چرا زکات فقط بر نه چیز تعلق میگیرد؟

پاسخ : درباره زکات، گفتنى است که شرایط اقتصادى و تولیدى صدر اسلام، چنین اقتضا داشته که زکات در نه چیز باشد؛ ولى شرایط زمان حضرت على(ع) اقتضا نمود که آن حضرت بر اسب و گاو شخم نیز زکات وضع نماید. با توسعه زندگى و پدید آمدن تولیدات جدید و تحول زندگى از دامدارى و کشاورزى به شهرنشینى، علاوه بر زکات ـ که در موارد خود جارى بوده است ـ ائمه(ع) بر مسأله خمس تأکید بیشترى داشتند؛ چرا که خمس با هر وضعیتى سازگار است. در حقیقت گستره خمس ـ که به نظر برخى اختصاص به غنایم جنگى داشت ـ به دست ائمه(ع) توسعه یافت تا شامل آن بخش از تولیدات گردد که خارج از دایره شمول زکات بود. علاوه بر این برخى از فقیهان در گذشته و اکنون، زکات را در مال‏التجاره واجب دانسته‏اند؛ که در این صورت زکات شامل هر نوع سرمایه‏گذارى در هر بخشى مى‏گردد. برخى دیگر نیز این نظر را مطرح کرده‏اند که: چون پول جانشین طلا و نقره شده، مشمول زکات است. در عین حال جهت ایجاد تسهیلات براى برخى که ممکن است از پرداخت زکات و خمس، دچار مشکل گردند، اختیار بخشیدن آنها را در اختیار حاکم قرار داده است تا موارد استثنایى را حل و فصل کند. بنابراین قوانین لازم و کافى، در فقه پیش‏بینى شده است؛ گرچه این قوانین تا به حال به دلیل حاکمیت نداشتن فقه، شکل کامل اجرایى پیدا نکرده است. در مورد حرمت تصرف در مالى که خمس آن داده نشده گفتنى است که خمس و زکات از این نظر تفاوتى با یکدیگر ندارند و هر دو مربوط به سهم فقیران در اموال توان‏گران است و اگر زکات را پرداخت نکند، تصرف در آن مال اشکال دارد.