نحوه خواندن نماز شب به همراه آثار و فواید آن

پاسخ : از آیات قرآن و روایات استفاده می شود که نماز شب از مستحباتی است که سخت مورد تأکید قرار گرفته و آثار عمیق و گسترده ای در روح و روان و اعمال و دنیا و آخرت انسان دارد. خداوند متعال در قرآن کریم، سوره سجده، آیه 16 و 17 می فرماید: A} «تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفا و طمعا و مما رزقناهم ینفقون، فلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قره اعین جزاء بما کانوا یعملون»{A ؛ «پهلوهای آنها از بستر خواب فاصله می گیرد (از خواب بر می خیزند) و پروردگارشان را از روی بیم و امید می خوانند و از آنچه به آنان داده ایم انفاق می کنند. هیچ کس نمی داند که به پاداش عملشان چه چشم روشنی ها برای آنان پنهان و ذخیره شده است». اگر در فضیلت شب زنده داری و نماز شب چیزی جز همین یک آیه نبود برای اهل ایمان کافی بود که همه روز را به انتظار آمدن شب و خلوت با دوست باشند. در فضیلت و آثار و برکات نماز شب روایات فراوانی داریم: 1- شیخ صدوق در چندین کتاب از پیامبر(ص) چنین نقل می کند: H}«اشراف امتی حمله القرآن و اصحاب اللیل»{H؛ «شرافتمندان امت من حاملان قرآن و شب زنده داران هستند» V} (شمع سحر، سید احمد فهری، انتشارات دارالکتاب، ص 13).{V 2- در روایتی از پیامبر(ص) چنین آمده است: H}«مازال جبرئیل یوصینی بقیام اللیل حتی ظننت ان خیار امتی لن نیاموا»{H ؛ «جبرییل به قدری سفارش سحرخیزی را به من کرد که گمان کردم برگزیدگان و نیکان امت من هرگز نخواهند خوابید» V} (همان، ص 19).{V 3- در حدیثی حضرت صادق(ع) در تفسیر آیه مبارکه A}«ان الحسنات یذهبن السیئات»{A؛ «بی شک کارهای نیک، کارهای بد را پاکسازی می کند» فرمود: H}«صلاه اللیل تذهب بذنوب النهار»{H ؛ «نماز شب گناهان روز را پاک می کند» V}(همان، ص 21). {V 4- در حدیثی از امام زین العابدین(ع) پرسیدند: H}«ما بال المتهجدین بالیل من احسن الناس وجها؟ قال: لانهم خلوا بربهم فکساهم الله من نوره»{H ؛ «چرا چهره و صورت شب زنده ترین این چنین زیبا است؟ فرمود: چون آنان با پروردگار خویش خلوت کرده اند و خداوند به آنها جامه ای از نور خویش پوشانده است» V}(همان، ص 21). {V 5- جابرن بن عبدالله انصاری می گوید: شنیدم رسول خدا(ص) می فرمود: H}«ما اتخذ الله ابراهیم خلیلا الا لاطعامه الطعام و صلاته باللیل والناس نیام»{H ؛ «خداوند ابراهیم را دوست خود قرار نداد مگر به این خاطر که سفره اش باز بود و هنگامی که مردم در خواب بودند به نماز می ایستاد» V}(همان، ص 22). {V 6- پیامبر(ص) در حدیثی می فرماید: نماز شب موجب خشنودی پروردگار و محبت فرشتگان و روش پیامبران و نور معرفت خدا و ریشه ایمان و راحت تن و بدن و ناخشنودی شیطان و سلاح علیه دشمنان و به هدف رسیدن دعا و قبولی اعمال و برکت روزی و شفیع میان صاحبش و فرشته مرگ و چراغ قبر و بستر زیر دو پهلو در قبر و پاسخ منکر و نکیر (دو فرشته بازپرس الهی) و مونس و زایر مرده در قبر تا روز قیامت است و در روز قیامت نماز شب، سایه ای بالای سر و تاجی بر تارک صاحبش و جامه ای بر تنش و نوری پیشاپیش او و پرده ای میان او و آتش و حجتی برای مؤمن در پیشگاه خدای متعال و سنگینی میزان اعمال و وسیله عبور از پل صراط و کلید در بهشت است» (حدیث دنباله دارد) V}(همان، ص 28). {V 7- در حدیثی پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: H}«و علیک بصلوه اللیل و علیک بصلوه اللیل و علیک بصلوه اللیل»{H ؛ «بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب» V} (همان، ص 29).