تکلیف کسانی که از خدا و آخرت بی خبرند در قیامت چی میشود؟
پرسش:
با توجه به این که بسیاری از مردم ، خدا ، معاد و.. . را قبول یا از آن خبر ندارند ، پس میزان سنجش اعمال آنان در قیامت چیست ؟ آیا آنان از چیزی که آگاهی نداشته و به آن عمل ننموده اند مورد بازخواست قرار می گیرند ؟+
پاسخ:
پاسخ به پرسش فوق را در ضمن چند امر پی میگیریم:
1. جزو مسلمات دین اسلام است مادام که حکمی به کسی نرسد در برابر آن مسئولیتی ندارد (مگر این که در فرا گرفتن حکم کوتاهی کرده باشد)، آیات متعددی از قرآن اشاره دارد به این که خداوند حکیم و عادل هرگز افراد را بدون بیان کافی، مجازات نمیکند؛ «وَ مَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّی نَبْعَثَ رَسُولاً؛(اسراء،15) ما هرگز [شخص یا قومی را ]مجازات نخواهیم کرد مگر آن که پیامبری مبعوث میکنیم [تا وظایفشان را بیان کند] همچنین در آیه 19 سوره انعام آمده است؛ «أُوحِیَ إِلَیَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغ؛ این قرآن را بر من وحی کرده تا شما و تمام کسانی را که این قرآن به آنان میسد انذار کنم.»
2. خداوند برای همه افراد، انواع هدایتها (فطری مانند: خدا آشنایی انسانها، عقلانی مانند: درک خوب و بدی عدالت و ظلم و برونی که با ارسال پیامبران) را مهیا کرده است؛ بنابراین با کوتاهی یا قبول نکردن آنها مقصر خود انسان است.
3. آنچه از آیات قرآن استفاده میشود، اصل نصب میزان، برای وزن کردن اعمال است؛ امّا اینکه مقصود از میزان چیست، از قراین و روایات فهمیده میشود که مراد از آن ترازوی دو کفه یا قپان دنیوی نیست؛ بلکه در آنجا چیزی که به وسیله او اعمال عباد سنجیده میشود «حق» است؛ «و الوزن یومئذٍ الحق…؛(اعراف، 8) در آن روز وزن کردن، به حق خواهد بود آنان که ترازویشان سنگین است رستگارانند» و یا به تعبیر برخی از روایات «عدل» است که در آن روز هر چه مصداق «حق و عدل» باشد، میتوان معیار سنجش اعمال بندگان قرار گیرد. که یکی از آن معیارها انبیا و پیشوایان معصوم علیهمالسلام هستند؛ به این صورت که آنان میزان سنجش اعمال بندگان هستند و به هر اندازه اعمال انسانها شباهت و نزدیکی به عقاید و اوصاف و اعمال آنان داشته باشد میزان عملشان سنگینتر است.1
از مطالب بالا معلوم میشود، برای هر کسی در هر مذهب و عقیدهای، معیاری برای سنجش اعمالش وجود داردکه حداقل آن معیار همان عقل و فطرت است که اگر فردی بر خلاف عقل و فطرت خویش عمل کند مستحق عذاب است.
بله در صورتی که انسان در فرا گرفتن مسایل کوتاهی نکرده باشد و پیام هیچ پیامبری نیز به گوشش نرسیده باشد، نسبت به آنها مسئولیتی ندارد اما در همین صورت نیز، نسبت به امور فطری و عقلی خویش مسئول است.
+==============
1. ر.ک: پیام قرآن، آیتاللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 6، ص 171، مدرسه امام امیرالمؤمنین / سیری در جهان پس از مرگ، حجهالاسلام دکتر حبیباللّه طاهری، ص 420، جامعه مدرسین / المیزان، علامه طباطبایی، ج 13، ص 58، جامعه مدرسین.