راه غلبه بر هوای نفس

پاسخ : اگر منظورتان غلبه بر غریزه جنسی و هواهای مربوط به این غریزه است باید گفت: غریزه جنسى یکى از غرایز و کشش‏هاى درونى نهاده شده در تمام انسان‏هاست که باید به هنگام احساس نیاز و فراهم شدن امکانات و شرایط آن، به ارضاء و پاسخ صحیح آن پرداخت و زمان آن در افراد مختلف، بر حسب وجود ویژگى‏هاى فردى، ارثى، فرهنگى، اجتماعى و… متفاوت است. برخى زودتر این نیاز را احساس مى‏کنند، برخى دیرتر. بنابر این اگر احساس نیاز در شما وجود دارد چه خوب است در اولین فرصت و با وجود امکانات و شرایط کافى و خواستگار مناسب و شایسته اقدام به ازدواج نمائید که هم پاسخى به نیاز تکوینى موجود در انسان است و هم مایه‏ى رشد و کمال و تکمیل و آرامش یافتن انسان است. اما مشکلى که در بین ممکن است باشد چگونگى یافتن همسر مناسب و شایسته است که عرض مى‏کنیم اگر خواستگار یا خواستگارانى دارید، به یکى از آن‏ها که از شایستگى کافى برخوردار است پاسخ مثبت دهید و الاّ اگر مراکز مشاوره‏ى ازدواج در دانشگاه یا در شهرستان محل سکونتتان وجود دارد و قابل اعتماد کامل و وثوق شما و خانواده‏ى محترمتان مى‏باشد، موضوع را با آن‏ها در میان بگذارید و با حفظ و رعایت شأن دختر بودن شما (که معمولاً در پى همسر مناسب نمى‏رود و باید پسران به خواستگارى همسر خود بروند) مقدمات معرفى و مراسم خواستگارى و غیره را فراهم مى‏نمایند. در هر صورت تا قبل از ازدواج شایسته است این غریزه را به طور موقت کنترل نموده و عفت و پاکى و پاکدامنى خود را همچون گذشته حفظ و حراست نمائید. کنترل این غریزه به دو صورت ممکن است تحقق پذیرد: 1- کنترل منفى: غالبا وقتى سخن از کنترل غریزه جنسى به میان مى‏آید، توجه اشخاص به سمت و سوى نوع منفى آن جلب مى‏شود و آن این است که کسى با وجود تحریکات مختلف و مواجهه با عوامل انگیزش این غریزه، بخواهد با میل تحریک شده‏اش مبارزه و مقابله کند و به سوى ارتکاب جرم نرود، چنین کارى گرچه قطعا بهتر از آلایش دامن و عمل به جرم است، ولى پیامدهاى سوء و مخرب آن بر کسى پوشیده نیست. این کار هم به غایت دشوار است و هم زیانبار و بدین جهت هرگاه شخصى به کنترل غریزه سفارش مى‏شود با چنین برداشتى از آن و تصور دشوارى و زیانبارى آن، از پذیرفتن چنین توصیه‏هایى سرباز مى‏زند. 2- کنترل مثبت: غریزه جنسى اگر با ازدواج مهار نگردد، مطلوب‏ترین راه تسلط بر آن، کنترل مثبت است و آن پرهیز از صحنه‏ها و کارهایى است که به تحریک این غریزه مى‏انجامد. این نوع از کنترل، که در حقیقت جنبه‏ى پیشگیرى دارد هم راحت است و هم بى‏زیان و بلکه مفید و راحت است، زیرا در این صورت همچون وسیله نقلیه‏اى است با سرعت معمولى و قانونى که در مواجهه با خطر، مهار آن زحمت چندانى ندارد بى‏زیان است، زیرا با این حال کنترل غریزه فشارى بر جسم و روان تحمیل نمى‏کند تا به آن صدمه‏اى وارد شود و مفید است چون موجب مى‏شود مغز و اعصاب و قواى بدن در حالت عادى به سر برند و تعادل روانى شخص محفوظ بماند وانرژى و سرمایه‏هاى جسمى و روحى او بیهوده مصرف نشوند. برخلاف ماشینى که با سرعتى بسیار فراتر از حد شناخته شده و بایسته خود سیر مى‏کند که چه بسا به کلى اختیار آن از دست صاحبش بیرون رفته و مصیبت‏هایى به بار آورد و کنترل آن هم در صورت تحقق، صدها زیان و رنج و زحمت و اضطراب براى وسیله و صاحب آن به همراه دارد. خداوند در قرآن کریم مى‏فرماید: «باید کسانى که قدرت و وضعیت مساعد براى ازدواج ندارند عفت پیشه کنند» V}(نور، آیه 33).