احکام قرآن
احکام قرآن کریم
قرآن، کلام خدا و معجزه پیامبر اسلام (ص) است که همیشه مورد احترام مسلمانان بوده و در فقه اسلامى به احکامى بر مىخوریم که حکایت از این احترام دارد، در این قسمت به نمونههایى از این احکام اشاره مىنماییم.
الف) لمس متن عربى قرآن بدون وضو جایز نیست.[1]
ب) همراه داشتن، نوشتن و خواندن قرآن بدون وضو کراهت دارد.[2]
ج) لمس جلد و کاغذ و حواشى قرآن بدون وضو کراهت دارد.[3]
د) نجس کردن خط و ورق قرآن حرام است و اگر نجس شود باید فوراً آن را آب بکشند.
ه) در کلماتى مثل شیطان، ابولهب و هر کلام دیگرى که بین قرآن و غیر قرآن مشترک است معیار، … قصد نویسنده است (اگر به قصد قرآن نوشته باشد لمس بدون وضو جایز نیست.)[4]
و) لمس ترجمه قرآن بدون وضو اشکال ندارد.[5]
ز) لمس قرآن و اسماء الله از پشت شیشه، کاغذ نازک و یا پلاستیک حرام نیست.[6]
ح) خواندن سورهاى که سجده واجب دارد بر جنب حرام است و اگر یک حرف از این چهار سوره (سجده، علق، فصلت، نجم) را هم بخواند حرام است.[7] البته بنا بر نظر مقام معظم رهبرى خواندن خصوص آیهاى که سجده واجب دارد بر شخص جنب جایز نیست اما خواندن سایر آیات این سورهها اشکال ندارد.[8]
در ادامه بخوانید: احکام سجده واجب در قرآن
مسأله: احتیاط واجب آن است که از دادن قرآن به کافر خوددارى کنند و اگر قرآن دست اوست در صورت امکان از او بگیرند.[9]
مسأله: اگر ورق قرآن یا چیزى که احترام آن لازم است مثل کاغذى که اسم خدا یا پیغمبر (ص) یا امام علیه السلام بر آن نوشته شده، در دستشویى بیفتد بیرون آوردن و آب کشیدن آن اگرچه خرج داشته باشد واجب است. و اگر بیرون آوردن آن ممکن نباشد باید به آن دستشویى نروند تا یقین کنند آن ورق پوسیده است.[10]
مسأله: گذاشتن قرآن روى عین نجس، مانند خون و مردار اگرچه خشک باشد، حرام است و برداشتن قرآن از روى آن واجب است.[11]
مسأله: اگر جلد قرآن نجس شود در صورتى که بى احترامى به قرآن باشد باید آن را آب کشید.[12]
مس أله: مس نمودن خط قرآن، یعنى رساندن جایى از بدن به خط قرآن براى کسى که وضو ندارد، حرام است. ولى اگر قرآن را به زبان فارسى یا به زبان دیگر ترجمه کنند مس آن اشکال ندارد.[13]
مسأله: جلوگیرى بچه یا دیوانه از مس خط قرآن واجب نیست، ولى اگر مس نمودن آنان بىاحترامى به قرآن باشد باید از آن جلوگیرى نمود.[14]
مسأله: وضو گرفتن هنگام نوشتن قرآن یا خواندن قرآن یا دست کشیدن به حاشیههاى قرآن مستحب است.[15]
مسأله: احترام گذاشتن به ورق قرآن یا کاغذى که اسم خدا یا پیامبر (ص) یا امام بر آن نوشته شده لازم است.[16]
مسأله: اگر جلد قرآنى نجس شود در صورتى که بى احترامى به قرآن باشد باید آن را آب کشید.[17]
مسأله: اگر نذر کرده باشد که جایى از بدن خود را به خط قرآن برساند، باید وضو بگیرد.
