چگونه از قرآن استفاده بیشتری کنیم؟

پاسخ : برای بهره مندی از قرآن و ره یافتن به خلوت آرامش و معنویت آن موارد زیر را مد نظر داشت : الف . فهم قرآن . قرآن می فرماید: »… ان الذین اوتوا العلم من قبله اذا یتلی علیهم یخرون للاذقان سجدا” ب و یقولون سحبان ربنا ان کان وعد ربنا لمفعولا” ب و یخرون للاذقان یبکون و یزیدهم خشوعا”; کسانی که پیش از (نزول قرآن و آیات ) آن , به آن ها دانش داده شده , هنگامی که (این آیات ) بر آنان خوانده می شود, سجده کنان به خاک می افتند و می گویند: منزه است پروردگار ما, که وعده هایش به یقین انجام , شدنی است . آن ها (بی اختیار) به زمین می افتند و گریه می کنند و (تلاوت این آیات همواره ) بر خشوعشان می افزاید«, (اسرائ, آیه 109 – 107). علامه طباطبایی می فرماید: »مراد از علم داده شدگان قبل از نزول قرآن , کسانی هستند که خود را برای فهم و هضم سخن حق و قبول آن آماده کرده اند و این آمادگی از این روست که به علم حقیقت معنای قرآن مجهز شده اند و همین علم قبلی هم برایشان صفت خشوع را به ارث آورده , در نتیجه وقتی برایشان قرآن تلاوت می شود, بر خشوعشان افزوده می گردد«, (المیزان , ج 13, ص 222). فهم قرآن را باید کسب کرد تا خشوع , خضوع , لذت و… به دنبال آن بیاید. فهم قرآن , دارای مراحل زیر است : 1. آشنایی با مفاهیم و معانی قرآن : اگر کسی خود علوم اسلامی را فرا نگرفته برای آشنایی با مفاهیم قرآن بطور مستمر و مداوم باید از تفسیرهای فارسی مثل تفسیر نمونه , تفسیر آقای قرائتی , تفسیر آیه الله جوادی آملی و مانند آن , استفاده کند. 1. تدبر: کسی پس از آشنایی با قرآن , باید به تعمق و تدبر در آن پرداخت , تا عبرت و دعوت قرآن را دریافت . مولا علی (ع ) می فرمایند: »الا لا خیر فی قرائه لیس فیها تدبر…; آگاه باشید در آن قرائت قرآنی که تدبر نباشد (خوبی و رشد عقلانی و معنوی و) هیچ خیری وجود ندارد«, (میزان الحکمه , ج 8, ص 88, ر 16234). برای فهم قرآن مراتب دیگری هم وجود دارد, ولی چون در این مختصر نمی گنجد, از آن می گذریم . ب . عمل به قرآن : باید دعوت قرآن را لبیک گفت و به آن عمل کرد. نتیجه فهم قرآن و مراتب آن , باید عمل به قرآن باشد و گرنه به اندازه عمل نکردن به قرآن و بی اعتنایی به آن , قساوت قلب افزون می گردد و آثار روح افزا و حلاوت تلاوت کاسته می شود. امام صادق (ع ) درباره تفسیر این آیه »… یتلونه حق تلاوته …; کسانی که قرآن را همانگونه که سزاوار تلاوت است , تلاوت می کنند…«, (سوره بقره , آیه 121). می فرمایند: »یرتلون آیاته و یتفهمون معاینه و یعملون باحکام و یرجون وعده و یخشون عذابه و یتمثلون قصصه و یعتبرون امثاله و یائتون اوامره و یجتنبون نواهیه … یتلونه حق تلاوته ; یعنی کسانی که آیات را با ترتیل می خوانند و معانی آن را می فهمند و به احکام آن عمل می کنند و به وعده آن امیدوار و از عذابش ترسان می باشند و از قصه های آن الگو می گیرند و از مثال هایش پند می پذیرند و اوامر آن را انجام می دهند و از نواهی آن اجتناب می کنند…«, (میزان الحکمه , ج 8, ص 84, ر 16217, چاپ اول , سال 1363, قم , مکتب الاعلام الاسلامی ). ج . رقت قلب : عمل به قرآن موجب رقت قلب و بروز حالات دلپذیر معنوی می شود. تلاوت آن نیز قلب را صفا و جلا می بخشد. د. تلاوت مستمر: باید قرآن را هر روزه خواند. رسول اکرم (ص ) می فرمایند: »علیکم بتعلم القرآن و کثره تلاوته ; بر شما باد آموختن قرآن و تلاوت زیاد آن «, (همان , ص 75, ر 16163). در روایتی دیگر حضرت می فرمایند: »ان هذه القلوب تصدائ کما یصدائ الحدید »قیل : یا رسول الله فما جلاوئها؟« قال : تلاوه القرآن ; به درستی که دل ها نیز مانند آن زنگار می گیرد. سوئال شد: یا رسول الله جلابخش چنین دل هایی چیست ؟ فرمود: تلاوت قرآن «, (همان , ص 81, ر 16198). ه’ . ترتیل : شایسته است قرآن با ترتیل خوانده شود. حضرت علی (ع ) در تفسیر آیه »و رتل القرآن …«, (سوره المزمل , آیه 4) می فرمایند: »بینه تبیانا”, و لاتنثزه نثر الرمل , و لا تهذه هذ الشعر, قفوا عند عجائبه , و حرکوا به القلوب , و لا یکون هم احدکم آخر السوره ; قرآن را با ترتیل بخوان معنایش این است : آنرا حتما” واضح و آشکارا بخوان و نه مانند سنگ ریزه (های بیابان که پراکنده است ) پراکنده بخوان و نه مانند شعر با شتاب بخوان . به عجایب قرآن که رسیدید, مکث کنید و دل های خود را با آن تحریک کنید (و تحت تائثیر قرار دهید) و هم هیچ کدام از شما این نباشد که به آخر سوره برسید«, (میزان الحکمه , ج 8, ص 87, ر 16230). نوارهای ترتیل موجود – مثل نوار ترتیل آقای پرهیزگار – تقریبا” این ویژگی ها را دارند. و. صوت زیبا: قرآن را با صورت زیبا بخوانید یا از نوارهای قرآن استفاده کنید, تا دل تحت تائثیر قرار گیرد. رسول اکرم (ص ) می فرمایند: »حسنوا القرآن باصواتکم فان الصوت الحسن یزید القرآن حسنا”; قرآن را با صدای خود نیکویی بخشید, زیرا صوت زیبا بر زیبایی و حسن قرآن می افزاید«, (همان , ص 82, ر 16212). این ها پلی است برای رسیدن به لذات روحی و عشق به قرآن . در پایان سفارش می کنیم راهکارها را طبق برنامه روزانه و منظم به کار گیرید تا هر چه بیش تر با قرآن انس گیرید و در سایه این انس دلباخته و شیفته قرآن شوید. برای آگاهی بیشتر, مطالعه کتاب های زیر معرفی می شود: 1. شهید مطهری , شناخت قرآن . 2. تقی پور, پژوهشی پیرامون تدبیر در قرآن . 3. کلانتری , کلیدهای فهم قرآن .