حالت قبض و بسط برای انسان

پاسخ : انسان دارای حالات جسمانی و روحی مختلفی است و عوامل مختلفی که برخی شناخته شده و بعضی ناشناخته اند در روح انسان و حالات او تأثیر دارند. نوع اندیشه و تفکر و چگونگی اعمال و نیت های انسان و حتی وضعیت محیطی و رنگ و نور و نوع آب و هوا و میزان سردی و گرمی هوا در انسان ها تأثیرات مختلف و گاه متضاد دارند. در این میان هیچ چیز به اندازه نوع بینش و جهان بینی و نحوه رفتار و کردار در روح انسان تأثیر ندارد. گاهی انسان در خود احساس شادمانی و نشاط و سبکی روحی و معنوی می کند و آماده ایجاد ارتباط و راز و نیاز و دعا و نماز و تلاوت قرآن و یا تفکر در آثار صنع و خلقت الهی است که این حالت را حالت بسط و انبساط روح می گویند و زمانی حوصله و زمینه و آمادگی برای هیچ عبادت و توجه و ایجاد ارتباطی را در خود نمی بیند و نوعی سردرگمی و گیجی و سنگینی و افسردگی درونی در خود احساس می کند که از آن به قبض و انقباض روحی و معنوی یاد می کنند. چیزی که دارای اهمیت است این است که در انسان های معمولی که سعی در بندگی خداوند و اطاعت فرمان ها و دستورات او را دارند و احیانا دچار گناه و خطا و لغزش نیز می گردند، علت قبض و بسط به اعمال خود فرد و نوع عملکرد و نیت او بر میگردد. یعنی انجام گناه و ارتکاب محرمات این اثر طبیعی را در روح انسان دارد که روح را دچار خمودی و گرفتگی و قبض می کند و نشاط برای عبادت و کارهای خیر را از او می گیرد و برعکس انجام خیرات و طاعت الهی زمینه ساز نشاط روح و انبساط و گشادگی آن می باشد و این امری وجدانی و یافتنی است که انسان با انجام کار خیری مثل احسان به پدر و مادر و یا رفع گرفتاری از انسان دردمندی و کمک به نیازمندی در خود احساس نشاط روحی و گشادگی درونی می کند و برعکس انجام گناه اگر گناه کردن برای انسان عادی نشده باشد در روح تیرگی و کدورت و سنگینی ایجاد می کند. البته در بعضی افراد برجسته در مراحل بالاتر گاهی قبض برای تربیت و رشد دادن و رفع برخی موانع راه باشد ولی در نوع انسان ها عکس العمل و اثر طبیعی گناهان و غفلت ها و خطاهاست و لذا در وقت قبض، استغفار زیاد و توبه به درگاه خداوند در رفع این حالت بسیار مؤثر است.