏ها را براى تو آورده‏ام. دوم آن که شکل و قالب این نامه، منحصر به فرد است، چرا که به صورت وصیت نامه از سوى حضرت به عنوان پدر براى فرزند خویش نگاشته شده است و طبعاً شامل مهم‏ترین رهنمودهایى است که براى یک جوان مورد نیاز است. نکته سوم به نحوه‏ى دسته‏بندى محتواى این نامه نورانى برمى‏گردد که آن چنان در بخش‏هاى گوناگون تقسیم شده است که جوانب متعدد بحث درباره نسل جوان را شامل مى‏شود. موضع امیرمؤمنان(ع) نسبت به جوان و نوجوان که از این نامه استنباط مى‏شود، این است که بهترین مخاطب براى تعلیم و تربیت دینى و آماده‏ترین نسل براى تهذیب نفس و تزکیه روح همین نسل نوجوان و جوان است. این جمله حضرت H}«انّما قلب الحدث کالارض الخالیه مااُلِقى فیها من شى‏ءٍ قبلَته ؛ {Hقلب نوجوان و جوان همانند زمین بکر و آماده کشت است، هر بذرى در آن افکنده شود آن را مى‏پذیرد» سند محکمى است که نوجوانان و جوانان کاملاً مهیّا و آماده براى پذیرش و به کارگیرى پیام‏هاى تربیتى و اخلاقى و دینى هستند. از همین جا نکات و مطالب نظرى، کاربردى و عملى را شروع مى‏کنیم. الف) انتخاب استادى اخلاقى و تربیتى براى جوان ضرورى است. شخصى که جوان با او تفاهم داشته باشد. چون یکى از مقدمات ضرورى تهذیب و تربیت، انتخاب استاد راه یا «راهبر» است(V}الگوى مناسبى که براى شروع کار مى‏توانیم پیشنهاد بدهیم این است که از کتاب شریف «شرح چهل حدیث» امام راحل(ره) استفاده نمائید{V. عامل بعدى دوست است. دوست خوب در تربیت نوجوان و جوان تأثیر خوب دارد و دوست بد تأثیر بد؛ به قول سعدى: P}تو اول بگو با کیان زیستى(یا با کیان دوستى){E}پس از آن بگویم که تو کیستى{P شاخصه بعدى خودسازى تفکّر است. ممکن است انسان از پدر و مادر بد یا خوب، اساتید خوب یا بد، جامعه بد یا خوب، دوستان بد یا خوب و… برخوردار باشد. ولى وقتى بالغ و عاقل شد باید خودش فکر کند و خودش را بسازد. «آرزو» و «خیال» دو عامل غفلت و تباهى جوان است که باید از این دو براى تهذیب نفس بهره گرفت. P}جوان آرزوها فراوان کند{E}همى هر چه خواهد به وهم آن کند{P (فرّخ خراسانى) در ادامه سخن ما پیام‏هایى را که از این استخراج و استنباط کرده‏ایم، سلسله‏وار ارائه مى‏دهیم و تحقیق و پژوهش کامل را به شما واگذار مى‏کنیم(V}این نامه را به خوبى بررسى کنید. پیام‏هاى آن‏ها را استخراج نموده و در دفترى ثبت کنید. البته این کار را به تدریج انجام دهید و در هر مرحله به عمل نیز بکوشید. انشاءالله حشر و نشر شما با این وصیت‏نامه زیاد شود{V. 1ـ انسان و حوادث روزگار: از پدرى فانى که اعتراف به گذشت زمان دارد… به فرزند آرزومند و آزمند چیزى که به دست نمى‏آید. رونده‏ى راهى که به نیستى ختم مى‏شود… پس از ستایش پروردگار همانا گذشت عمر و روى آوردن به آخرت، مرا از یاد غیر خودم بازداشته و تمام توجه مرا به آخرت کشانده است… 2ـ مراحل خودسازى؛… پیوسته به یاد خدا باش، دلت را با یاد خدا زنده کن… هواى نفس را با بى‏اعتنایى به حرام بمیران، جانت را با یقین نیرومند کن… و با یاد مرگ آرام کن…. در دیار مردگان گذر کن و بیندیش که آن‏ها چه کردند؟ 