راه جلوگیری از عجب و غرور

پاسخ : براى این که انسان وقتى مطلبى علمى به معلوماتش اضافه مى‏شود، دچار عجب و غرور نشود، توجه به چند نکته ضرورى است: الف ) اگر توجه به خدا داشته باشد و بداند هم‏چنان که وجود انسان از او است، قوه درک و حافظه را هم او به انسان عطا کرده است و به اصطلاح سرمایه یادگیرى را او داده و مى‏تواند با اندک اشاره‏اى این نعمت‏ها را بگیرد و به قول شاعر: {Pاگر نازى کند یک دَم‏E فرو ریزند قالب‏هاP} بنابراین انسانى که از خود هیچ ندارد، غرورش براى چیست؟! ب ) مطالعه در حالات علما و بزرگان کمک مؤثرى در این راه به انسان مى‏کند، زیرا در بین علما افرادى بوده‏اند که بعد از مدت‏ها رنج و زحمت در راه علم با یک بیمارى مختصر همه آنچه را در طول سال‏ها یاد گرفته بودند، فراموش کردند، به طورى که بعضاً اسم خود و فرزندان خود را هم از یاد برده‏اند. این بهترین شاهد است بر این که هیچ‏گاه عُجب و غرور سراغ انسان نیاید، زیرا علمى که با بیمارى مختصر به چنین سرنوشتى دچار شود، نباید موجب غرور شود . ج ) در آیه 85 سوره اسراء مى‏خوانیم که {A{/Bوَ ما أُوتِیتُمْ مِنَ اَلْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیلاً{w10-16w}{I17:85I}/}A}{M؛ به شما از علم جز بهره اندکى داده نشده است، بنابراین هر چقدر هم بر اندوخته‏هاى علمى انسان اضافه شود، جز اندکى نخواهد بودM}. د ) با توجه به روایات اسلامى علم واقعى آن است که انسان را نورانى نماید. هر چیزى که انسان را نورانى نکند، عجب و غرور و ظلمت است و هیچ ارزشى ندارد. ه ) با مطالعه در زندگى بزرگان مى‏بینیم خیلى از آنها در آخر عمر گفته‏اند اکنون فهمیده‏ام که چیزى نمى‏دانم. ظاهراً درباره ابوعلى سینا با آن عظمت و تبحرى که در اکثر علوم مخصوصاً فلسفه و عرفان داشت این نکته نقل شده که گفته است: {Pتا بدان‏جا رسید دانش منE که بدانم همى که نادانم!P} ما با این استعدادهاى معمولى هر چقدر در علم پیشرفت کنیم، هرگز به پایه این اقرار نمى‏رسیم. و ) در خاتمه روایتى از رسول خدا(ص) در این‏باره یادآورى مى‏کنیم. اگر طالب تحقیق بیشتر هستید، شما را به مطالعه کتاب‏هاى اخلاقى مثل «معراج‏السعاده» و «قلب سلیم» شهید دستغیب توصیه مى‏نماییم. {Hعن النبى صلى اللَّه علیه و آله و سلم: «ثلاثٌ مِهْلِکات شحٌ مطاع و هوىً متّبع و اعجاب المرء بنفسه‏H}{M؛ سه چیز باعث نابودى انسان است؛ بخلى که از آن پیروى شود، هواى نفسى که متابعت شود و عجب انسان به خودش‏M}، {V(محجه البیضا، ج 6 ، ص 272)V}. این سه چیز را رسول‏خدا به عنوان هلاک کننده سرمایه دین و دنیا معرفى نموده است.