آیا منع حجاب در غرب جلوگیری از آزادی نیست

پاسخ : براساس ماده 18 اعلامیه جهانی حقوق بشر، «هر کس حق دارد که از آزادی فکر، وجدان و مذهب بهره مند شود. این حق متضمن آزادی تغییر مذهب یا عقیده و همچنین متضمن آزادی اظهار عقیده و ایمان می باشد و نیز شامل تمایلات مذهبی و اجرای مراسم دینی است. هر کس می تواند از این حقوق منفردا یا مجتمعا به طور خصوصی یا به طور عمومی برخوردار باشد» V}(فلسفه حقوق، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1378، ص 290). {V و همچنین براساس ماده دوم قانون اساسی 1958 فرانسه، فرانسه کشوری غیر مذهبی است ولی در عین حال به تمام اعتقادات دینی، متساویا احترام می گذارد V} (حقوق اساسی جمهوری ایران، دکتر سید محمد هاشمی، نشر دادگستر 1378، ص 163).{V بنابراین از نظر حقوقی عملکرد دولت فرانسه در مبارزه با حجاب مسلمانان این کشور و ممنوعیت آن، با معیارها و موازین قانون حقوق بشر و حقوق داخلی آن مغایر می باشد. اما در مورد مخالفت حقوقی مسلمانان و کشورهای اسلامی با این اقدام فرانسه، گفتنی است تاکنون علاوه بر راهکارهای سیاسی، فرهنگی و… که مسلمانان فرانسه و یا سایر کشورهای غربی برای احقاق حقوق خود داشته اند راهکار حقوقی و طرح شکایت در دادگاه های این کشور هم مورد اهتمام آنها بوده است؛ به عنوان نمونه در سال 1989 سه دانش آموز دختر مسلمان به دلیل ممانعت از ورودشان به مدرسه به خاطر حجاب، موضوع را به دادگاه کشیدند، رأی دادگاه به شرح ذیل صادر گردید: «استفاده از حجاب اسلامی را تنها در شرایط ویژه می توان ممنوع کرد، هرگاه حجاب به عنوان نشانه یک عقیده مانع کار در عرصه های تبلیغاتی، امنیتی و بهداشتی گردد، می توان استفاده از آن را ممنوع کرد» V} (مسأله حجاب در اروپای غربی، رجب کارگز، ترجمه داود وفایی، منصوره حسینی، نشریه غرب در آیینه فرهنگ، فروردین و اردیبهشت 1381، ص 20 – 19).{V و یا در سال 1990 پنج دانش آموز محجبه مسلمان از مدرسه اخراج شدند. مسلمانان برای احقاق حقوق خود به دادگاه مراجعه کردند. دادستان در نهایت به نفع دانش آموزان رأی داد لکن تبصره «مخالفت با تبلیغات دینی و عقیدتی» رأی مذکور را محدود می نمود» V} (همان، ص 20).{V به طور کلی اگر بخواهیم نتایج مواردی را که مسلمانان فرانسه از راهکارهای حقوقی استفاده نموده اند، مورد ارزیابی قرار دهیم مشخص می شود که این راهکار نتوانسته است نتایج مثبتی برای مسلمانان داشته باشد و دادستان فرانسه به استفاده از حجاب تنها در موارد استثنایی اجازه می دهد و استثناء را هم چنین تفسیر می کنند که «حجاب نباید ماهیت ایدئولوژیک، سیاسی، دینی و گروهی به خود بگیرد». با نگاهی دقیق و واقع بینانه می توان مهمترین عوامل ناکارآمدی راهکارهای حقوقی مسلمانان فرانسه را در مورد حجاب چنین بیان نمود: T}الف) ترس و وحشت نظام های سکولار از گسترش سریع ایدئولوژی اسلامی:{T دکتر اسعد حیدر کارشناس امور خاورمیانه در شبکه های تلویزیون فرانسه درباره روند افزایش مسلمانان فرانسه می گوید: «روند گرایش و بازگشت به اسلام از سال 1980 میلادی – بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران – در فرانسه رو به گسترش نهاد و تا سال 1980 اسلام به عنوان دین دوم رسمیتی نداشت، اما امروزه این یک حقیقت است که اسلام دین دوم فرانسه می شود» V} (روزنامه جمهوری اسلامی، خرداد 1377).{V و روزنامه فرانسوی فیگارو می نویسد: «امروز، جوانان فرانسوی بیش از پیش به اسلام روی می آورند» V} (روزنامه کیهان، 22/3/75).{V و ژان لین لکابن از سرشناسترین تحلیل گران فرانسه در اعتراض توأم با هشدار اعلام می نماید: «هر سال در فرانسه پنجاه هزار نفر به آیین اسلام می گروند» V} (ماهنامه غرب در آیینه فرهنگ، بهمن 80، ش 16).