یاس و ناامیدی از رحمت خدا از گناهان کبیره

پاسخ : قرآن کریم و پیشوایان دینى(ع) در موارد فراوانى، ما را به توبه و ترک گناه دعوت نموده‏اند و یأس و ناامیدى از رحمت خداوند را از گناهان بزرگ شمرده و ما را از آن بر حذر مى‏دارند. خداوند متعال مى‏فرماید: A}«قل یا عبادى الذین اسرفوا على انفسهم لاتقنطوا من رحمه اللّه‏ ان اللّه‏ یغفر الذنوب جمیعاً انه هو الغفور الرحیم{A ؛ [بگو اى پیامبر]: اى بندگانم که با گناه و نافرمانى بر نفس خود اسراف کرده‏اید، هرگز از رحمت خدا ناامید نشوید. البته خدا [به وسیله توبه و بازگشت [همه گناهان شما را خواهد بخشید که او خدایى بسیار آمرزنده و مهربان است»، V}(سوره زمر، آیه 53).{V پس خداوند گنه‏کاران را به درگه خویش دعوت مى‏کند. البته بعد از توبه لازم است اگر از حقوق خدا یا حقوق مردم چیزى بر ذمه انسان باقى مانده است ادا کند؛ یعنى، نماز و روزه‏هایى را که ترک کرده قضا نماید و اگر چیزى به مردم بدهکار است پرداخته و یا رضایت آنان را تحصیل کند. حقیقت توبه و استغفار چیزى جز پشیمانى از گناه گذشته و عزم و تصمیم بر ترک آن در آینده نیست و اگر این حالت براى کسى پیش آمد، این نشانه توبه واقعى است و پذیرفته شدن توبه واقعى حتمى مى‏باشد. پس ما باید سعى کنیم توبه و استغفارمان حقیقى باشد. یادآورى گناهان گذشته هم که انسان از آنها استغفار کرده، کار بسیار خوبى است. از چند طریق انسان مى‏تواند تا حدودى دریابد که توبه او مورد پذیرش واقع گردیده است یا نه: الف) احساس بهجت و آرامش خاصى که پس از دعا و توبه به انسان دست مى‏دهد یا به تعبیر دیگر احساس سبکى از گناهان و آلودگى‏ها. ب ) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدى پشیمان شده و با تضرع و التجاى بیشترى خدا را بخواند توبه او مقبول‏تر است. بنابراین میزان انقلاب روحى انسان در حال استغفار نیز مى‏تواند به عنوان یک علامتى به کار آید. ج ) میزان اعتماد به وعده‏هاى نیکوى الهى قابلیت و عنایات الهى را افزون مى‏سازد. بنابر این هر اندازه خدا باورى و توکل و اعتماد به وعده‏هاى او را در خود افزون یافتیم مى‏توانیم بیشتر امید یابیم که ما را پذیرا گشته است. د ) هر قدر آثار واقعى توبه در اعمال و کنش‏هاى ما بیشتر هویدا گردد. یعنى رغبت کمترى به گناه و اراده و عزم راسخ‏ترى در اطاعت پروردگار یابیم نشان مى‏دهد که توبه ما توبه واقعى‏ترى بوده و به همین نسبت مقبول‏تر واقع گردیده است. امام امت مى‏فرمودند: اگر بعد از ماه مبارک رمضان تغییرى در حالات خود یافتید به همان نسبت وارد ضیافت‏الله شده‏اید ولى اگر دگرگونى در شما پدید نیامد از آن بى‏بهره ماندید. بنابراین شما نباید از رحمت خداوند مأیوس شوید که این خود گناهى است بزرگتر از جرم اولیه و چاره یأس روى آوردن به ناامیدى از رحمت بیکرانه الهى نیست چاره کسب طهارت بیشتر و اهتمام جدى‏تر در اعمال عبادى و انجام کارهاى نیک و پسندیده است. بنابراین به جاى یأس به انجام کارهاى نیک و پسندیده اهتمام ورزید و از طرفى به محض ورود افکار یأس آلود به کارهاى مورد علاقه مشغول شوید و رشته افکار خود را به ناامیدى نسپارید و بدانید که خدا اگر مجازات و کیفر و یا پاداش را مقرر نموده است جملگى براى اصلاح ماست و اگر آن قدر سخت بگیرد که کسى جرأت روى آوردن به درگاه پر فیض و رحمتش را نداشته باشد نقض غرض پیش مى‏آید و مخالف حکمت الهى است پس از رحمت بى منتهاى الهى ناامید نباید بود با رعایت شرایط حتى بعد از صد بار توبه شکستن باز هم توبه کنید و راه راستى را پیش گیرید ولى ناامیدى علاج مسئله نیست. اما آیا ممکن است خداوند بندگان گنهکار خود را به حال خود رها کند یا نه؟ در پاسخ از قرآن بهره مى‏گیریم. خداوند در سوره فرقان مى‏فرماید عبدالرحمن (بندگان خداوند مهربان و رحمت‏آور) کسانى‏اند که شرک نمى‏ورزند و مرتکب قتل نفس و گناهان فاحشى چون زنا نمى‏شوند (چون) هر کس چنین اعمالى را مرتکب شود کیفر اعمالش را خواهد دید و عذابش در قیامت مضاعف شود و با ذلت به دوزخ مخلد گردد. A}الا من تاب و ءامن و عمل صالحا فاولئک یبدل الله سیئاتهم حسنات و کان الله غفورا رحیماM}{Aاما کسى که توبه نماید در حالى که ایمان آورده و به پیروى از ایمان عمل شایسته انجام دهد، خداوند گناهانش را به حسنات و خیرات تبدیل مى‏کند و خداوند آمرزگار و رحیم و بخشنده ودرگذرنده از خطاهاى بندگان (توبه کننده) است{M(V}فرقان، آیه 70{V). سخن از آمرزش تنها نیست بلکه سخن از تبدیل گناهان به حسنات است و این مژده‏اى عظیم براى توبه‏کنندگان است. در جاى دیگر مى‏فرماید: A}و هو یتولّى الصالحینM}{Aخداوند صاحب‏اختیار، حامى و پشتیبان افراد نیکوکار و درست رفتار است{M(V}اعراف، آیه 169{V). در مجموع سخن خداوند سرپرست، ولى و یار و یاور و کمک‏رسان همه مردم اعم از نیک و بد مى‏باشد و هر کدام را در مسیرى که طى مى‏کنند (سعادت یا شقاوت) یارى مى‏رساند اما کمک او نسبت به آنها که در صراط مستقیم و سبیل‏الله، قدم برمى‏دارند همان است که فرمود A}و هو یتولى الصالحین{A از مضارع آوردن فعل «یتولى» استفاده مى‏شود که پیوسته در تمام امور و در تمام لحظات حیات و ممات، بندگان صالح را حامى و پشتیبان است.