علت شکسته بودن نماز مسافر

پاسخ : با اهداء سلام و سپاس از مطالعه دقیق پرسمان و تقدیر از روحیه حق جو و کنکاش گری شما ، نکات ذیل را در پاسخ به پرسش شما یادآوری می کنیم: 1. خدای متعال جهان هستی را برای تکامل (قهری یا اختیاری) آفرید و این مقتضای حکمت الهی است. برای رسیدن به کمال در تکامل اختیاری، نیاز به شناخت، میل و گرایش و وسایل سیر و سلوک و علاوه بر همه اینها نیاز به یک برنامه شایسته است. 2. نماز، روزه و تمام احکام شرعی جزئی از برنامه سیر و سلوک هستند. (شریعت) که در کنار اخلاق و مبتنی بر اعتقادات صحیح، هم افق فکری انسان را روشن می کند و هم تسهیلات لازم را در اختیار سالک قرار می دهند و هم موانع را از پیش روی او بر می دارند. 3. در یک برنامه خوب، ظرفیت افرد مختلف رعایت می شود. اوضاع و احوال کلی ، یک مقتضیاتی دارد اما شرایط خاص نیز استثنائاتی را میطلبد. علاوه بر اینکه شرایط روحی سالک را باید در نظر گرفت و گاهی با سیستم تنبیه و گاهی با سیستم تشویق به رهپویی در صراط مستقیم هدایت نمود. 4. چون خدای متعال ما را آفرید بهتر از هر کس به ساختار روحی و جسمی و صلاح و فساد ما آشناست و چون حکیم است و مهربان ، از هر آنچه که در کمال ما و دوری از فساد و انحطاط ما دخیل است ، دریغ نورزیده ما را به آن رهنمون می شود. 5. ما به دلیل نقص دانش خود از یک طرف، کاستی فراوان ظرفیت فکری و روحی خود از طرف دیگر، به حکم عقل باید آنچه را که فهمیدیم شکرگزار باشیم و آنچه را که ندانستیم و پی نبردیم اگر در حد ظرفیت فکری ماست تلاش کنیم بفهمیم و در هر صورت به حکمت و علم و لطف الهی واگذار کنیم. 6. یکی از حکمت های شکسته شدن نماز مسافر، مصلحت تسهیل است. انسان مسافر حتی اگر بابهترین وسایل نیز مسافرت کند از جهت جسمی و روحی کسالت پیدا میکند و چون عبادات باید طوری باشد که با شرایط روحی عابد نیز سازگار باشد و بر او دشوار نیاید و با طوع و رغبت بیشتری آن را انجام دهد این جا لطف الهی بسان یک جایزه و هدیه ، مسأله تخفیف را مطرح کرده است. البته در واقع از بخشی از مصلحت صرف نظر شده است چون در مجموع خدای متعال به علم مطلقه اش می داند که اگر این تسهیل نباشد چه بسا عده زیادی همین مصلحت را کمتر از دست بدهند؛ بله اگر کسانی بخواهند این نقیصه را جبران کنند به شکل غیر الزامی راه برای آنها باز است بعد از نماز 30 بار تسبیحات اربعه را که گویند آن نقیصه جبران می شود. پس با این حکم به مقتضای مصلحت تسهیل، یک تخفیفی نسبت به مسافرین داده شده و هم نسبت به نقیصه به شکل غیر اجباری راه تدارک پیش بینی شده است. اما این استثنا است نسبت به حالت کلی که انسان باید طبق همان برنامه عادی عمل کند چون همان طور که در بندهای قبلی خاطر نشان ساختیم خدای متعال این برنامه را (و نه برنامه استثنایی را) برای سیر و سلوک انسان تنظیم کرده است و دیگر مصلحت تسهیل اینجا نیست باز هم باید در نظر داشت یکی از ویژگی های احکام و مقررات اسلامی در مجموع این است که سهله و سمحه است. یعنی در خود همان برنامه رعایت آسان بودن و با بزرگواری برخورد کردن رعایت شده است. مثلا اگر کسی به هر دلیلی که در رساله ها ذکر شده است نتوانست با آب وضو بگیرد چه به آب دسترسی نداشته باشد و چه این که آب برای او ضرر داشته باشد، روی سنگ یا خاک تیمم می کند و یا به پیرمرد و پیر زن و یا بانوان باردار و افراد مریض، روزه واجب نیست و خمس نه بر همه بلکه فقط بر توانمندان آن هم نه در همه مال بلکه یک پنجم مال زاید بر مصرف شخصی خود واجب است حج فقط بر افراد مستطیع واجب است و… خلاصه آن که: احکام الهی الطاف خدای متعال در حق بندگان و به مثابه یک برنامه سیر و سلوک برای نیل به کمال شایسته آنها است و در یک برنامه خوب، اوضاع و احوال استثنایی و شرایط مختلف نیز لحاظ می شود. ما از بسیاری از اسرار و رموز عالم آفرینش و نیز تشریع و قوانین مبتنی بر آن بی خبریم و تنها به بخشی از آن که دسترسی داریم این شایستگی برنامه را تصدیق می کنیم از جمله آنها شکسته شدن نماز است که گفتیم و تأکید می کنیم اینها حکمت احکام است نه علت آن یعنی چه بسا همین دلیل مذکور در مورد دیگری وجود داشته باشد ولی این حکم جاری نباشد زیرا آنچه گفته شد تنها بخشی از علت (حکمت) بود نه تمام علت و علت تامه حکم. یکی دیگر از حکمت این احکام، آزمودن بندگی خدای متعال است وقتی انسان به خالق متعال و علم بی کران و لطف بی پایانش ایمان دارد باید تمرین کند بدون چون و چرا در مقابل او کرنش کند خود همین یعنی ایمان به آن مبدأ متعال، لابد حکمتی است بلکه حکمت هایی است که من نمی دانم، ولیکن هر چه باشد می دانم که این دستور حکیمانه است و بهترین دستور است. البته این مطلب منافاتی ندارد که برای اطمینان قلبی بیشتر، انسان به احادیث و روایات مراجعه کند تا اسرار و رموز بیشتری از آنها را دریابد.