زکات علم چیست؟

پاسخ : بعضی از بزرگان گفته اند که اول علم، سکوت است؛ بعد شنیدن، سپس حفظ کردن، و بعد از آن عمل کردن، و آخر منتشر ساختن آن است. هر کسی که در مسیر تعلیم و تربیت مراتبی را طی کرد می بایست سرمایه های علمی خود را به افرادی که شایسته و نیازمند به دانش هستند، بذل و انفاق کند و در نشر علم و اعطاء آن به چنین مردمی، بخل نورزد چون خداوند همانگونه که از انبیاء پیمان گرفت تا در نشر حقایق و گزارش به مردم، دریغ نورزند، از دانشمندان نیز پیمان گرفت که در تعلیم علم به افراد نیازمند، فروگذار نکنند بلکه سعی خود را در ترویج علم به کار گیرند. از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «در نوشتاری از حضرت علی(ع) چنین خواندم: خداوند از نادانان پیمان نگرفت که پویای دانشمندان باشند [تا از آنان معرفت و آگاهی کسب کنند]، مگر آنگاه که قبلاً از دانشمندان پیمان گرفت که علم و آگاهی خویش را در اختیار نادانان قرار دهند…»، V} (منیه المرید، شهید ثانی، ص 93){V و باز از آن امام همام روایت شده است که ضمن تفسیر آیه: A}«و لا تصعر خدک للناس»{A؛ فرمود: باید همه مردم از لحاظ دریافتهای علمی از دیدگاه تو، مساوی و برابر باشند [و باید سهم و بهره از علم را بطور مساوی به آنها بپردازی و در میان آنها تبعیض روانداری] V}(سوریه لقمان، آیه 18؛ کافی، ج 1، ص 51){V جابر حعفی از امام صادق(ع) آورده است که فرمود: H}«زکوه العلم ان تعلمه عباد الله»{H زکات علم و دانش، این است که آنرا به بندگان خدا تعلیم دهیV} (منیه المرید، ص 64){V آری پیام فرمایش صادق آل محمد(ص) این است که باید عالم، به شکرانه نعمتی که خداوند نصیب او نموده است دیگران را نیز از دانش بهره مند سازند. در این شرایط است که یکی از حقوق علم و آگاهی را ادا نموده است. اما اینکه آیا نشر علم واجب است یا نه؛ باید بگوییم ترویج علم یک توصیه اخلاقی است و وجوب شرعی را که تحت عنوان احکام تکلیفی است، در بر نمی گیرد. اگر عالمی و دانشمندی علم خود را از دیگران دریغ بورزد یا اگر شرایط ارائه آن فراهم نباشد واجبی از او ترک نشده است.