مخالفت با نفس تا چه اندازه صحیح است؟

پاسخ : یکی از ابعاد وجودی انسان ، خواسته ها و نیازهای طبیعی و غریزی او است . برآوری اینگونه خواسته ها و نیازها و استفاده کردن از مواهب زندگی برای انسان، نه تنها ضد ارزش و غیر اخلاقی تلقی نمی شود، بلکه اگر انسان از امکانات طبیعی ای که خدای متعال در اختیار او قرار داده است ، بجا به نحو صحیح بهره برداری کند ، کمک کار او در مسیر کمال نیز خواهد بود . آنچه در این گونه امور ،به لحاظ اخلاقی چالش و مزاحم تلقی می شود ، حالت افراط و تفریط در آنها است. بهترین حالتی که برای انسان در بهره مندی از امور نفسانی وجود دارد ، حالت اعتدال است . هرگز در دین پیشنهاد و یا دستوری مبنی بر خودداری از خوردن غذاهای لذیذ و ترک استراحت در جای نرم نشده است . آنچه عالمان اخلاقی، مومنین و به خصوص اهل سیر و سلوک را از آن برحذر می دارند ، عادت کردن به این امور است . عادت موجب اسارت انسان می شود و آفتی است که او را از کار و تلاش مفید در جهت رشد و کمال انسانی باز می دارد . به طور خلاصه می توانیم اینگونه نتیجه بگیریم که قانون، در امور مربوط به نفس و غرایز طبیعی که شرعا مباح تلقی شده است ، “حفظ اعتدال” و “پرهیز از عادت” است. در همین زمینه به چند روایت از مولای متقیان علی (ع) اشاره می شود. 1 غیّروا العادات تسهل علیکم الطّاعات.«» عادتها را تغییر دهید تا طاعتها بر شما آسان شود 2 آفه الرّیاضه غلبه العاده.«» آفت ریاضت غلبه عادتهاى بد است . 3 افضل العباده غلبه العاده.«» بالاترین عبادت چیرگى بر عادتهاى ناپسند است . 4 ذللّوا انفسکم بترک العادات.«» نفوس خویش را به ترک عادتها رام کنید . البته تغییر عادتها سخت‏تر از ایجاد آن است. امیر المؤمنین علیه السلام در این مورد مى‏فرماید : اصعب السّیاسات نقل العادات.«» سخت‏ترین سیاست و تدبیر، تغییر عادتها است . نقطه‏هاى‏آغازدراخلاق‏عملى ص : 44