مسأله: براى آب کشیدن قرآنى که نجس شده و مانند آن، در صورتى که مجبور باشد دست یا جاى دیگر بدن خود را به خط قرآن برساند، باید وضو بگیرد؛ ولى چنان چه معطّل شدن به مقدار وضو، بى احترامى به قرآن باشد باید بدون این که وضو بگیرد، آن را آب بکشد و تا ممکن است از دست گذاشتن به خط قرآن خوددارى کند.[18]
مسأله: قرار دادن قرآن در محل رفت و آمد و دسترس کودکان به نحوى که اهانت به قرآن شمرده شود، حرام است ولو اینکه قصد اهانت نباشد.[19]
مسأله: اگر معروف یا منکر از امورى است که شارع مقدس به آن اهمیت زیاد مىدهد مثل اصول دین یا مذهب و حفظ قرآن مجید و حفظ عقاید مسلمانان یا احکام ضروریه، باید ملاحظه اهمیت شود و مجرد ضرر، موجب واجب نبودن امر به معروف و نهى از منکر نمىشود، پس اگر حفظ عقاید مسلمانان یا حفظ احکام ضروریه اسلام بر بذل جان و مال، توقف داشته باشد، بذل آن واجب است.[20]
پرسش: مسّ قرآن توسط دانشآموزانى که در کلاس قرآن مدرسه شرکت مىکنند، اما وضوى آنان تمام شرایط را دارا نیست چه حکمى دارد و وظیفه مربى آنان چیست؟
پاسخ: اشکال ندارد؛ ولى اگر عرفاً بى احترامى تلقّى شود مربى آنان باید دستور رعایت کردن یا وضو گرفتن را بدهد و اگر مس کردن آنان هتک باشد لازم است آنها را از مس کردن منع کند.[21]
پرسش: آیا دراز کردن پاها درحال تلاوت قرآن کریم، موجب بى حرمتى است؟
پاسخ: در صورتى که قصد بى احترامى نداشته باشد حرام نیست ولى در هر حال (در غیر ضرورت) بهتر است این کار را ترک کند.[22]
پرسش: اگر به صورت غیر عمد، قرآن از دست انسان به زمین بیفتد وظیفه چیست و آیا کفاره لازم است؟
پاسخ: کفاره ندارد ولى فوراً بردارد و احترام کند.[23]
مسأله: مس کردن از روى شیشه حرام نیست اگرچه خط دیده شود.[24]
مسأله: خواندن و همراه داشتن قرآن و رساندن جایى از بدن به حاشیه و مابین خطوط قرآن براى حائض مکروه است.[25]
مسأله: جنب مى تواند قرآن همراه داشته باشد ولى مکروه است.[26]
مسأله: بردن قرآن به دستشویى کراهت دارد.[27]
پرسش: کسى که علاقه زیادى به تلاوت قرآن دارد ولى نمىتواند آن را کاملًا صحیح بخواند و سعى در تصحیح آن مىکند، آیا قرآن خواندن او بهتر است یا ترک آن؟
پاسخ: بهتر است بخواند و سعى در اصلاح آن نیز بکند.[28]
پرسش: کسى که مىداند قرآن را غلط مىخواند آیا جایز است بخواند و چنانچه روزه باشد، موجب بطلان روزه او مىشود یا خیر؟
پاسخ: غلط خواندن قرآن فى نفسه حرام نیست و موجب بطلان روزه نمىشود (گرچه لازم است مؤمنین سعى کنند قرآن را صحیح بخوانند) بلى چنانچه علم اجمالى دارد قسمتى را که مىخواهد بخواند، به طورى غلط مىخواند بهطورىکه معناى آن تغییر کرده و بر خلاف واقع مىشود و قصدش هم این باشد که معناى خلاف واقع و کذب را به خدا نسبت دهد در این صورت خواندن حرام است و اگر بداند کذب بر خدا مبطل روزه است، روزه او نیز باطل مىشود و علاوه بر قضا بنا بر احتیاط کفاره هم بر او واجب مىشود، بلکه اگر بداند کلمه وعباراتى را غلط مىخواند، گرچه غلط به گونهاى نباشد که معنا تغییر کند ولى قصد کند که آن را خداوند آن گونه نازل فرموده است در این فرض هم خواندن حرام است و از جهت روزه نیز حکم فرض سابق را دارد.[29]
