چرا انسان تمایل بیشتر به گناه نسبت به ثواب دارد؟

پاسخ : ما مسلمانان بر این باوریم که در نظام احسن هستى، آدمى اشرف مخلوقات است و به واسطه داشتن همین جایگاه، بنى‏آدم در میان سایر موجودات عالم، ویژگى ممتازى دارد که با آن بر دیگران برترى یافته و آن عقل است. انسان با عقل حق را از باطل، خیر را از شر، نافع را از مضر و… تمیز مى‏دهد و در نتیجه از بین آنها، یکى را انتخاب مى‏کند.البته براى این که انساندر مقام انتخاب، بهترین‏ها را برگزیند، خداوند حکیم، انبیا، اولیا و رهبران الهى را راهنما قرار داده تا این پیام الهى را به وى ابلاغ کنند که: اى انسان! حال که تو مختار هستى و هر راهى را مى‏توان انتخاب کنى، بدان که راه الهى در کیفیت اندیشه وعمل به صلاح تو است و تو را به کعبه مقصود مى‏رساند. در این رابطه قرآن مى‏فرماید: {A{/Bإِنَّا هَدَیْناهُ اَلسَّبِیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً{w1-8w}{I76:3I}/}A}؛ {Mما راه را به او (انسان) نشان دادیم، خواه شاکر باشد [و پذیرا گردد ]یا ناسپاس [و کفران نعمت کندM}]، {V(انسان، آیه 3)V}. اما انسان‏ها – به فرموده قرآن – در مقام انتخاب غالباً بد را انتخاب مى‏کنند و به گناه و معصیت تن مى‏دهند: {A{/Bکَلاَّ إِنَّ اَلْإِنْسانَ لَیَطْغى‏ أَنْ رَآهُ اِسْتَغْنى‏{w1-7w}{I96:7-6I}/}A}؛ {Mچنین نیست [که شما مى‏پندارید ]به یقین انسان طغیان مى‏کند، از این که خود را بى‏نیاز ببیندM}، {V(علق، آیه 6 و 7)V}. اما این که چرا انسان‏ها این‏گونه‏اند و چه عواملى سبب مى‏شوند تا به قول شما، تمایل انسان به گناه بیشتر از کارهاى ثواب باشد، پاسخ به این سؤال به عوامل زیر برمى‏گردد: 1- ناآگاهى دینى؛ یکى از عوامل پیدایش گناه و رجحان آن بر کارهاى ثواب و خیر، ناآگاهى از مسائل دینى است. در اثر همین ناآشنایى با حقایق دین و مذهب، مردم به مطالب وارونه و مسخ شده، دل مى‏بندند و از دین واقعى، بیشتر فاصله مى‏گیرند و به گناه مى‏افتند. آیت‏الله‏جوادى آملى در این زمینه مى‏فرماید: اگر انسان خدا را بشناسد و بداند سر سفره چه کسى نشسته است، هرگز راضى نمى‏شود او را به سبب گناه از خود برنجاند. مگر این انسان نمى‏داند که {A{/Bأَ لَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اَللَّهَ یَرى‏{w1-6w}{I96:14I}/}A}؛ {Mآیا (انسان) ندانست که خداوند [همه اعمالش را ]مى‏بیند؟!M}، {V(همان، آیه 14)V}. 2- حرام‏خوارى؛ یکى دیگر از عوامل مؤثر در ارتکاب گناهان و افزایش آن و نیز ترجیح آن بر کار خیر، خوردن لقمه حرام است. اگر در جامعه‏اى یا در خانواده‏اى، معصیت، گناه و ولنگارى را مى‏بینیم، ریشه‏اش در لقمه‏اى است که از راه غیرمشروع و حرام به دست آمده و خورده شده است. {Sلقمه کامد از طریق مشتبه‏# خون خور و خاک و بر آن دندان منه‏S} {Sکان ترا در راه دین مفتون کند# نور عرفان از دلت بیرون کندS} {V(شیخ بهایى)V} 3- خانواده؛ یکى از پایگاه‏ها و کانون‏هاى قوى در تربیت انسان و تحویل دادن مردان بزرگ و شایسته و وظیفه‏شناس به جامعه و نیز یکى از عوامل فساد و تباهى فرزندان و تحویل دادن انسان‏هاى ناپاک و منحرف به جامعه، خانواده‏ها است. 4- دوستان ناباب؛ گاهى دیده مى‏شود که همه عوامل تربیتى براى یک فرد فراهم است؛ اما داشتن دوستان ناباب و معاشرت و رفت و آمد با آنان، او را منحرف کرده و به گناه و معصیت کشانده است. به همین دلیل در دین سفارش‏هاى زیادى شده است که از دوستان گمراه و ناباب، دورى کنید. حضرت على(ع) مى‏فرماید: {Hمجالسه اهل الهوى منسأه للایمان و محضره للشیطان‏H}؛ {Mهم‏نشینى با اهل هوا و هوس، دورکننده ایمان و نزدیک کننده شیطان براى انسان است‏M}، {V(میزان‏الحکمه، ج 2، ص 62)V}. 5- پیروى از هوا و هوس؛ در درون انسان، امیال و کشش‏هایى وجود دارد که آدمى را به تحرک وامى‏دارد. بعضى از این امیال، الهى و منشأ کردارهاى نیک است و بعضى دیگر شیطانى و از سر هوا و هوس و ریشه کردارهاى زشت مى‏باشد. بنابراین هواپرستى و پیروى از نفس اماره، یکى از عوامل مهم پیدایش گناه و ترجیح بر کارهاى خیر و پسندیده است. براى مطالعه بیشتر ر.ک: 1- گناه و ناهنجارى (عوامل و زمینه‏هاى آن)، سید مجید حسنى، انتشارات دارالغدیر قم، چاپ اول 1379 2- گناه‏شناسى، محسن قرائتى‏