چکار کنم تا با حجب و حیا باشم؟

پاسخ : سؤال در مورد حیاء و نحوه دستیابى به آن سؤال بسیار ارزشمندى است چه اینکه این سؤال در واقع درباره یکى از بهترین صفات انسانى و الهى است که هر کس آراسته به آن باشد از متانت و وقار و شخصیت والایى برخوردار است و جالب اینکه حیا گرچه براى زن و مرد زیبنده است اما آراستگى زنها به حیاء از دو جهت حائز اهمیت است یکى از این جهت که زنان با حیاء از شخصیت و متانت والایى برخوردارند و دیگر اینکه حیاء موجب مصونیت آنها از آفت‏ها و آسیب هایى است که گوهر وجود زن را نشانه مى‏گیرد از این رو بسیار شایسته است که به تبیین آن پرداخته و حیاء پسندیده را از آنچه بظاهر حیاء نامیده مى‏شود ولى پسندیده نیست متمایز کنیم و در پایان به عوامل دستیابى به این صفت زیبا بپردازیم. T}معناى لغوى و اصطلاحى حیاء {T حیاء در لغت یعنى شرم داشتن از ارتکاب به زشتیها و در اصطلاح حیا یک حالت روانى خاصى است که موجب متانت و وقار در رفتار و تمام حرکات و سکنات انسان مى‏شود و در نتیجه هر چه این حالت در انسان قوى‏تر باشد رفتار آدمى سنجیده‏تر و شخصیت او وزین‏تر خواهد بود و از آنچه که موجب سبکى و منافى با آراستگى شخصیت است بیشتر اجتناب مى‏کند. T}حیاء در لسان روایات {T حیاء در زبان روایات از جایگاه ویژه‏اى برخوردار است بگونه‏اى که حیاء را محصول ایمان و حتى عین ایمان و از آن یاد مى‏شود و امام صادق(ع) مى‏فرماید حیاء از ایمان است و ایمان در بهشت است (پس هر کس که با حیاء باشد در بهشت است). و در جاى دیگر فرمود: حیاء و ایمان در یک رشته‏اند و همدوش همدیگرند و چون یکى از آن دو رفت دیگرى هم مى‏رود. بنابراین حیاء محصول و ثمره ایمان است هر چه انسان از ایمان بیشترى برخوردار باشد حیاء بیشتر در رفتار او مشاهده مى‏شود و از ارتکاب به کارهاى زشت بیشتر احساس شرمندگى مى‏کند و هر چه ایمان انسان ضعیف باشد گستاخى او براى انجام اعمال گناه آلود و آنچه منافى با وقار و متانت است بیشتر خواهد شد در روایت دیگرى امام صادق(ع) فرمود کسى که حیاء ندارد دین ندارد. در این روایت امام(ع) حیاء را معادل دین قرار داده و این اهمیت حیاء و جایگاه رفیع آنرا در معارف دینى نشان مى‏دهد. T}اقسام حیاء {T همانطور که براى چیزهاى با ارزش مادى در بازار بدل درست مى‏کنند و گاهى اوقات نیز افراد سود جو ممکن است افراد غیر وارد و بدون مهارت و تخصص را فریب دهند و مثلاً بجاى طلا یا نقره بدل آنرا به آنها بفروشند در بازار معنویت نیز گاهى اوقات چیزهاى بدلى را افراد به خاطر جهل و عدم آشنایى با معارف دینى بجاى امور پسندیده ارزشمند تلقى مى‏کنند از جمله این موارد همین ویژگى حیاء است از اینرو امامان معصوم و پیامبر گرامى براى جلوگیرى از اینگونه اشتباهات معناى واقعى این واژه‏ها را براى ما بیان کرده‏اند: پیامبر گرامى فرموده‏اند: دو نوع حیاء داریم ؛ حیاء عقل و حیاء حُمق، حیاء عقل علم است و حیاء حمق نادانى است. حیائى که برخواسته از عقل است در واقع همان حیاء پسندیده است که معادل ایمان و دین معرفى شده است انسان مؤمن با حیاء است ولى حیاء او مانع از سؤال کردن او نمى‏شود لذا هر کجا که چیزى را نمى‏داند با کمال متانت و جرأت مى‏پرسد و جهل خود را تبدیل به علم مى‏کند ولى افرادى هستند که یا مهارت‏هاى ارتباطى را نیاموخته‏اند و یا داراى اضطراب