اخلاق و رفتارهای اجتماعی منطبق با اسلام

پاسخ : بهترین روش رفتار با دیگران را مى‏توان از کلام رسول‏اکرم(ص) آموخت که فرمود: هیچ یک از شما مؤمن نیست مگر این که براى برادرش آن بخواهد که براى خود مى‏خواهد» و یا در جاى دیگر فرمود: «دست خود را بر سر هر کس که مى‏خواهى بگذار و براى او آن بخواه که براى خود مى‏خواهى» V}(بحارالانوار، ج 71، ص 234){V بنابراین اگر روشى را دوست دارید که مردم آنگونه با شما رفتار کنند، به همان روش با دیگران برخورد کنید. هر چه را براى دیگران پیشنهاد مى‏کنید همان بهترین روش است و شما نیز بر اساس آن با آنان رفتار کنید. زیرا انسان جز انتظار خوش رفتارى از مردم ندارد، کمترین اهانتى را از سوى آنان نمى‏پذیرد راضى نیست که کسى به او تهمت زند، و نمى‏پسندد که کسى از معایب او پیش دیگران سخن بگوید هر چند آن عیوب را واقعا داشته باشد. در اینجا ما به بعضى از فنون اساسى در رفتار با دیگران اشاره مى‏کنیم: 1ـ اگر خواستید شخصى را نسبت به موضوعى متقاعد سازید سعى نکنید پیرامون آنچه شما مى‏خواهید با او به جر و بحث بپردازید بلکه اول از خواسته خود کوتاه بیایید و خواسته او را در نظر بگیرید آنگاه نظر خودتان را مطرح کنید. 2ـ در روابط اجتماعى با دیگران سعى کنید از انتقاد، سرزنش و گلایه خوددارى کنید. 3ـ سعى کنید نکات مثبت در رفتار و شخصیت دیگران را شناسایى کرده و آنها را بخاطر آن ویژگیها و رفتارها، تحسین صادقانه داشته باشید نه آنکه روى نکات منفى وى انگشت گذاشته او را مذمت کنید. 4ـ سعى کنید شنونده خوبى براى دیگران باشید و دیگران را تشویق کنید درباره خود با شما حرف بزنند. 5ـ به دیگران احترام بگذارید و کارى کنید که احساس کنند مهم و با ارزش هستند و این کار را صمیمانه انجام دهید. 6ـ در برخورد با دیگران با چهره‏اى گشاده و لبخند سخن را آغاز کنید. 7ـ به جاى اینکه مستقیما به دیگران دستور دهید کارى براى شما انجام دهند، خواسته خویش را به شکل سؤال طرح کنید و به طور غیرمستقیم از آنها بخواهید خواسته‏تان را عملى کنند. 8ـ اگر دیگران کارى براى شما انجام دادند، آنها را به هر طریقى که ممکن است خوشحال کنید و از آنها تشکر و قدردانى کنید. ضمنا لازم است از حقوق دینى و اخلاقى ـ اجتماعى اى که دیگران بر انسان دارند شناخت بیشترى پیدا نمود تا در اداء آن حقوق تلاش کرد. طبیعى است گاهى «دیگران» والدین یا برادران و خواهران فرد است گاهى، اقوام و فامیل‏اند، گاهى نیز همسایگان و گاهى اساتید و معلمان و یا سایر افراد و… مى‏باشند که هر گروه و صنفى ویژگیها و حقوق خاص خود را دارند که در این زمینه باید با مطالعه بیشتر شناخت خویش را تعمیق و گسترش دهید بنابراین توجه شما را به سیر مطالعاتى که پیشنهاد مى‏کنیم به ترتیب انجام دهید و به همراه مطالعه، خلاصه‏ایى از نکته‏هاى مهمّ و کاربردى را بنویسید. آن گاه براى عمل به مفاد و مطالب استخراج شده، یک برنامه‏ى قطعى تدوین نمائید و در عمل به این برنامه استقامت بورزید. درباره‏ى روابط اجتماعى، از خانواده گرفته تا جامعه، عمل به ارزش‏هاى دینى و اخلاقى بیانگر کرامت و ارزش والاى خود شخص است و نباید منتظر این بود که عین این رفتار از طرف مقابل سر بزند، بلکه در هر شرایط وظیفه عمل به ارزش‏هاى به دست آمده است. هر چقدر رفتار و کردار منطبق با اصول ارزشى باشد، سیر پیشرفت و ترقى در مراتب انسانى آسان‏تر و سریع‏تر خواهد شد. 1. جهاد (جهاد اکبر، جهاد اصغر، جهاد با نفس، جهاد با کفّار)، آیه‏الله حاج شیخ حسنعلى نجابت شیرازى، شیراز، انتشارات حوزه علمیه شهید محمد حسین نجابت. این کتاب توسط یک انسان کامل از شاگردان به نام آیه‏الحق سید على قاضى تبریزى تألیف شده و با این که حجمى کم دارد (حدود 96 صفحه)، ولى در عین حال مطالبش حاصل یک عمر مجاهده با نفس است و جالب این که مرحوم مؤلف در جاى جاى این کتاب جهاد اکبر را در روابط انسانى در حضور با مردم تعریف و تبیین نموده است. اگر تهیه این کتاب با مشکل همراه بود کتاب دیگرى که مى‏تواند جایگزین شود، «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس» اثر گران‏سنگ امام خمینى(ره) است. 2. اخلاق و معاشرت در اسلام، على قائمى، تهران، امیرى. 3. اخلاق و معاشرت در اسلام، جواد محدثى، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم. 4. زندگى در آیننه اعتدال، مجتبى فرجى، قم، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى). کتاب حاضر مسئله میان‏روى را در مسائل گوناگون با استفاده از قرآن و حدیث و نظر برخى از حکما و اندیشمندان به بحث نشسته است. 5. آیین دوستى‏یابى، دیل کارنگى. از آثار متقدّمین، گلستان و بوستان سعدى، به لطافت روح شما کمک خواهد کرد. نکته‏ى پایانى این است که حتماً مجلات تخصصى را در این باره به صورت مداوم مطالعه نمائید و علاوه بر خواندن مقالات و تحقیقات، به تدریج خود نیز دست به قلم برده و حاصل افکار و تحقیقات و مطالعات خود را بنویسید. از جمله مجله‏هاى تخصصى به دو مورد اشاره مى‏کنیم: 1. بشارت، نشریه قرآن ویژه جوانان، قم، صندوق پستى 3319 – 37185. 2. حدیث زندگى، قم، صندوق پستى 816 – 37185.