آداب دوستی

پاسخ : در مورد دوست‏یابى و انتخاب دوست خوب که موضوع مورد نظر شماست نکاتى را تقدیم مى‏داریم که امیدواریم مفید و راهگشا باشد: چه انسان را فطرتاً موجودى اجتماعى بدانیم و چه نه داشتن روابط اجتماعى – به ویژه شکل دوستى آن – یک ضرورت بى تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانى وى را به داشتن چنین ارتباطى رهنمون مى‏گردد و در کنار رسول باطن، رسول ظاهر و توصیه‏هاى دینى نیز ما را به این عمل ترغیب مى‏کند. آنگونه که على بن ابیطالب(ع) مى‏فرمایند: H}«فقد الاحبه غربه؛{H انسان بى دوست غریب است»، V}(نهج البلاغه فیض الاسلام، حکمت 26){V و یا در روایت دیگرى امام معصوم(ع) مى‏فرمایند: H}«التودّد نصف العقل»{H؛V} (بحارالانوار، ج 74، ص 168).{V به هر حال افراد مردم گریز ناقص العقل تلقى شده‏اند چه تودّد معادل نصف عقل و اندیشه قرار داده شده است. بنابراین باید در جلب دوستى کوشید چه اسلام در بین مکاتب بیشترین توجه و اهتمام را به دوستى داده و دارد. P} درخت دوستى بنشان که کام دل به بار آرد{E}نهال دشمنى بر کن که رنج بى شمار آرد{P اما با چه کسى باید دوستى نمود و آداب دوستى نمودن چیست؟ دوست مورد نظر، باید از ویژگیهاى اخلاقى و رفتارى و فکرى خاصى برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستى نمودن گردد. و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مکاتبه است و لذا به ویژگیهاى یک دوست خوب اشاره مى‏کنیم تا با رعایت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشید: الف = وفادارى: دوست باید به اصول اخلاقى و تعهدات دوستى و عهد و پیمانى که منعقد مى‏سازد پایبند و وفادار باشد. ب = مؤدب بودن به آداب اجتماعى و متخلّق بودن به اخلاق نیک و پسندیده: چه آدمى متأثر از همنشین و دوست خود است و شخصى بیگانه با آداب اجتماعى نه تنها به شما آسیب مى‏رساند و به واسطه رعایت نکردن آداب اجتماعى و اخلاق نیک حیثیت شما را تهدید و به آن آسیب مى‏رساند بلکه بصورت غیر مستقیم بى ادبى را به شما نیز مى‏آموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسندیده و نیک را به شما یاد مى‏دهد و سد راه تخلّق به اخلاق حسنه مى‏گردد. ج = آگاهى و بینش عالى داشتن. آگاهى و بینش چراغ راه و جهت دهنده حرکت است و چه زیباست که دو همراه در مسیر زندگى از پرتو فیض وجود یکدیگر بهرمند شده و پا بپاى یکدیگر گام بردارند و در این مسیر خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بیمه سازند و اوّلین گام در این فعالیّت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها مى‏باشد و شخص جاهل و نادان از این کار عاجز و تسلیم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخیص راه از چاه ناتوان است. پر واضح است که چنین فردى نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف مى‏کشاند بلکه همراهان خود را مبتلا مى‏سازد و لذا براى مصونیت یافتن از انحرافها و پى بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع یک ضرورت بى تردید است. د = دیانت و پایبندى به احکام دین و فرامین الهى: اگر اهل دین بودن یک امتیاز است و پایبندى به احکام شریعت یک ضرورت مى‏باشد باید تمام عوامل مؤثر در این خصیصه را تأمین نمود و دوست خوب به واسطه تأثیرى که بر رفتار شما دارد باید شما را به سمت این ویژگى ایده‏ال دعوت نماید. اگر دوست شما باعث محرومیّت شما از خوبى‏ها گردد و به نوعى موجب متضرر