{V 8- در حدیثی حضرت صادق(ع) به فردی به نام سلیمان دیلمی می فرماید: H}«یا سلیمان لا تدع قیام اللیل فان المغبون من حرم قیام اللیل»{H ؛ «ای سلیمان! شب زنده داری را از دست مده، چون زیان دیده کسی است که از شب زنده داری محروم گردد» V}(همان، ص 22). {V کیفیت نماز شب به طور اختصار: نماز شب مجموعا” یازده رکعت است که ده رکعت آن به صورت پنج نماز دو رکعتی خوانده می شود. هشت رکعت اول را به نیت نافله شب می خوانند و دو رکعت بعد را به نیت نماز (شفع ) و یک رکعت آن را به نیت نماز (وتر). افضل آن است که نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از یک سوم آخر شب و هر قدر به صبح نزدیک تر باشد افضل خواهد بود. البته می تواند به همین مقدار بسنده کند و به مثل نماز صبح این یازده رکعت را به جا آورد ولکن عاشقان و سالکان طریق دوست هیچ گاه به این مقدار بسنده نمیکنند و مستحبات آن را هم به جا می آورند. چون ذکر تمام مستحبات مقدور نیست به بیان مستحبات 3 رکعت آخر نماز شب (نماز شفع و وتر) اکتفا می کنیم . در نماز شفع در رکعت اول حمد و سوره ناس و در رکعت دوم حمد و سوره فلق بخواند و بعد از فراغ از نماز شفع خواندن دعای H}‹‹الهی تعرض لک فی هذا اللیل المتعرضون …››{H مستحب است که در مفاتیح در اعمال شب نیمه شعبان مذکور است و بعد نماز وتر را شروع می کند و بعد از حمد سه مرتبه سوره توحید و سوره های ناس و فلق هر کدام یک مرتبه می خواند و قنوت می گیرد و هر دعایی که دوست دارد می خواند و مستحب است که انسان در قنوت آن از خوف خدا گریه کند و اگر گریه اش نیاید تباکی کند؛ یعنی, انسان حالت گریه را به خود بگیرد و مستحب است که دعا برای برادران مؤمن خود کند و مستحب است که چهل نفر را نام ببرد که کسی که برای چهل مؤمن دعا کند دعایش مستجاب می شود و سزاوار است که هفتاد مرتبه «استغفرالله و اتوب الیه» بگوید و سزاوار است که دست چپ را به دعا بلند کند و استغفار را به دست راست بشمارد و بعد از استغفار از حضرت رسول (ص ) روایت شده که هفت مرتبه می خوانده است H}‹‹هذا مقام العائذ بک من النار››{H و حضرت امام سجاد(ع ) در نماز وتر سیصد مرتبه H}‹‹العفو››{H می گفته است و البته مستحبات دیگری هم هست که در صورت امکان به کتاب »شمع سحر« نوشته سید احمد فهری و یا مفاتیح الجنان مراجعه کنید. و اما نتایج دنیوی و اخروی نماز شب که از روایات استفاده می شود: نماز شب باعث صحت بدن و کفاره گناهان روز و برطرف کننده وحشت قبر است . روی را سفید و بوی را پاکیزه و روزی را جلب می نماید والبته روایات در این باب بسیار است و ما به همین مقدار بسنده می کنیم . برای آگاهی بیشتر ر.ک : شب مردان خدا. اصل نماز شب همان یازده رکعت است و قنوت از آداب نماز مى‏باشد و حتى در نمازهاى واجب نیز مستحب است. بنابراین اگر کسى آن را به جا آورد فضیلت آن را درک کرده و اگر به جا نیاورد، به نماز شب او نقصى وارد نشده است. حال طلب مغفرت براى چهل مؤمن و یا سیصد مرتبه «العفو» و … همه از آداب نماز شب محسوب مى‏شوند نه از اصل آن. مقصود از چهل مؤمن نیز چهل مسلمان است نه مؤمن کامل، و اگر کمتر و یا بیشتر نیز شد اشکالى ندارد.