3ـ در اخلاق اجتماعى به نیکى‏ها امر کن و خود نیکوکار باش. در این فراز امیر مؤمنان(ع) از تساهل و تسامح پرهیز مى‏دهد. در دیدگاه آن حضرت همه‏ى اقشار جامعه نسبت به هم مسؤولیت کامل دارند. با دست و زبان بدى‏ها را انکار کن و بکوش تا از بدکاران دور باشى… شناخت خود را درباره دین به کمال برسان، خودت را به استقامت کردن در برابر مشکلات عادت بده، که شکیبایى در راه حق عادتى پسندیده است… 4ـ در تربیت تو شتاب کردم، پیش از آن که دل تو سخت شود و عقل تو به چیز دیگرى مشغول شود… 5ـ در آغاز تربیت، تصمیم گرفتم تا کتاب خداى توانا و بزرگ را همراه با تفسیر آیات به تو بیاموزیم، و شریعت اسلام و احکام آن را از حلال و حرام، به تو تعلیم دهم و به چیز دیگرى نپردازم. اگر چه مخاطب این نامه امام حسن مجتبى(ع) فرزند دلبند مولا على(ع) است، ولى حضرت امیر پدر همه‏ى شیعیان است. بیاییم مردوار وصایاى این پدر روحانى و دینى را اول بخوانیم و بعد به تدریج به کار بندیم V}(نهج البلاغه، نامه 31). {V P}همّتم بدرقه‏ى راه کن اى طایر قدس {E}که دراز است ره مقصد و من نوسفرم{P (حافظ (علیه‏الرحمه« ضرورى‏ترین نیازهاى یک دانشجو عبارت است از: 1- نیاز علمى، 2- نیاز روحى. بهترین راه گذراندن اوقات فراغت جوانى بر حسب این دو نیاز ضرورى باید ترسیم گردد. 1- نیاز علمى، خود، زیر مجموعه‏اى دارد که مهمترین آنها چند چیز است: الف) آشنایى با اصول اعتقادات و معارف اسلام، اگر در این باب زمینه قبلى ندارید از کتاب‏هاى آقاى محسن قرائتى استفاده کنید. ایشان در توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد بحث کرده‏اند، ولى بعد از یک مطالعه سریع و گذرا حتماً با کتاب‏هاى استاد شهید مرتضى مطهرى و استاد محمد تقى مصباح یزدى و مثل این بزرگان انس بگیرید. ب) آشنایى با احکام واجب و حرام. احکام شرعى که مورد ابتلاء مى‏باشد مى‏توانیداز رساله مرجع عالى قدر خود و نیز براى آشنایى با گناهان بزرگ به کتاب گناهان کبیره شهید عبدالحسین دستغیب رجوع کنید. ج) فراگیرى تخصص، هر دانشجویى در همان رشته و گرایش خود دروس تخصصى را خوب فراگیرد و از بر باد دادن فرصت جوانى و دل ندادن به دروس پرهیز کند. از موسى بن جعفر (ع) قال النبى (ص) «من تعلم فى شبابه کان بمنزله الرسم فى الحجر و من تعلم و هو کبیر کان بمنزله الکتاب على وجه الماء» امام موسى بن جعفر از پدران خود (ع) فرمود که پیامبر (ص) فرمودند: هرکس در جوانى خود علم بیاموزد چونان نگاشته بر سنگ باشد و آن که در بزرگسالى بیاموزد همچون نوشتن بر روى آب باشد. د) آشنایى با سیاست در مسائل سیاسى باید به حدى برسید که با اطمینان و قاطعیت بتوانید دوست را از دشمن جدا سازید یکى از سفارش‏هاى مقام معظم رهبرى همین دشمن‏شناسى است خیلى باید مواظب بود که خود را در دامن جریاناتى نیندازید که هدایتگرش دست شوم و اشارت عنود دشمن است در این باب از مطبوعات مختلف استفاده کنید و از شخصیت‏هاى دلسوز پرمایه و اسلام شناس نیز بهره‏مند گردید گفته‏ها را از دقت بگذرانید که آیا ارزش‏هاى اصیل اسلامى و خط امام راحل (ره) را احیاء مى‏کند و یا بر عکس ارزش‏ها را به باد استهزاء مى‏گیرد. 2- نیاز روحى، که خود نیز زیر مجموعه‏اى دارد که مهمترین آنها چند چیز است: الف) انس با عبادت (مستحباتى که نشاطآور است به اندازه حال انجام گیرند). ب) ورزش براى یک جوان و فعالیت بدنى لازم است تقریباً هر روز یا حداقل یک روز در میان بیست دقیقه ورزش کنید تا علاوه بر قدرت جسمى نشاط روحى هم داشته باشید. ج) مطالعه کتب اخلاقى، این خود یک نیاز روحى ضرورى است که باعث تحریک بر عمل هم مى‏شود، ارتباط با علماى اخلاق در همین راستا مى‏باشد. د) مهرورزى با دوستان هدایت‏بخش، ارزش‏هایى چون عدالت، انصاف، همکارى، فروتنى، اخلاص، یکرنگى و وفاى به عهد.