نظم و ترتیب در زندگی

پاسخ : برخى از مردم و به ویژه جوانان در تنظیم زندگى و فعالیت‏هاى خویش دچار ابهام و سرگشتگى هستند و نمى‏توانند تعادل لازم را میان خواست‏ها و امکاناتشان به وجود آورند. برنامه‏ریزى زمینه‏ساز کامیابى و موفقیت‏هاى جوان است. زیرا از یک سو به آنان شیوه صحیح به کار گرفتن فرصت‏ها را مى‏آموزد و از سوى دیگر با نیل به هدف‏هاى کوتاه‏مدت و میان‏مدت، رضایت خاطرشان را فراهم مى‏سازد. اینکه چگونه یک برنامه‏ریزى مناسب براى نیازهاى خود تنظیم نماییم منوط و مشروط به تحقق موارد ذیل است: 1. هدف‏هاى ما دقیقاً چیست؟ و هدف اصلى ما، چه جایگاهى در آن میان دارد؟ 2. نیازهاى ما کدامند؟ خواست‏ها و احتیاجات اساسى خود را در آن زمینه بخصوص روشن کنیم. به عنوان مثال: در یک مقطع مشخص، چه درسى را نیاز داریم بیاموزیم تا تسلط بر آنها پیدا کنیم. 3. فرصت‏ها و اوقاتى که باید صرف تحقق اهداف برنامه شود، چه میزانى است؟ 4. چه روشى مطلوب‏ترین شیوه براى دست‏یابى به اهداف مورد نظر مى‏باشد. 5. در مرحله اجرا نیازمند به چه ابزار و کاربرد چه وسایلى هستیم؟ 6. پس از اجرا به ارزیابى فعالیت‏هاى انجام شده مى‏پردازیم تا میزان دسترسى به اهداف مشخص شود و میزان عدم موفقیت در رسیدن به برنامه را نیز معلوم نماییم. این مرحله که تحت عنوان بازخورد(فیدبک) نامیده مى‏شود، فرصتى به ما مى‏بخشد تا بتوانیم عوامل ناکامى احتمالى را نیز بشناسیم و از بروز مجدد آن در برنامه مورد نظر پیشگیرى نماییم. از آفات برنامه‏ریزى، فقدان تلاش و پشتکار در دستیابى به هدف برنامه است. و یا آنکه در ابتداى فعّالیت منطبق با برنامه، چنان‏چه به همه موارد مورد نظر دست نیافتیم، ممکن است دچار دلسردى شویم و از ادامه راه باز بمانیم. و یا اینکه عمل به برنامه‏ریزى جدى، مستلزم چشم‏پوشى از برخى فرصت‏هاى فراغت، سرگرمى‏ها و تفریحات مى‏باشد، در این صورت خود را سازگار با برنامه مى‏نماییم تا بتوانیم به نتیجه مطلوبى دست یابیم. برنامه‏ریزى به منظور پیشرفت تحصیلى از مهمترین زمینه‏هاى موفقیت جوانان و نوجوانان است. به ویژه آنکه در این زمینه با رقابت‏هاى فشرده‏اى روبرو هستند. برنامه‏ریزى بر حس اعتماد به نفس مى‏افزاید و هسته مرکزى اطمینان به شخصیت را رشد مى‏دهد و موجب مى‏شود با نگاهى امیدوارتر به جهان بنگریم. از نگاه دیگر، برنامه‏ریزى در ابتدا با کندى ممکن است مواجه شود ولى در جریان عمل به برنامه به آن عادت مى‏کنیم و به مرور زمان ملکه شخصیت ما مى‏شود. برنامه‏ریزى علاوه بر صرفه‏جویى در وقت و فرصت‏هاى زندگى، موجب مى‏شود تا خود را و نیازهایمان را بهتر و بیشتر بشناسیم. لازمه برنامه‏ریزى موفق، خصوصیت ارزشمند، انعطاف‏پذیرى در عمل به برنامه است و نیز نگاه واقع‏بینانه به کاستى‏ها و ضعف‏هاى موجودمان در زمینه‏اى است که تنظیم برنامه مى‏کنیم. برنامه‏ریزى تفکر ما را نسبت به زندگى شکل مى‏دهد و تفکّرمنسجم منجر به عمل موفق در زندگى مى‏شود. احادیثى از پیامبر گرامى اسلام(ص) و امامان معصوم در این باره نقل شده است از جمله: H}«توزیع الوقت توسیعه»{H