معنی رجا چیست؟

پرسش : معنى رجاء چیست؟
پاسخ : رجاء؛ یعنی, امیدواری و خوف؛ یعنی, ترس. این دو صفت متضاد هستند که در انسان پدیدار می گردند و اجتماعشان در انسان با این توضیح ممکن است : اولا”, خوف و رجاء دو متعلق جدا دارند. متعلق خوف عذاب , عقاب و مانند آن است و متعلق رجاء کرم , فضل , رحمت , عفو و مانند آن است . پس این دو صفت متضاد بر متعلق واحد وارد نشده اند تا اجتماعشان محال باشد. حضرت علی (ع ) می فرمایند: H}»… لایرجن احد منکم الا ربه و لا یخافن الا ذنبه …;{H نباید هیچ یک از شماها جز به پروردگارش امیدوار باشد و جز از گناهش خائف و ترسان باشد«, V}(نهج البلاغه , کلمات قصار, کلمه 82){V یعنی , متعلق رجاء پروردگار و فضل و کرم و رحمت اوست و متعلق خوف گناه , عذاب گناه و عقاب است و این منافاتی ندارد با این تعبیر که می گویند خوف از خدا و امید به خدا. زیرا خوف به اعتباری به خدا تعلق می گیرد مثل عذاب خدا, عقاب خدا, سخط خدا و… و امید به اعتباری به خدا تعلق می گیرد مثل رحمت خدا, فضل خدا, ثواب خدا, کمک خدا و… مثل کشتی شکسته ای که در وسط دریا در یک زمان هم از غرق شدن خوف دارد و هم به نجات خود به وسیله کسی یا چیزی امید دارد. اینجا خوف و رجاء در یک زمان است ولی چون متعلق خوف غرق شدن و متعلق رجاء نجات یافتن است , در یک زمان قابل اجتماع هستند. در اینجا پاره ای از روایات را می آوریم تا هم شاهدی بر این گفته باشد که فقط خوف به تنهایی بهتر نیست بلکه حتما” باید رجائ را هم به همراه داشته باشد. حضرت علی (ع ) می فرمایند: H}»خیرالاعمال اعتدال الرجائ والخوف ;{H بهترین اعمال اعتدال رجائ و خوف است «, V}(میزان الحکمه , ج 3, ص 179, ر 5206). {V امام صادق (ع ) می فرمایند پدرم فرمود: H}»انه لیس من عبد مؤمن الا [و] فی قلبه نوران : نور خیفه و نور رجائ, لو وزن هذا لم یزد علی هذا ولو وزن هذا لم یزد علی هذا{H; هیچ بنده مؤمنی نیست مگر این که در قلبش دو نور وجود دارد: 1- نور خوف 2- نور رجائ. اگر این نور وزن شود بر آن نور زیادتی ندارد و بر عکس «, V}(همان , ر 5208){V. یعنی , خوف و رجاء باید به یک اندازه باشد زیرا خوف به تنهایی نه تنها رجاء را به دنبال نمی آورد – چون خوف ضد رجائ است و از اثبات یک ضد, ضد دیگر به دنبال نمی آید – بلکه باعث یائس و ناامیدی از رحمت خداوند کریم می گردد و کم کم انسان نسبت به رحمت خداوند سوئ ظن پیدا می کند رجائ به تنهایی هم مذموم است زیرا جرائت بر گناه را در پی دارد و بر غفلت انسان می افزاید و او را نسبت به توشه گیری آخرت سهل انگاری کند, بنابراین خوف و رجائ با هم لازم و ضروری است بلکه اعتدال آنها و نچربیدن یکی بر دیگری از بهترین اعمال است و از خصوصیات معصومین (ع ) همین اعتدال خوف و رجائ است و در دیگران یا خوف غلبه دارد یا رجائ وافراد بسیار معدودی هستند که بتوانند خوف و رجائ را به یک اندازه داشته باشند.

دکمه بازگشت به بالا