مشکل عدم تمرکز حواس

پاسخ : مشکل مطرح شده «عدم تمرکز حواس» موضوعى است که بسیارى از دانشجویان از آن رنج مى‏برند و دلایل مختلف و متعددى مى‏تواند داشته باشد. همان طور که خود مى‏دانید تمرکز حواس در هر کارى از جمله مطالعه ودرس خواندن از ضروریات قطعى است. تمرکز حواس حالتى ذهنى و روانى است که در آن حالت تمام قواى حسى، روانى و فکرى انسان روى موضوع خاصى متمرکز مى‏شود و تضمین کننده امر یادگیرى و انجام صحیح کارها و رهاییدن از خطرات احتمالى است. به هر حال در یک جمع‏بندى کلى مى‏توان گفت اکثر افراد به دلایل عمده زیر با عدم تمرکز فکر و حواس مواجه مى‏شوند: 1- کسانى که خود را به انجام کار یا مطالعه درسى مجبور مى‏کنند که تمایل درونى چندانى به آن ندارند که در این صورت تمام قواى ذهنى و روانى‏شان به طور خودکار از آن موضوع پرت مى‏شوند و دچار حواس‏پرستى مى‏شوند. چنین افرادى ممکن است مدت‏ها با بى‏علاقه‏گى کارهایى انجام مى‏دهند یا به دنبال درس یا رشته تحصیلى خاصى تلاش‏هایى صورت مى‏گیرد و به عبارت دیگر خود را مجبور به انجام آن کار یا مطالعه مى‏بینند. 2- فشارهاى روانى نیز از عوامل عمده تشتت فکرى است. بیشتر افراد زمانى که با مسأله‏اى مواجه مى‏شوند اگر معتقد باشند زمان کافى براى حل آن ندارند و یا توانایى حل مسأله و کسب توفیق را در خود نبینند دچار نگرانى و اضطراب مى‏شوند و در نتیجه این نگرانى‏ها، ترس از شکست، افکار منفى عدم اعتماد به نفس و خیال‏بافى‏هاى منفى‏گرایانه توان عمل و ابتکار و خلاقیت را از شخص سلب مى‏کند و به جاى این که روى موضوع خاص تمرکز کنند، بر ترس و احتمال شکست خود تمرکز مى‏کند و یأس و ناامیدى بر او چیره شده و موجب حواس‏پرتى مى‏شود. 3- گاهى نیز برخى حوادث و اتفاقات که فضاى روانى فرد را دچار اختلال مى‏کند (نظیر آنچه در زندگى شخصى، تحصیلى، خانوادگى، اجتماعى و اقتصادى و… رخ مى‏دهد) امکان تمرکز حواس را از بین مى‏برد. 4- گاهى عدم رعایت بهداشت مطالعه و اصول و قوانین آن و بهره نگرفتن از روش مناسب مطالعه باعث خستگى جسمى و روانى شده و آمادگى روانى لازم براى مطالعه و درس خواندن از بین رفته و احساس بى‏علاقه‏گى و به دنبال آن عدم تمرکز حواس بر او مستولى مى‏شود. 5- تکثر و تعدد فعالیت‏هاى فرد مخصوصا اگر در توان انسان نباشد باعث عدم تمرکز حواس مى‏شود. T{راه‏هاى مقابله با عوامل حواس‏پرتى:}T روشن است براى مقابله با هر یک از عوامل فوق که هر کدام به گونه‏اى مانع تمرکز حواس مى‏شود، باید به راه‏کار خاص و مناسب با آن توجه نمود. در عین حال نکات زیر مى‏تواند به عنوان راه‏کارهاى کلى مؤثر واقع شود که امیدواریم با عمل کردن بر آنها به نتیجه مطلوب و ثمربخش آن دست یابید: 1- در ابتدا و قبل از هر چیز براى تمام فعالیت‏هاى درسى و غیردرسى برنامه‏ریزى کنید. اوقات شبانه‏روز را در یک جدول زمان‏بندى شده از هنگام بیدارى تا موقع خواب یادداشت نموده و براى هر کارى، زمان خاصى و مناسب آن را معین نمایید و سعى کنید طبق همان برنامه تنظیم شده به انجام همان فعالیت مشخص (کلاس، مطالعه، استراحت، عبادت، ورزش و…) بپردازید. حتى زمان معین و مشخصى را در طول روز براى اندیشیدن درباره موضوعات مختلف با تخیلات و افکار مزاحم اختصاص دهید. این کار