و H}«و نظم امرکم»{H. بزرگان نیز مطالبى در این باره گفته‏اند. از جمله جناب فیض کاشانى در رساله زاد السالک مى‏گوید: از چیزهایى که مهم است این است که براى هر وقتى برنامه و فعالیت و کارى قرار داد و در آن زمان همان کار را انجام دهد تا اوقات اوضایع نگردد. به منظور داشتن یک برنامه منظم، لازم است جدولى تهیه نمایید و ساعات شبانه روز و ایام هفته را (به ترتیب درستون افقى و عمودى) یادداشت کرده و براى هر ساعتى در هر روز از ایام هفته کار و برنامه مناسب را در آن یادداشت نمایید. مثلاً چه ساعتى از خواب بیدار شوید؟ ساعتى را به نماز و نرمش و صرف صبحانه و دیگر کارها اختصاص دهید، ساعات درس و کلاس و مطالعه و استراحت و نظافت و… را نیز دقیقا در جدول بنویسید و خود را موظف کنید طبق جدول پیشنهادى خود که متناسب با توانایى‏هاى خودتان است عمل نمایید. در این مسیر نیاز به یک عزم و اراده جدى هست که انشاءالله در شما وجود دارد. اما روایتى که درباره نظم براى شما مى‏نویسم، روایتى است در نهج‏البلاغه که على(ع) پس از ضربت خوردن به دست ابن‏ملجم «لعنه ‏الله» به فرزندان خود حسن و حسین(ع) چنین توصیه کرد و چنین فرمود: H}«اوصیکما و جمیع ولدى و اهلى و من بلغه کتابى بتقوى الله و نظم امرکم؛{H شما و همه فرزندان و کسانم و هر کسى را که نوشته‏ام به او مى‏رسد، به تقواى خدا و نظم داشتن در کارتان سفارش مى‏کنم». نکته مهم این است که اولین جمله‏اى که در وصیت‏نامه خود به فرزندان خود در آن حالت خاص پس از توصیه به تقوا و دورى از گناه، توصیه به نظم در امور و کارها فرمود و این نشانه اهمیت نظم و نقش آن در سعادت و موفقیت انسان است. در روایتى دیگر نعمان بن بشیر مى‏گوید: رسول اکرم(ص) صفوف نماز ما را طورى منظم مى‏کرد که گویى تیرها را -در تیردان – مرتب مى‏کند تا آن که دید ما از او غافل شده‏ایم سپس روزى براى نماز بیرون آمد و خواست تکبیره‏الاحرام بگوید که دید مردى سینه‏اش را جلو آورده است. فرمود: اى بندگان خدا، صفوف خود را منظم کنید و گرنه خداوند شما را از هم روگردان مى‏کند (دچار اختلاف مى‏شوید). بنابراین نظم از اهمیت بالایى برخوردار است که حتى پیامبر(ص) در عبادت دسته‏جمعى مردم را به آن این چنین توصیه و امر مى‏کند و مى‏توان گفت یکى از عوامل مهم و اساسى در موفقیت انسان، وجود نظم در انجام دادن کارهاست. به منظور آشنایى با زندگى انسان‏هاى منظم و موفق مى‏توانید به زندگى‏نامه حضرت امام‏خمینى از انتشارات دفتر نشر آثار امام، جلد چهارم و پنجم که درباره ویژگى‏هاى اخلاقى و عبادى امام است مراجعه کنید. به عنوان نمونه، امام زمانى که در نجف بودند چنان برنامه‏ها وکارهایشان را دقیق و با نظم و در ساعت مقرر انجام مى‏دادند که شاگردان ایشان اظهار مى‏کردند ما مى‏توانستیم ساعت خود را بر اساس زمان ورود به محل درس تنظیم کنیم. «تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل» در این زمینه مى‏توانید از کتاب‏هایى که در احوالات بزرگان و افراد موفق نوشته شده است استفاده کنید از جمله: رمزپیروزى مردان بزرگ، جعفر سبحانى.