مسأله: مسّ قرآن برمحدث (بى وضو) حرام است و فرقى میان آیات، کلمات، حروف، حرکات (مد، تشدید، اعراب) آن نیست.[30]
پرسش: آیا تلاوت قرآن در مجلس ترحیم تارک الصلوه جایز است؟
پاسخ: تقاضاى عفو و بخشش و انجام اعمال خیر براى همه مسلمانان هرچند که گناهکار باشند جایز است.[31]
پرسش: قرآن را براى نابینایان، به صورت برجسته نقطهچین مىکنند و آنها با دست کشیدن روى نقطهها آن را مىخوانند، آیا این نوع نقطه چین حکم قرآن را دارد؟ و مسّ آن بدون وضو جایز است؟
پاسخ: در فرض سؤال، نقطه چین که صدق قرآن بر آن مىکند و به قصد آیات قرآن تنظیم شده است، حکم خط قرآن را دارد و مسآن بدون وضو جایز نیست.[32]
مسأله: شخص جنب اگر بخواهد دعاى کمیل بخواند حرام است این قسمت از دعا را بخواند: «أَ فَمَنْ کانَ مُؤْمِناً کَمَنْ کانَ فاسِقاً لا یَسْتَوُونَ» زیرا جزئى از سوره «سجده» است.[33] البته اگر در هر دعاى دیگرى آیهاى از سورههاى سجده آمده باشد، همچون دعاى ندبه (ثمدنىفتدلى …[34] جنب، حائض و نفساء طبق نظر برخى از مراجع تقلید نمىتوانند بخوانند.
پرسش: آویختن گردنبندى که روى آن آیه قرآن نوشته شده است در ایام عادت چه حکمى دارد؟
پاسخ: استفاده از گردنبند مانع ندارد ولى باید نوشته آیه قرآن با بدن تماس پیدا نکند.[35]
پرسش: خواندن قرآن و دعا به زبان غیر عربى چه حکمىدارد؟
پاسخ: قرائت سوره ها و آیات قرآن و ادعیه مأثوره، به نیت تحصیل ثواب مخصوص به قرائت متن عربى است.[36]
منبع: پاسخکده
___________________________________________
[1] . توضیح المسائل مراجع، م 317.
[2] . همان، م 356.
[3] . عروه الوثقى، ج 1، ص 191، م 17.
[4] . عروه الوثقى، ج 1، ص 190، م 10.
[5] . همان، م 17.
[6] . عروه الوثقى، م 355.
[7] . توضیح المسائل مراجع، م 355.
[8] . استفتائات مقام معظم رهبرى، س 199.
[9] . توضیح المسائل مراجع، م 139.
[10] . توضیح المسائل مراجع، ج 1، م 140.
[11] . همان، م 137.
[12] . همان، م 136.
[13] . همان، م 317.
[14] . همان، م 318.
[15] . عروه الوثقى، ج 1، ص 192.
[16] . توضیح المسائل مراجع، م 140.
[17] . همان، م 136.
[18] . همان، م 316.
[19] . فرهنگ فقه، ج 2، ص 535.
[20] . توضیح المسائل مراجع، م 2792.
[21] . جامع المسائل، ج 1، س 189.
[22] . استفتائات جدید، ج 1، س 1648.
[23] . استفتائات جدید مکارم، ج 1، ص 522، س 1711.
[24] . عروه الوثقى، ج 1، ص 190، م 12.
[25] . توضیح المسائل مراجع، م 477.
[26] . تحریرالوسیله، ج 1، ص 35.
[27] . سلسله ینابیع الفقهیه، مروارید، ج 1، ص 49.
[28] . استفتائات جدید، ج 2، س 1704.
[29] . جامع المسائل فاضل، ج 1، س 548 و ج 2، س 163.
[30] . تحریرالوسیله، ج 1، ص 53.
[31] . استفتائات جدید، مکارم، ج، ص 513، س 1679.
[32] . جامع المسائل فاضل، ج 1، ص 94، س 122؛ استفتائات سبحانى، ص 51، س 128.
[33] . عروه الوثقى، ج 1، ص 288، م.
[34] . نجم/ 8.
[35] . توضیح المسائل مراجع، م 319؛ اجوبه الاستفتائات، س 153 و 154؛ رساله دانشجویى، س 104.
[36] . استفتائات امام، ج 3، ص 624، س 169.