شدن شما شود -آن هم ضررى که جبران‏ناپذیر یا جبران آن سخت است- این دوستى دوستى پسندیده و معقولى نیست. ه = دور اندیشى: تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگى و هر گونه حادثه منفى و ناخوشایندى شما را آگاه و مطلع سازد. و الاّ در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مى‏شوید. و = خدا پروائى و پرهیزکار بودن در همه امور به طوری که خدا و دستور و رضایت خدا را مدّ نظر داشته باشد. ز = آینه یکدیگر بودن و خیر خواهى نمودن و عیب یکدیگر را دوستانه -نه خصمانه- متذکّر شدن. و بالآخره یکى دیگر از شرائط دوست خوب همترازى اجتماعى دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است. شرائط دوست ایده آل بیشتر از این است که برشمردیم و همانگونه که گذشت بیان تفصیلى سخن فراتر از حوصله اینگونه مکاتبات است به اختصار باید عرض کنیم که دوست آن است که: – سخن گفتنش موجب افزونى علم و دانش شما گردد. – رفتارش شما را به فکر آخرت بیاندازد. – دیدارش شما را به یاد خداوند اندازد. امّا از دوستى با چه اشخاصى باید اجتناب نمود: از دوستى با افرادى که ویژگیهاى زیر را دارند باید پرهیز نمود: 1- افراد سخن چین و نمّام. 2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه. 3- افراد دروغگو. 4- افرادى که به احکام و مقررات دینى پایبند نیستند. 5- کسانى که تندخو و بد اخلاق مى‏باشند. 6- افراد ترسو. 7- افراد بخیل و خسیس. 8- افرادى که متهم شناخته شده و حیثیت اجتماعى مطلوب ندارند. 9- افرادى که از ستمگرى و عدم رعایت حقوق دیگران اباى ندارند. 10- نادان، کم ظرفیت و پر توقع و… . در پایان به چند راهکار در کیفیت دوستى اشاره مى‏کنیم: دو دوست صمیمى باید از عمق جان نسبت به یکدیگر همدرد و خیرخواه باشند و یک لحظه یک رنگى و صفا را فراموش نکنند و در تمام حالات از حقوق دوستى و رفاقت دفاع کنند و بر لغزشها و خطاهاى پیش آمده و غیر مترقبه صبر کرد. و بردبارى نشان دهند و بر ناملایمات خنده کنند و از یکدیگر توقع و انتظار نداشته باشند و دوستى را زمینه رسیدن به امیال و خواهشهاى شخصى خود قرار ندهند و از مجادله با یکدیگر پرهیز کنند و در برابر یکدیگر متواضع و فروتن باشند به حرف همدیگر گوش دهند و از سرزنش و مذمت یکدیگر پرهیز نمایند و بلکه خیرخواه و ناصح همدیگر باشند در حق یکدیگر دعا کنند و سرّ هم را بپوشانند با دادن هدیه – در حد توان – و کلمات محبت‏آمیز اظهار دوستى کنند و در شاد نمودن یکدیگر بکوشند – البته به شکلى که مرتکب گناه نشوند. همانگونه که عرض نمودیم شرح بیشتر خواهش شما را با مطالعه کتب زیر برآورده مى‏سازیم که امیدواریم مفید واقع شود. 1- دوستى در قرآن و حدیث، آقاى رى شهرى. 2- دوستى و دوستان، آقاى سید هادى مدرس، ترجمه حمیدرضا شیخى و حمیدرضا آژیر، از انتشارات آستان قدس رضوى، 1376. 3- آئین دوستى (دوست یابى)، دیل کارنگى، انتشارات پیمان 1378. 4- آئین دوستى در اسلام، آقاى بابازاده. توجه: بیان این نکته ضرورى است که آنچه به عنوان ویژگیهاى دوست خوب بیان شد مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش داراى نواقصى نیز هستند کما اینکه خود ما وقتى به کارنامه زندگى خود نگاهى مى‏افکنیم آن را بى نقص و عیب نمى‏بینیم لذا همه ویژگیهایى که گفته شد به این معناست که به طور نسبى دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلّى زندگى او نیز به سمت و سوى این ویژگیها و جنبه‏هاى مثبت باشد.