{V با تأمل معلوم مى‏شود که عفت در این آیه کریمه معنایى عام دارد و عفت در همه اعضا و اندام را شامل است و اکنون طرق کنترل مثبت را به اختصار برمى‏شمریم: 1- پرهیز از فکر و ترسیم صحنه‏هاى محرک در ذهن و خیال. عبدالله بن سنان از امام صادق(ع) نقل مى‏کند که حضرت(ع) فرمود: H}«ان عیسى قال للحواریین:… ان موسى امرکم ان لا تزنوا و انا آمرکم ان لاتحدثوا انفسکم بالزنا فضلاً عن ا ن تزنوا فان من حدث نفسه بالزنا کان کمن او قد فى بیت مزوق فافسد التزاویق الدخان و ا ن لم یخرق البیت؛{H عیسى به اصحاب خود گفت:… موسى به شما دستور داد که زنا نکنید و من به شما دستور مى‏دهم که فکر زنا هم در سر نپرورانید تا چه رسد به این که زنا کنید زیرا کسى که خیال زنا کند مانند کسى است که در خانه‏اى نقش و نگار شده دود و آتش به پا کند. چنین کارى گرچه خانه را نمى‏سوزاند ولى زینت و صفاى آن را مکدر کرده و فاسد مى‏کند» V}وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 240).{V 2- دورى از نگاه‏هاى مسموم و مناظر تحریک‏آمیز. قرآن کریم در دو آیه متوالى دستور به اغماض و نگهدارى چشم از نگاه حرام و هوس‏آلود داده است. در آیه اول مى‏فرماید: A}«قل للمؤمنین یغضّوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم…؛{A به مؤمنان بگو دیدشان – را از نامحرمان – فرونشانند و نهانگاه‏هاى خود را – از وقوع در حرام – نگه دارند». و در آیه بعدى مى‏فرماید: A}«و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن…؛{A به زنان مؤمن بگو – چشمهایشان را فرو گیرند و نهانگاه‏هاى خویش را محافظت کنند» V}(نور، آیه 30 – 31).{V جالب این است که در هر دو مورد خداوند متعال نخست دستور به مراقبت از نگاه محرک و عفت چشم مى‏دهد و آن گاه به حفاظت از عورت فرمان داده است. رسول اکرم(ص) مى‏فرمایند: H}«النظره سهم مسموم من سهام ابلیس فمن ترکها خوفا من الله اعطاه الله ایمانا یجد حلاوته فى قلبه؛{H نگاه هوس‏آلود – تیرى است مسموم از تیرهاى شیطان – هر کس آن را به جهت خوف الهى ترک کند، خداوند ایمانى به او مى‏بخشد که حلاوت آن را در قلب خود احساس مى‏کند» V}(الاخلاق، سید عبدالله شبر، قم، انتشارات بصیرتى، ص 127).{V 3- گوش ندادن به آوازها و موسیقى‏هاى تحریک‏کننده و مبتذل. در حدیثى از حضرت صادق(ع) آمده است: «ان رجلا سأله عن سماع الغناء فنهى عنه و تلا قول الله عز وجل: «ان السمع والبصر والفؤاد کل اولئک کان عنه مسؤولاً» V}(اسراء، آیه 36).{V H} «و قال یسأل السمع عما سمع والفؤاد عمّا عقد والبصر عما ابصر؛{H مردى از آن حضرت درباره شنیدن آواز محرک پرسید. حضرت از آن نهى کرده و این آیه را خواندند: «به یقین گوش و چشم و دل هر یک مورد سؤال خواهند بود» و فرمود: گوش از آنچه شنیده و قلب از آنچه بدان دل بسته و چشم از آنچه دیده است مسؤول بوده و بازخواست خواهند شد» V}(مستدرک‏الوسائل، چاپ قدیم، ج 2، ص 459، ابواب یکتسب به، باب 80).{V 4- اجتناب شدید از نشست‏هاى غفلت‏زا و معاشرت با دوستان ناباب و گوش سپردن به سخنان تحریک‏آمیز. از حضرت امام باقر(عِ این‏گونه روایت شده است: H}«من اصغى الى ناطق فقد عبده، فان کان الناطق یؤدى عن الله عزوجل فقد عبدالله و ان کان یؤدى عن الشیطان فقد عبد الشیطان؛{H هر کس به سخن گوینده‏اى گوش فرا دهد او را بندگى کرده است، پس اگر ناطق از خدا بگوید شنونده، خداوند را بنده شده و اگر از شیطان و سخنان شیطانى بر زبانش جارى کند قطعا بندگى شیطان کرده است» V}(وسائل‏الشیعه، چاپ ایران، کتابفروشى اسلامیه، ج 12، ص 236).