چگونه ایمان خود را محک بزنیم؟

پاسخ : قرآن کریم، ایمان غیر مشوب را شرط لازم موفقیت در سیر معنوى مى‏داند: A}الذین آمنوا و لم‏یَلبَسوا ایمانهم بظلمٍ اُولئک لهم‏الامن و هُم مُهتدونM}{Aآن‏ها که ایمان آورده‏اند ولى ایمانشان را به ستم، نیامیخته‏اند، از امنیّت برخوردارند{M(V}انعام، آیه‏ى 82{V). ظلم دو گونه است: یکى ستم را در امورى که مربوط به مال، ناموس و ارث مردم است و دیگرى ستم در حوزه اعتقادات که قرآن کریم تعدّى به اعتقادات را شرک عظیم مى‏نامد: A}لاتشرک باللّه‏ انَّ الشرک لظلمٌ عظیم{A(V}لقمان، آیه‏ى 13{V). و شرک این است که چیزى که اختصاص به خدا دارد ـ یعنى کمال و جمال ـ به غیر خدا نسبت دهد یا چیزى را که مخصوص غیرخداست و – یعنى نقص و عیب – به خدا اسناد داده شود، مثلاً اگر کسى در امور خود و رسیدن به کمالات به غیر خدا تکیه کند در حقیقت مشرک است و ایمانش را به ظلم آلوده کرده است، بالتّبع چنین ایمانى خالص نخواهد بود. بعد از این سخن لازم است متذکر شویم که همه‏ى انسان‏ها وقتى نخستین بار چیزى را مى‏بیند یا مى‏شنوند، تحت تأثیر شدیدى قرار پیدا مى‏کنند، ولى وقتى این دیدار یا شنیدار به تکرار صورت گیرد، پدیده‏هاى مزبور عادى مى‏شود. درس‏هاى زندگى‏ساز دین نیز ممکن است در طول مدت زمان به همین سرنوشت دچار شوند. تا وقتى پیام آیه‏اى را اولین بار مى‏شنویم، با شدّت تمام جذب مى‏شویم، به طورى که قابل وصف نیست، اما مؤمنان را خطرى در کمین است و آن معمولى شدن و عادى شدن پیام‏هاى دین است. شاید رمز تأکید دین بر «ایمان» همراه با «عمل صالح» همین باشد که نگذاریم پیام‏هاى دین به عادت تبدیل شود. چون اصولاً «عادت» در هر مقوله‏اى، آفت و عامل تخریب است. ایمان و عمل صالح در یکدیگر تأثیر متقابل دارند و هر یک رشد و کمال دیگرى را به دنبال مى‏آورد. بسیار شنیدن و به کار بستن خاصیت تأثیر را مى‏گیرد و دل را سخت مى‏کند، جریان زندگى توبه‏کنندگان مشهور (فضیل بن ایاز، صاحب بن عباد، نصوح و..). شاهد بالا است. پیامبر مکرم اسلام(ص) فرمود: «هر کس آن چه را مى‏داند به کار بندد، خدا دانش آن چه را نمى‏داند به او ارزانى مى‏دارد»(V}بحارالانوار، ج 40، ص 128{V). پس براى بررسى میزان ایمان، کافى است به محتواى سوره والعصر عمل کنیم زیرا به ما آموخته‏اند که تمام محتواى دین در این سوره کوتاه خلاصه شده است: A}بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم والعصر انَّ الانسان لفى خسر الاّ الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبرM}{Aبه نام خداوند بخشنده مهربان، قسم به عصر که همه‏ى انسان‏ها در خسرانند (چون لحظه به لحظه عمر خود را که امانتى الهى است از دست مى‏دهد و در مقابل آن چیزى نمى‏ستانند) مگر مؤمنان، زیرا آنان یکدیگر را به حق – که به معنى تمام معارف دینى و عقیدتى است – توصیه مى‏کنند و نیز به صبر و استقامت فرا مى‏خوانند{M. پس نتیجه مى‏گیریم ایمان پویا و فعّال و ارزشمند، سه ویژگى و خصوصیات را دربردارد: 1) عمل صالح؛ 2) توصیه به حق (محتواى دین و شریعت)؛ 3)توصیه به شکیبایى در انجام اعمال صالحه. عمل صالح و به عبارتى «معروف» همان چیزهایى که خداوند در قرآن و توسط اهل بیت انجام آن‏ها را واجب و لازم شمرده است. بخشش نیز جزو اعمال صالح است.