{V ترس از گسترش ایدئولوژی اسلامی واقعیتی است که سیاستمداران طرفدار ایدئولوژی متزلزل لیبرال – دموکراسی را واداشته که علیرغم تمامی ادعا و شعارهای خود پیرامون آزادی و حقوق بشر و… ماهیت دیکتاتور مأبانه لیبرال – دموکراسی غرب را آشکار نموده و با تمامی امکانات از گسترش ایدئولوژی نوپا و پرقدرت اسلامی و نمادها و مظاهر آن – از جمله حجاب – جلوگیری نمایند. استدلال وزیر فرهنگ آلمان در رد درخواست «لادن» – معلم محجبه مسلمان – این بود که: «مدارس ما به موازات آموزش دانش آموزان، پرورش هم می بینند، از آنجا که وجود یک معلم زن مسلمان با حجاب، با تعالیم اساسی مسیحیت در تضاد است، نمی توانیم در مدارسمان پذیرای مسلمانان با حجاب باشیم. ما می خواهیم فرزندانمان را براساس فرهنگ مسیحیت تربیت کنیم» V}(مسأله حجاب در اروپای غربی، همان، ص 18). {V جمله فوق نه تنها مبین ترس سیاستمداران اروپایی از گسترش اسلام است، بلکه در واقع اعتراف به ضعف و ناکارآمدی مبانی اعتقادی و فکری فرهنگ مسیحیت در پاسخ به نیازهای فردی و اجتماعی بشر می باشد، به نحوی که در مواجهه ایدئولوژی اسلامی توان مقاومت و استدلال منطقی را ندارد. T}ب ) مشکلات زیربنایی و وجود ابهامات و برداشت های سلیقه ای از حقوق بشر:{T افزون بر اشکال عمده ای که بر اعلامیه حقوق بشر به دلیل پذیرش مطلق آزادی مذهبی – اعم از حقیقت یا خرافه بودن مذاهب و این که انسان را در داشتن و نداشتن مذهب آزاد گذاشته است – وارد است، محدودیتی که در ماده 29 اعلامیه آمده تعارض عمده ای با اصل آزادی مذهبی به وجود آورده است. توضیح آن که: براساس ماده مذکور، استفاده از حق آزادی مذهبی تا آنجاست که به حقوق و آزادی دیگران لطمه ای وارد نسازد. یکی از بارزترین مصادیق این محدودیت آنجاست که دستورات مذهبی با قوانین و نظام حقوقی حاکم بر جامعه ای ناسازگار باشد که طبعا در چنین مواردی این تعارض به ضرر مذهب و آزادی مذهبی و به نفع نظام حقوقی حاکم حل خواهد شد V}(فلسفه حقوق، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1378، ص 198 – 196). {V T}ج ) مشکلات مربوط به جهان اسلام:{T واقعیت این است که جهان اسلامی علیرغم ظرفیت ها و امکانات بسیار وسیع، مادی، فرهنگی، انسانی و… به دلایل متعددی نظیر اختلافات مذهبی، سیاست های استعماری قدرت های بزرگ، خیانت زمامداران کشورهای اسلامی و وابستگی آنان به بیگانگان و… از جایگاه مناسب در ساختار جهانی برخوردار نبوده و توانایی اعمال و به کارگیری ظرفیت های موجود را در دفاع از حقوق مسلم خویش ندارد. فقدان اتحاد و تصمیم گیری قاطعانه از سوی کشورهای اسلامی در مقابل سیاست های کشورهای استعماری، وضعیت را به گونه ای ساخته است که مسلمانان با این که از لحاظ جمعیتی درصد بسیار بالایی از جمعیت فرانسه را تشکیل می دهند و به عنوان دومین دین فرانسه می باشند، امکان استفاده از حق آزادی مذهبی خود را ندارند و حال آن که اقلیت های غیر مذهبی و غیر دینی در جهان اسلام نظیر فرقه خرافی و بی پایه بهائیت – که از پیروان بسیار معدودی برخوردار است – مورد حمایت کشورهای اروپایی و مجامع بین المللی بوده و با محکوم نمودن کشور ایران به نقض حقوق بشر، خواستار رسمیت بخشیدن به آن می باشد. در هر صورت وجود مشکلات و موانعی این چنین باعث نمی شود تا مسلمانان فرانسه از ادامه دادن به راهکارهای حقوقی کناره گیری نمایند، بلکه باید علاوه بر پیگیری مستمر این روند، راهکارهای ذیل را نیز مورد اهتمام خود قرار دهند: 1. فعالیت برای تصحیح برداشت های منفی مردم اروپا و تصورات غلط آنان پیرامون اسلام و تبیین فرهنگ صحیح اسلامی. 2. مبارزه برای متوقف ساختن خصومت رسانه ها با اسلام. از سوی دیگر کشورهای اسلامی نیز با اتحاد و همبستگی به اتخاذ تصمیمات قاطع پیرامون دفاع از حقوق مسلم مسلمانان از طریق مجامع اسلامی نظیر سازمان کشورهای اسلامی و… پرداخته و این موضوع را در مجامع بین المللی نظیر مجمع عمومی سازمان ملل، کمیته حقوق بشر و… مطرح نمایند.