علت اختلاف در رویت هلال ماه رمضان و شوال

پاسخ : الف) در بعضى از سال‏ها متخصصان علم نجوم ایران اعلام کردند، که از نظر علمى امکان رؤیت هلال ماه شوال در شب 29 رمضان وجود ندارد و در عین حال بیش از هشت استان کشور همان شب ماه را رؤیت کرده‏اند. این نشان از ضعف علمى مؤسسات نجومى است چرا که بهترین دلیل بر امکان چیزى، وقوع است و رؤیت در آن سالها واقع شد. حال آیا اگر شما به جاى علما، بودید اعلام آغاز ماه نو نمى‏کردید؟ ب) در محافل علمى و مطبوعات، بحث‏ها و نقدهاى فراوانى حتى در حدّ تأیید و تکذیب بارها صورت گرفته است؛ اما مرکز یا مؤسسه علمى خاصى متکفل این گونه امور نیست. ج) این اختلاف مربوط به همه ماه‏ها است؛ ولى چون در ماه رمضان و ذى‏الحجه (به جهت اعمال حج و روزه و عید فطر) مسأله اهمیت بیشترى پیدا مى‏کند، انعکاس عمومى و زیاد دارد. د) اگر یقین پیدا کنید که عید فطر نیست، مى‏توانید به یقین خود عمل کنید؛ ولى ظن و گمان و امثال آن کافى نیست و از قول منجّمان فعلى ما هم حصول چنین یقینى ممکن نیست؛ زیرا بارها خلاف نظر آنها ثابت شده است. در پایان گفتنى است که ماه وقتى در هر ماه از محاق خارج شود (که در اصطلاح به آن تولّد ماه مى‏گویند) داراى دو تولد است (علمى و عرفى). تولد علمى ماه با دقّت‏هاى خاص علمى صورت مى‏گیرد؛ به طورى که قابل دیدن با چشم غیر مسلّح نیست و این در مقابل تولد عرفى است که مردم مى‏توانند هلال ماه را با چشم غیر مسلح ملاحظه کنند. در شرع تولّد عرفى و رؤیت عادى هلال ماه ملاک ثبوت اول ماه‏هاى قمرى است؛ یعنى، ممکن است از نظر علمى ثابت باشد که امشب ماه از محاق خارج مى‏شود؛ ولى این مناط ثبوت اول ماه شرعى نیست. پس اختلافى که در میان علماء پیدا مى‏شود، به این جهت است که براى برخى ثابت مى‏شود که ماه دیده شده؛ ولى براى عده‏اى ثابت نمى‏شود. از طرفى برخى از فقیهان، رؤیت ماه در یک نیم کره را، دلیل بر شروع و اثبات ماه جدید در همه آن نیم‏کره مى‏دانند؛ ولى برخى دیگر قائل به لزوم رؤیت در همان شهر و کشور یا مکان‏هاى هم افق با آنها هستند.