چرا نماز در سفر شکسته است؟

پاسخ : درباره شکسته بودن نماز مسافر چند نکته را باید از هم تفکیک کرد: الف) این که نماز ستون دین است، درست است و نماز همان گونه که در نصوص دینى وضع شده، ستون دین مى‏باشد؛ ولى در اوضاع خاصى، همان نماز قصر ستون دین است و در اوضاع دیگرى نماز تمام به عبارت دیگر در متدولوژى فهم احکام دینى این مسأله روشن است که احکام دینى را همان‏گونه که خداوند از ما خواسته و از طریق نصوص معتبرى که براى ما حجت قرار داده است، مانند قرآن و سنت، باید بکاویم و بدان تعبد بورزیم. این مسأله در تمام احکام الهى جارى است. مثلاً مى‏بینیم که نماز با آن همه اهمیتى که دارد و کلید قبولى اعمال است، از زن حائض ساقط مى‏باشد و حتى قضاى آن را نباید بگیرد، ولى روزه که در رتبه فروترى مى‏باشد، باید قضا شود. بنابراین در این موارد تنها منبع و مرجع ما، نصوص و حجت‏هاى معتبر شرعى مى‏باشد. از طرف دیگر در برخى از نصوص آمده است اصل نماز یک رکعت است و خداوند براى تضمین بیشتر حصول آن یک رکعت دیگر افزوده است. سپس پیامبر به اذن الهى دو رکعت دیگر به نمازهاى ظهر و عصر و عشا براى کسانى که حاضرالبلد هستند، اضافه نمود و یک رکعت به نماز مغرب براى مقیم و مسافر. V}(براى آگاهى‏بیشتر در این‏زمینه ر.ک: علل الشرایع و وسائل الشیعه، ج 5 ، ب 13، ابواب اعداد الفرائض و نوافلها، ح 12).{V ب) علاوه بر قرآن مجید، روایات متواترى بر وجوب شکسته بودن نمازهاى چهار رکعتى وارد شده است. V}(براى آگاهى بیشتر در این باره ر.ک: وسائل الشیعه، ج 5 ، ب 22 ، ابواب صلوه مسافر).{V صدر آیه 100 سوره «نسا» اطلاق دارد، زیرا «ضرب فى الارض» هر مسافرتى را شامل مى‏شود. افزون بر آن به فرضى که ظاهر آیه دلالت بر هر مسافرتى نداشته باشد، لیکن امام باقر(ع) آن را به صلاه مسافر تطبیق داده‏اند. کلمه «لاجناح» نیز که در آیه آمده براى وجوب است، همان طور که درباره سعى واجب نیز همین تعبیر به کار رفته است. علت این تعبیر به اصطلاح فقهى «دفع توهم حظر» مى‏باشد، زیرا اهل جاهلیت بت‏هاى موجود در صفا و مروه را مى‏پرستیدند و از همین‏رو تصور شده بود که سعى بین آن دو جایز نیست. در مورد نماز نیز چون بر غیر مسافر چهار رکعت واجب بوده، توهم عدم جواز کمتر از آن شده است. در اینجا یکى از روایات صحیحه مربوط به موضوع را تقدیم مى‏داریم: «زراره و محمد بن مسلم که دو نفر از صحابى و راویان برجسته امام صادق(ع) مى‏باشند، مى‏گویند: به امام باقر(ع) گفتیم: در مورد نماز در سفر چه مى‏گویى؟ چند رکعت و چگونه است؟ فرمود: خداى عزّ و جلّ مى‏گوید: «واذا ضربتم فى الارض فلیس علیکم جناح ان تقصروا من الصلوه» . بنابراین شکستن نماز در سفر واجب است، مانند تمام خواندنش در حضر. گفتیم: خداوند فرموده است: «لاجناح علیکم ؛ بر شما باکى نیست» و نفرموده است این چنین عمل کنید، پس چگونه واجب شد؟ امام باقر(ع) فرمودند: مگر خداوند در مورد صفا و مروه نفرموده: «فمن حج البیت او اعتمر فلا جناح علیه ان یطوّف بهما» مگر نمى‏بینید که طواف بین صفا و مروه (سعى) واجب است، زیرا خداوند در کتابش فرموده و پیامبر(ص) نیز عمل کرده است. نماز در سفر نیز همین‏گونه در کتاب خدا ذکر شده و پیامبر به آن عمل کرده است V}(وسایل، ج 5 ، ب 22 ، ابواب صلوه مسافر، ح 2).{V ج) این که نماز شکسته چگونه باید باشد و کدامین نماز شکسته مى‏شود، نیز تابع نصوص دینى است و روایات مربوطه و سنت پیامبر(ص) صرفا بر حذف دو رکعت آخر از نمازهاى چهار رکعتى دلالت دارد. د) بدون شک حکم نماز مسافر از احکام تسهیلى و امتنانى خداوند است، لیکن در روایاتى از امام صادق(ع) آمده است: «رد امتنان خداوند اهانت به اوست. چون تکریم خداوند واجب است، باید لطف او را پذیرا شد».