بهترین روش پرورش و تقویت روح

پاسخ : بهترین و سالم‏ترین روش پرورش روح و تقویت اراده و به دست گرفتن زمام نفس، در آیات و روایات بیان شده است. براى رسیدن به این هدف، بایسته است چندین راه کار را با پشتکار و جدیت انجام دهید: 1. ایستادگى در برابر نفس امّاره با ترک گناه؛ ترک گناه از اوّلین؛ ولى اساسى‏ترین اسباب تقویت اراده و به دست گرفتن زمام نفس امّاره است. امام على(ع) مى‏فرماید: H}«سبب صلاح النفس، الورع{H؛ ورع و پرهیز از محرّمات سبب درست ساختن نفس است»، V}(میزان الحکمه، ج 10، ص 144، ر 20212، نشر مکتب الاعلام الاسلامى، چاپ اوّل، سال 1362 ه.ش){V. در این باره حداقل باید کتاب «گناهان کبیره» اثر شهید دستغیب را مطالعه کنید و با گناهان آشنا شوید و سپس با جدّیت و مراقبه شبانه‏روزى، گناه را ترک کنید. 2. ایستادگى در برابر نفس با ترک شهوات؛ اگر کسى در مرحله اوّل به خوبى پیش برود، این مرحله را آسان‏تر پشت‏سر مى‏گذارند، زیرا گناهان با شهوت و خواهش نفسانى آمیخته است و مبارزه با آنها، بسیارى از شهوات را از بین مى‏برد. حضرت على(ع) مى‏فرماید: «معصیتى نیست مگر این که در [قالب] یک شهوتى مى‏آید…»، V}(همان، ص 130، ر 20171){V. پس مرحله اوّل، زمینه‏ساز بسیار مهم و مساعدى براى تحقق بخشیدن به این راهکار است. در این مرحله باید به موارد دیگر نیز توجّه کرد؛ چه بسا خواهش‏ها و شهوات نفسانى که حلال باشد؛ ولى به انجام رساندن آن، براى تقویت روح و اراده ضرر دارد. پاره‏اى از مکروهات و حتى مباحات (مثل پرخورى کردن، زیاد حرف زدن و…) انسان را دچار آفات روحى مى‏کند. امیرمؤمنان فرموده است: «نفس خود را از شهوات نگهدار تا از آفات سالم بمانى.»، V}(همان، ص 375، ر 21086){V. آن حضرت هم چنین مى‏فرماید: در هر کس که خواهش نفس قوت بگیرد عزم او ضعیف مى‏گردد»، V}(همان، ص 385، ر 21166){V. 3. پرهیز از اهل دنیا؛ مصداق بارز اهل دنیا، گناه‏کاران‏اند. بنابراین باید از دوستان معصیت کار پرهیز کرد؛ زیرا ایشان انسان را به گناه مى‏کشانند و تصمیم و عزم آدمى را مى‏شکنند. انسان مؤمن نباید به وسیله دوستان ناباب و کلاً هر اهل معصیتى، زمینه تضعیف نفس را فراهم کند. حضرت على(ع) فرموده است: «کسى که مى‏خواهد نفس خود را اصلاح و دین خود را احراز [و حفظ] کند، سزاوار است از فرزندان [و اهل] دنیا اجتناب کند»، V}(همان، ص 144، ر 20214){V. 4. استقامت و مجاهده مستمر؛ در راه مجاهده با نفس، نباید خستگى را شناخت. انسان، زمانى مالک نفس خود مى‏گردد که پیوسته و بى امان، با نفس خود در افتد. امیر مؤمنان مى‏فرماید: «به سبب دوام جهاد با نفس، مالک نفس‏هایتان گردید»، V}(همان، ص 143، ر 20202){V. 5. ورزش؛ روزى بیست دقیقه ورزش کنید. ورزش مطلقا ضد سستى و بى حالى است. گاهى ضعف اراده، از سستى جسمانى و رخوت رشته‏هاى عصبى سرچشمه مى‏گیرد. از این رو به طور مستمر ورزش را ادامه دهید و براى تقویت اراده و پرورش روح، به ورزش‏هایى مثل «یوگا» پناه نبرید؛ زیرا در ورزش «یوگا» به مراحلى مى‏رسید که مستلزم ریاضت‏هاى غیر شرعى و اشکال دار است. 6. روزه گرفتن؛ اگر عذرى ندارید، روزهاى دوشنبه و پنجشنبه روزه بگیرید. روزه بسیارى از شهوات را در هم مى‏شکند و براى پرورش روح و تقویت اراده بسیار مفید است. 7. مراقبه و محاسبه؛ در آغاز هر کارى کمى مکث کنید اگر کارى حرام بود، بدون وقفه آن را ترک کنید. شب‏ها نیز به محاسبه پردازید که مراقبه روزانه را به طور دقیق انجام داده‏اید یا نه. هر روز و هر شب تصمیم خود را تجدید کنید که مراقبه را دقیق‏تر انجام دهید. این دستورات را تا یک سال انجام دهید. آثار آن را خواهید دید. معناى این جمله، آن نیست که بعد از یک سال، آنها را ترک کنید؛ بلکه آثار محسوس آن را بعد از یک سال در وجود خود خواهید یافت. براى آگاهى بیشتر ر.ک: 1- ده گفتار، استاد شهید مطهرى 2- فطرت، استاد شهید مطهرى 3- انسان و ایمان، استاد شهید مطهرى براى این که با سهولت به موضوع خود از دیدگاه شهید مطهرى دست‏یابید به برنامه نرم‏افزارى مطهر رجوع فرمایید.