حداقل 2 فایده مهم دارد: الف) نظم و انضباط در تمام فعالیت‏ها حتى در اندیشه‏ها و افکارتان راه پیدا مى‏کند که خود بسیار ارزشمند است. ب ) اگر افکار مزاحم در غیر زمان معین به سراغتان آمد و باعث حواس‏پرتى شما مى‏شود مى‏توانید به خود وعده بدهید که زمان اندیشیدن در این باره فلان زمان خاص و معین شده است و بدین‏وسیله از آن عامل مزاحم نجات پیدا کرد. تأکید مى‏کنیم براى هر کار و فعالیتى وقت مشخص معین گردد و در آن وقت به هیچ امرى غیر از آن کار نپردازید. 2- اصول و قوانین لازم براى یک مطالعه سودمند را بشناسید و آن را به دقت رعایت فرمایند ما نیز در اینجا به چند مورد اشاره مى‏کنیم: الف) با مد نظر قرار دادن هدف خود از مطالعه و درس خواندن احساس نیاز به مطالعه را در خودتان شعله‏ور سازید. ب ) به هنگام مطالعه یا حضور در کلاس از افکار ناامیدکننده کسل کننده و غیرمنطقى بپرهیزید و همواره امید و قدرت و توانایى را در ذهن خود حفظ کنید. ج ) همیشه براى مطالعه یا سر کلاس، کاغذ و قلمى داشته باشید و نت‏بردارى کنید یا خلاصه‏اى از مطالب را یادداشت کنید تا در فضاى روانى درس و مطالعه قرار داشته باشید نه این که به دنبال افکار و ذهنیات خود باشید. د ) با پیش‏مطالعه وارد کلاس شوید و پرسش‏هایى که درباره درس به ذهنتان مى‏رسد بلافاصله از استاد بپرسید و به خود اجازه ندهید سؤال مطرح شده، ذهنتان را به خود مشغول نموده و به تدریج از فضاى روانى کلاس خارج شوید. با این روش ساده مى‏توانید فرایند تدریجى و محتواى درسى کلاس را پى‏گیرى کرده و خود را در فضاى درسى یا مطالعه قرار دهید. ه ) زمان و مکان مطالعه باید از نظر فیزیکى و روانى از شرایط مناسب برخوردار باشد و هرگونه عاملى را که مى‏تواند باعث حواس‏پرتى شود (نظیر سر و صداها، سرما و گرما، نور کم یا خیلى شدید و…) از محیط مطالعه خود حذف کنید. 3- در صورتى که تعدد کارها و فعالیت‏هاى غیردرسى باعث عدم تمرکز مى‏شود آنها را به حداقل ممکن برسانید و به خود بگویید در این دوره و زمان مهمترین وظیفه و کار من مطالعه و درس‏خواندن و ارتقاء سطح علمى است و فعالیت‏هاى جانبى متعدد مزاحم وظیفه اصلى من است و با آنها خداحافظى کنید. 4- اگر مشکلات شخصى، اجتماعى، خانوادگى و… یا آنچه شما آن را یک شکست عاطفى نامیدید، باعث عدم تمرکز حواستان مى‏شود، بدانید که: الف) زندگى فردى هیچ‏کس خالى از مشکل نیست و ذهن هیچ فردى خالى محض نیست و از طرف دیگر با صرف فکر کردن و مشغولیت ذهنى درباره چنین مشکلاتى، هیچ دردى دوا نخواهد شد پس به خود تلقین کنید که هنگام درس یا مطالعه ذهن خود را از آن مسایل برهانید. ب ) به هنگام مزاحمت آن افکار به خود قول بدهید در این باره خواهم اندیشید (و زمانى را براى این کار در شبانه‏روز اختصاص دهید). ج ) در صورت امکان به اتفاق یکى از دوستان خود مطالعه کنید و یا مباحثه کنید. 5- در صورتى که موضوع یا موضوعات خاص و محدودى باعث حواسپرتى‏تان شده به دنبال راه حل مناسب آن باشید چرا که آن موضوع خاص در حکم علت عدم تمرکز حواس شماست. پس براى مقابله با آن باید ابتدا علت و عامل اصلى را شناسایى کرده و در پى حذف یا تقلیل آن برآمد ولى اگر موضوعات متعدد مختلف باعث حواس‏پرتى مى‏شود به نکات چهارگانه فوق توجه فرمایید.