جایگاه عرفان در اسلام

پاسخ : عرفان در لغت به معنی »شناخت « است و اصطلاحا” به »شناخت خدا« در صورتی که عاشقانه باشد, گفته می شود. عارف محبوس شناخت های استدلالی خشک درباره ی خدا و صفات او نیست , بلکه خدا را روح حاکم بر سراسر وجود و همه ی هستی می بیند. عارف در صدد است همچون قطب عارفان و امیر مؤمنان که فرمود: »ما رائیت شیئا” الا رأیت الله قبله و بعده و معه « همیشه شاهد حق تعالی باشد و گاه فریاد بر می آورد که : P} به دریا بنگرم دریا ته وینم ]تو بینم [{E}به صحرا بنگرم صحرا ته وینم{P P}به هر جا بنگرم کوه و در و دشت{E}نشان از قامت رعنا ته ونیم{P عرفان دو نوع است ; نظری و عملی . عرفان نظری ; مجموعه معارفی درباره ی شناخت خدا و نقش او در هستی و ارتباط انسان با خدا و شناخت ابعاد الهی انسان و منازل و مقامات سلوک و سفر انسان الی الله و امثال آن است . عارفان بزرگ در طول تاریخ صدها کتاب عرفانی تائلیف کرده و به یادگار گذاشته اند; از مثنوی ملای رومی گرفته تا منطق الطیر عطار. اما در بین همه ی آثار عرفان نظری برخی کتب مقام عالی را در حوزه های علمیه کسب کردند که اکنون متن درسی حوزه علمیه قم و دیگر حوزه های بزرگ است ; مانند: 1 – فصوص الحکم , محی الدین عربی , با شرح قیصری ; 2 – تمهید القواعد, صائن الدین ابن ترکه ; 3 – مصباح الانس , ابن فناری . امام خمینی (ره ) هم علاوه بر تحصیل این کتاب ها و تدریس آن تعلیقه ای بر فصوص الحکم نگاشته است و تجلیل معظم له از محی الدین در نامه ای که به گورباچف نوشت , نشانه ی احترام و اهتمامی است که امام امت به ایشان داشته است . عرفان عملی , سلوک رفتاری و تلاش های مستمر یک سالک است که با مناجات های فراوان در خلوت و جل²وت و تخلق به اخلاق فاضله , همچون زهد و دوری از دنیا و رفق و محبت به خلق و مانند آن حاصل می شود تقوا و پرهیزگاری و دوری از گناهان و عمل به دستور و تکالیف دینی نقش عمده ای در صفای قلب ایفا می کند. از میان چهره های برجسته ی عرفان در چند دهه ی اخیر می توان از مرحوم قاضی بزرگ استاد عرفا, امام امت و علامه طباطبایی و نیز مرحوم سید احمد آشتیانی در تهران و مرحوم الهی قمشه ای و مرحوم فاضل تونی و مرحوم آیه ا… بهاءالدینی و مرحوم آیه ا… رفیعی قزوینی و مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی و مرحوم آیه ا… شاه آبادی و از بین معاصران استاد علامه حسن زاده آملی و آیه ا… جوادی آملی و آیه ا… بهجت نام برد. برای اطلاع بیشتر می توانید به کتاب های ذیل مراجعه نمایید: 1 – مقدمه ای بر عرفان و تصوف دکتر سجادی 2 – برنامه سلوک در نامه های سالکان نشر دارلفکر 3 – عرفان نظری دکتر یحیی یثربی 4 – نفحات الانس احمد حاجی 5 – الحمات و العرفان آیه ا… جوادی آملی 6 – عارف و صوفی چه می گویدجواد تهرانی نقد تصوف : تصوف از آن جهت که مشتمل بر عرفان و تزکیه نفس است , ستوده , اما دارای نواقصی است که بدان جهت ضایعه های فراوانی برای عالم اسلام داشته است ; از قبیل : 1 – آداب خرافی و رسم ها و سنت ها و ذکرها و وردهایی که سند شرعی ندارد و ابتکار بزرگان هر فرقه است ; 2 – اکثر مرشدان ث به ظاهر آراسته شیادانی هستند که خانقاه و مجلس ذکر را دکان پول و وجاهت و ریاست قرار داده اند; 3 – بی توجهی و یا کم مهری نسبت به شریعت و احکام و تکالیف دینی و رساله های عملیه و تقلید از مراجع تقلید; 4 – دوری و عدم انجام وظایف انقلابی و سیاسی به بهانه دوری از دنیا و مشاغل دنیوی . عرفان درلغت به معنای شناخت و در اصطلاح شناخت شهودی پروردگار را گویند که از طریق تهذیب نفس و صفای باطن حاصل می شود. در اسلام عرفان و طی مدارج سلوک عرفانی مطرود نیست بلکه آنچه مطرود است جریانات جاهلانه انحرافی و صوفیانه است که باظاهر و احکام شریعت به مخالفت برخاسته و می پندارند با طی برخی از راه های نه چندان درست خود را واصل به دریای معرفت پنداشته و ادعا می کنند که دیگر آنان را حاجتی به رعایت احکام دین مقدس اسلام نیست . بنابراین عرفانی چون عرفان امام خمینی (ره ) که از طریق ریاضات شرعی و با تکیه بر علوم و معارف مقدس دین به دست آمده و در تمام مراحل سیر و سلوک حافظ و پاسدار احکام دین مبین است و از یکسو نگری و تک بعدی بودن دور است بسیار خوب و پسندیده می باشد.