اجتماعى هستند از سؤال کردن خجالت مى‏کشند و بعبارت دیگر کمرو هستند و همواره این کمرویى باعث مى‏شود اوّلاً از توانائیهاى خود بخوبى نتوانند استفاده کنند و ثانیا در آنجایى که چیزى را نمى‏دانند جرأت سؤال کردن نداشته باشند و در جهل باقى بمانند و این نوع حیاء امرى ناپسند است و همان چیزى است که روان شناسان آنرا بعنوان یک اختلال ارتباطى تلقى مى‏کنند وافراد خجول و کمرو را در واقع بیمارانى مى‏پندارند که نیاز به درمان دارند و باید از طریق شیوه‏هاى روان درمانى کمرویى آنها که معمولاً ناشى از اضطراب مى‏باشد درمان شود. اما گروه دیگرى هستند که راه افراط را پیموده براى انجام هر عملى بدون تفکر و اندیشه اقدام مى‏کنند و بقول معروف جرأت و تهور و گستاخى بیش از حدّ از خود نشان مى‏دهند چنین افرادى نیز دچار مشکل اند و به فرموده قرآن با دست خودشان موجبات هلاکت خود را فراهم مى‏کنند از این رو قرآن انسان را از انجام اعمال نسنجیده نهى مى‏کند و بفرماید: A}و لا تلقوا بایدیکم الى التهلکه و احسنوا ان الله یحب المحسنین {A ؛ M}خودتان را با دستان به هلاکت نیندازید بلکه سنجیده و نیکو عمل کنید که خداوند نیکوکاران را دوست دارد{M از آنچه گفته شد استفاده مى‏شود که حیاء حالتى است متعادل و فردى که این حالت را دارد هم دین و ایمان خود را حفظ مى‏کند و از گستاخى در عمل نسنجیده اجتناب مى‏کند و هم از رفتارهاى حماقت‏آمیز و انزواطلبى و کمرویى پرهیز مى‏کند و از آنچه نمى‏داند سؤال مى‏کند اما اینکه انسان چگونه مى‏تواند به مرز اعتدال در روابط اجتماعى و فردى نزدیک شود و حالت حیاء را ایجاد کند نیاز به راهکارهایى دارد که به برخى از آنها اشاره مى‏شود. T}راهکارهاى دستیابى به حیا {T 1. اجتناب از گناه و لو گناهان کوچک چه اینکه اگر انسان در گناهان کوچک بى مبالاتى کند کم کم در انجام گناهان بزرگ گستاخ مى‏شود. 2. انجام واجبات و تکالیف دینى به نحو صحیح بهترین تمرین براى تقویت ایمان و در نتیجه حیاء در انسان مى‏شود. 3. عمل به مستحبات و دورى از مکروهات در حدّ امکان 4. معاشرت و دوستى با افراد مؤمن و در عین حال اجتماعى 5. دورى و قطع ارتباط از افراد گناهکار که گستاخانه هر عمل زشتى را مرتکب مى‏شوند. 6. از پرگویى اجتناب کردن و بقدر ضرورت سخن گفتن چه اینکه در روایات آمده کسى که خیلى حرف مى‏زند لغزشهاى او زیاد مى‏شود و بدنبال آن شرم و حیاء او کاهش پیدا مى‏کند. 7. هرگاه مى‏خواهید اظهار نظر کنید اول کمى فکر کنید و با تأمل و احتیاط سخن بگوئید و نظر خود را بیان کنید. 8. اگر یقین به صحت چیزى ندارید از بیان آن بصورت قطعى خوددارى کنید و اگر هم چیزى در مورد آن گفتید با لفظ شاید و امکان دارد اینچنین باشد سخن بگوئید. 9. نگاه خود را کنترل کنید و به هر صدایى گوش ندهید و دست به هر کارى نزنید و قدم در هر راهى بر ندارید بلکه تمرین کنید که اعضاء و جوارح شما در اختیار خودتان باشد و از هر غذاى شبه‏ناکى تناول نکنید. 10. بالاخره اینکه ایمان خود را تقویت کنید و براى تقویت ایمان سعى کنید معرفت خود را نسبت به خداوند و معاد بیشتر کنید و متوجه باشید که تقویت ایمان به تدریج حاصل مى‏شود لذا باید تمرین و پشتکار به آنچه بیان شد عمل کنید تا انشاء الله به گوهر زیباى حیاء نائل آیید و حیاء را سرلوحه همه اعمال و رفتار خود قرار دهید. انشاء الله