{V 5- اعتدال در خوردن. بى‏تردید پرخورى و بى‏نظمى در خوردن در ذخیره‏سازى و انباشتن موادى که نیازمند اخراج باشد مؤثر است، ولى در صورت اعتدال و کم‏خورى سهم ناچیزى از آن صرف تهیه آن مواد مى‏شود. در حدیثى که قبلاً از پیامبر گرامى(ص) نقل کردیم، آن حضرت پس از آن که جوانان را به ازدواج ترغیب مى‏کنند مى‏فرمایند: «هر کس قدرت بر ازدواج ندارد و روزه بگیرد یقینا روزه نیروى غریزه او را تضعیف مى‏کند» V}(مستدرک الوسائل، ج 2، ص 531).{V 6- اشتغال، ورزش و سرگرمى‏هاى مفید. زیرا با وجود فراغت، هم مواد غذایى در تقویت غریزه به مصرف مى‏رسد و هم‏فکر و خیال مصروف چاره‏سازى در تفریغ آن مى‏شود و لذا در روایات بر اشتغال و کار و پرهیز از فراغت تأکید بسیار شده است. حضرت امام صادق(ع) در حدیث پردامنه «مفضل» مى‏فرمایند: H}«… وهکذا الانسان لو خلا من الشغل لخرج من الاشر والعبث والبطر الى ما یعظم ضرره علیه و على من قرب منه…؛{H … و همین‏گونه انسان اگر بى‏کار و فارغ باشد، به بیهودگى و سرمستى دچار مى‏شود و بر اثر آن به مسایلى مبتلا مى‏شود که زیان آن هم بر خود و هم بر نزدیکان او سنگینى خواهد کرد…» V}(بحارالانوار، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ج 3، ص 87).{V 7- تلاوت قرآن. بى‏شک انس با قرآن، تلاوت، تدبر و تفکر در مضامین آن، خود شفاى هر دردى است که به سرعت کار هر پریشانى را رو به سامان مى‏برد و زخم‏هاى پنهان را التیام مى‏دهد و همت‏ها را تا آسمان‏ها بالا مى‏برد و بشر را از فرو رفتن در عالم حیوانات را نجات مى‏بخشد. امیرمؤمنان(ع) مى‏فرمایند: H}«و تعلّموا القرآن فانه ربیع القلوب واستشفوا بنوره فانه شفاء الصدور و احسنوا تلاوته فانه انفع القصص؛{H قرآن را فرا گیرید زیرا قرآن بهار دلهاست و از نور آن بر مرض‏ها و دردهاى خود مرهم بگذارید زیرا آن داروى شفابخش سینه‏هاست و آن را نیکو تلاوت کنید که به یقین سودمندترین قصه‏هاست» V}(وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 825، ابواب قرائه القرآن، باب 1، ح 7).{V خلاصه این که: راه حل دین در خصوص نوع مقابله و مواجهه به غریزه جنسى نخست ازدواج و نکاح مشروع است و در صورت عدم امکان، کنترل مثبت با شرحى که بیان شد و سپس کنترل منفى با وجود همه زیان‏هاى آن، ولى هیچ‏گاه به بى‏بند و بارى و افسارگسیختگى و آلودگى به گناه رضایت نمى‏دهد و زیان آن را به مراتب خسارت‏بارتر و ویرانگرتر از ضرر کنترل منفى مى‏داند. این نوشتار را با این جمله به پایان مى‏بریم که بزرگان گفته‏اند: «نفس را مشغول بدار وگرنه او تو را به خود مشغول خواهد ساخت». و اگر منظورتان غلبه سایر انواع هوا و هوس مثل حب جاه و ریاست و ثروت اندوزی و پول پرستی و دنیاطلبی است در این باره باید گفت: اگر انسان جنبه عقلانی و نیروی عقل و خرد خود را تقویت کند و حاکم بر کشور وجودش را عقل خود قرار دهد، این عقل می تواند بر خواست های ناروا و هوا و هوس های سرکش غلبه گردد و بر اسب سرکش و تیزرو خواهش ها و آرزوهای بی پایانش مهار زند و او را تحت کنترل خود در آورد و رام سازد. راه تقویت نیروی عقلانی نیز تقویت جنبه روحانی و معنوی انسان است که با یاد خدا و احساس حضور او و ساییدن پیشانی بندگی به درگاه او و عبادت های خالصانه و بی ریا و ارتباط دائم با حق و توسل به اولیای او حاصل می گردد. انجام گناهان حجاب عقل انسان می گردد و دیده بصیرت و حقیقت بین انسان را که حق و باطل و صلاح و ضرر را از یکدیگر تشخیص می دهد کور می سازد. باید با مراقبت از نفس سرکش و کشیک کشیدن دائمی او و حسابرسی از نفس و اعمال او زمینه را برای ترک گناهان و اقتدار نیروی عقل و خرد فراهم ساخت.