تعریف احکام
تعریف احکام
احکام در لغت، جمع حکم است و به معنای فرمان و دستور به کار می رود. این واژه در اصطلاح فقهی احکام، همۀ دستورهای عملی و فروع دین اسلام در تمام ابعاد آن است و تمامی دستورهای عبادی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را شامل می شود.
تعریف احکام شرعی
احکام شرعى مجموعه قوانین و مقرراتى است که شارع و قانونگذار مقدس اسلام، براى اصلاح امور معاش و معاد مردم و جامعه تشریع کرده است.
احکام شرعی، به آن دسته از مجعولات و اعتبارات شرعی گفته میشود که به صورت مستقیم یا با واسطه به افعال بندگان تعلق گرفته است.بدیهی است که احکام شرعی از طریق ادله شرعی در دست رس بندگان قرار میگیرد، مانند: خطاب «صلّ» که از آن وجوب شرعی به دست میآید.
نکته
تعریف یاد شده شامل تمامی مراحل حکم مرحله جعل ، انشا ، ابلاغ ، وصول و فعلیت میگردد؛ بر خلاف تعریف به «انه خطاب الشارع المتعلق بافعال المکلفین» که مرحله جعل حکم را در بر نمیگیرد. علاوه بر اینکه همه خطابهای شارع در بردارنده حکم شرعی نیست و بعضی از احکام وضعی مانند: جزئیت و شرطیت و سببیت ، خطابی به آنها تعلق نگرفته است.
تقسیمات احکام شرعی
احکام شرعى به اعتبارهاى گوناگون داراى تقسیمهاى مختلفى است که مهمترین آنها تقسیم احکام به تکلیفى و وضعى است.
حکم تکلیفى
همان بایدها و نبایدها است که به طور مستقیم به فعل مکلّف مرتبط است و موضوع آن انجام یا ترک فعلى به وسیله مکلّف است.
حکم تکلیفى به پنج نوع- وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه- تقسیم مىشود.
حکم وضعى
حکمى است که صفت شیئ و یا فعل و ترکى را تبیین مىکند و همواره به طور مستقیم به فعل مکلّف مرتبط نیست و بیشتر، موضوع احکام تکلیفى قرار مىگیرد.
موضوع حکم وضعى ممکن است اشیاء و اعیان خارجى باشد، مانند نجاست و طهارت و یا افعال مکلّفین، همچون صحّت بیع و جزئیّت و رکنیّت رکوع در نماز.
بجز احکام پنجگانه تکلیفى، تمامى احکام شرعى دیگر مانند نجاست، طهارت، صحّت، بطلان، ملکیّت، شرطیّت و مانعیّت، احکام وضعىاند.