فلسفه حرام بودن ربا چیست؟
پرسش : فلسفه حرمت ربا را بیان کنید.
پاسخ : تقریبا در میان همه اقوام ربا مورد مذمت بوده و مردم با افراد رباخوار به نگاه ناهنجار اجتماعى توجه مىکردند. چنانچه در تورات و غیره هم ربا را حرام کرده است. و ویل دورانت در کتاب تاریخ معروف خود مىگوید که رباخوارى در میان ایرانیان قدیم رائج نبوده ولى باز پس دادن وام را واجب و مقدس مىشمردند، V}(تاریخ ویل دورانت، ج 1، ص 544){V. و در تاریخ است که هندیان هم پول خود را به ربا نمىدادند، و از ضرب المثل معروف چینى «دزدان عمده صرافى مىکنند» نیز استفاده مىشود که رباخوارى در چین کهن عملى مذموم بوده است. رباخوارى در حقیقت یک نوع سرقت بیشرمانه در لباس معامله و حتى گاهى در لباس کمک است. و چه کسى پیدا مىشود که با تمام وجود عواطفش از چنین سرقت بیزار نباشد. اما درباره فلسفه حرمت ربا، مطالب بسیار نوشته شده و ما بطور اختصار به برخى اشاره مىکنیم و براى توضیح بیشتر به کتابهاى مربوطه مراجعه شود، V}(مکتب اسلام سال 21 ش / 10 / 12 و…){V. 1. اولین فلسفه حرمت ربا این است که: رباخوارى با فلسفه پیدایش پول تضاد دارد چون رباخواران که پول را مىدهند و از آن سود مىگیرند پول را از فلسفه اصلیش تحریف کرده و تبدیل به یک کالاى کاذب ساختهاند. و مسلما این تحریف آثار منفى در روند معاملات و اقتصاد بشر خواهد گذارد و بیمارى رکود و تورم اقتصادى و دو قطبى شدن جامعه و مانند آنها از این آثار منفى است. 2. دومین فلسفه حرمت ربا: مىدانیم که خمیرمایه اصلى همه درآمدهاى سالم در اسلام، کار، است. کار در شکل تولیدى، در شکل فکرى در شکل خدمات، و در هر شکل سازنده و مفید و ثمربخش دیگر. و هر درآمدى که به کار منتهى نشود درآمد غیرسالمى است. و خلاصه اینکه ربا گنج بىرنج است و درد بىدرمان براى جامعه چرا که رباخواران، اعم از اشخاص و مؤسسات رباخوار، روز به روز قوىتر مىشوند و ربا دهندگان ضعیفتر و لاغرتر و سرانجام همه زندگى خود را در این راه از دست مىدهند. 3. سومین فلسفه حرمت ربا: رباخوارى دشمن بزرگ ارزشهاى اخلاقى است تا اینجا بیان شد که رباخوارى چقدر تأثیر منفى در مسائل اقتصادى دارد. ولى ضررهاى رباخوارى منحصر به ضرر اقتصادى نیست بلکه رباخوارى اثرات بسیار نامطلوبى در زمینه اخلاق اجتماعى دارد. امام صادق(ع) درباره فلسفه تحریم ربا مىفرمایند: «اگر رباخوارى حلال باشد مردم تجارت و فعالیتهاى تولیدى را که مورد نیاز جامعه آنها است ترک مىگویند و به رباخوارى روى مىآورند لذا خداوند ربا را حرام کرده تا مردم از حرام به حلال روى آورند و به سراغ کسب و کار و خرید و فروش و تولید بروند»، V}(وسائل الشیعه، ج 12، ص 42){V. و اگر رباخوارى در جامعه رواج پیدا کند باعث دشمنىها مىشود و کینهها را در سینهها راسخ مىکند و بذر نفاق و تفرقه را در جامعه مىپاشد و باعث حرامخوارى مىشود اما اگر قرض الحسنه جایگزین او شود باعث محکم شدن دوستىها و رواج برادرى و ایثار و فداکارى و گذشت را زنده مىنماید، V}(مکتب اسلام، سال 21، ش 3، ص 12){V. 4. چهارمین فلسفه حرمت ربا، V}(مکتب اسلام، سال 21، شماره 40، ص 9){V: تضاد ربا با پیوندهاى عاطفى. وقتى عدهاى رباخوار در جامعه پیدا شوند و مردم با زحمت زیاد پولى که تحصیل مىکنند را به رباخوار بدهند در چنین جامعهى مردم نمىتوانند با هم ارتباط عاطفى و اساسى برقرار کنند چون ربادهنده مشاهده مىکند که او با چه سختىها پول بدست مىآورد و به شخص رباخوار مىدهد و او با کیف و لذت مىخورد و خوش مىگذراند و زن و بچه او در رفاه ولى زن و بچه ربادهنده در رنج و مشقّت هستند، همین باعث قطع روابط عاطفى و مهر و محبت در جامعه میان افراد مىشود. 5. ربا عامل مهم در ورشکستىهاست: یکى از آثار زیانبار رباخوارى آن است که موسسات اقتصادى و افراد را به ورشکستى مىکشاند زیرا قدرت کاذب فعالیت اقتصادى در افراد تولید مىکند و همان قدرت کاذب یکى از عوامل ورشکست است حتى بسیار کسانى که به خاطر عدم توانائى بر پرداخت اقساط وام خود، تمام زندگى حتى خانه مسکونى خود را که شدیدا به آن نیاز دارد از دست داده و بر خاک سیاه نشستهاند. 6. رباخوارى مادر بسیارى از مفاسد اجتماعى است: چون افراد رباخوار پول داران بیکار هستند که زمینه فساد و بىبند و بارى در آنها زیاد است و افراد ورشکسته از ظلم رباخواران نیز به نوع دیگر زمینه فساد در آنها بوجود مىآید، V}(مکتب اسلام، سال 21، شماره 28، ص 12){V.