فواید روزه چیست؟ روزه گرفتن در ماه رمضان چه فایده ای دارد؟
فواید روزه چیست؟ روزه گرفتن چه فاید ای دارد؟ آثار و فواید روزه گرفتن در ماه رمضان چیست؟ فواید معنوی روزه گرفتن چیست؟ آثار و فواید بهداشتی روزه چیست؟
فواید معنوی روزه
1: تقویت اخلاص:
اخلاص گوهری ازشمند است که حلال بسیاری از مشکلات و معضلات فردی و اجتماعی میباشد، و باعث میشود منیتها از بین رفته و رفتار فریبکارانه و ظاهری که سرمنشاء بسیاری از معضلات اجتماعی است ریشهکن شود، روزه فرصتی است که انسانها به وسیله آن هر گونه منیت را کنار بزنند و فقط برای رضایت خداوند سبحان سختی گرسنگی و تشنگی را به جان بخرند، امام علی (علیهالسلام) میفرماید:
«خداوند …روزه را وسیلهاى براى پرورش اخلاص بندگان، واجب کرد».
2: سپری در مقابل آتش دوزخ:
جهنم سوزان که تصورِ گرمای آن در دنیا مادی ممکن نیست، روزی مستکبران، کفار و گناهکاران را در آغوش خواهد گرفت، و آنان را به سختترین عذابها مبتلا خواهد کرد، در آن روز کسانی که در گرمای تابستان روزه گرفتهاند دارای سپری قدرتمند خواهند بود، و به راحتی از جهنم عبور کرده و به بهشت میرسند، رسول خدا میفرماید:
«روزه سپری است در برابر آتش».
3: بهرهمندی از غذاهای بهشتی:
اطاعت از فرمان خداوند سبحان علاوه بر این که فواید بسیاری برای جسم و جان آدمی دارد و بسیاری از بیماریها را از انسان دور میکند، باعث میشود که روح تقوا و خدا پرستی در او تقویت شده و سر منشاء بسیاری از اعمال خوب شود و همین اعمال و رفتار خداپسندانه انسان را به بهشت و غذاهای لذت بخش و گوارای آن میرساند، رسول خدا میفرماید:
«کسی که روزه او را از غذاهای مورد علاقهاش باز دارد برخدا است که به او از غذاهای بهشتی بخورانند و از شرابهای بهشتی به او بنوشاند».
4: سیرآبی در قیامت:
قیامت تجلیگاه اعمال و روحیات انسان در این دنیاست، در حقیقت سرمایه اصلى انسان در صحنه قیامت کارهائى است که از پیش فرستاده، برخی از چهرهها خندان و برخی دیگر عبوس و نگران هستند، برخی وحشت زده و برخی دیگر شاد و خندان هستند، برخی از تشنگی و گرسنگی توان راه رفتن و حتی ایستادن ندارند و برخی دیگر سیر و قدرتمند هستند، بله کسانی که در دنیا تشنگی و گرسنگی روزه را تحمل کردهاند در روز قیامت در ضمن داشتن چهرهای شاد و خندان سیرآب و با نشاط هستند، رسول خدا میفرماید:
«خوشا به حال کسانى که براى خدا گرسنه و تشنه شدهاند اینان در روز قیامت سیر مىشوند».
5: بشارت و نوازش فرشتگان:
شنیدن خبرهایِ خوشِ مادی و معنوی، آرزوی هر انسانی است که گاه برای شنیدن آن حاضرند هدیهای به بشارت دهنده بدهند، اما افراد روزه دار بدون این که هدیهای به کسی داده باشند هر روز مورد بشارت هزاران فرشته الهی واقع میشوند، فرشتگان یکی یکی او را به رحمت الهی بشارت داده و دست نوازش به صورت روزهدار میکشند، امام صادق (علیهالسلام) میفرماید:
«هر کس که در روز بسیار گرم براى خدا روزه بگیرد و تشنه شود خداوند هزار فرشته را مىگمارد تا دست به چهره او بکشند و او را بشارت دهند تا هنگامى که افطار کند».
6: شادی:
معمولا انسانها برای ایجاد لحظات شاد و بیاد ماندنی و آرامشبخش، هزینههای بسیاری میکنند، برخی با گرفتن مهمانیهای پرهزینه، برخی دیگر با ساز و آواز، برخی دیگر با مسافرت و هم نشینی با دیگران، و…اما انسان روزه دار با کمترین هزینه به شادیهای واقعی و لذت بخش روحی دست مییابند که بخشی از آن در دنیا است و برخی دیگر در روز قیامت خواهد بود، امام صادق (علیهالسلام) میفرماید:
«براى روزهدار دو سرور و خوشحالى است: 1. هنگام افطار، 2. هنگام لقاء پروردگار، وقت مردن و در قیامت».
امید است همه ما در این ماه پرخیر و برکت گرسنگی و تشنگی زود گذر دنیا را با قدرت ایمان تحمل کنیم، تا بتوانیم به گوهری ارزشمند چون اخلاص رسیده و سپری محکم در مقابل آتش جهنم ایجاد کنیم، هزینه غذاهای بهشتی را به دست آورده و حتی در روز قیامت که هنوز به بهشت نرسیدهایم سیر باشیم، دست نوازش فرشتگان و بشارتهای شادی آفرین آنان را در کنار شادی لقاء پرودگار تجربه کنیم.
آثار و فواید بهداشتی روزه
روزه، افزون بر فوائد تربیتی و اجتماعی فوائد بهداشتی نیز دارد. روزه تمام دستگاه های بدن را از خستگی مدام رها می سازد، عمر را طولانی می کند، به جسم نشاط تازه ای می بخشد و آدمی را از کسالت و سستی در می آورد، از بیماری و دردها آزاد می سازد و چاقی زیاد را از بین می برد.
روزه سبب می شود که ذخایر مخصوص گلیکوژن یا چربی بدن از نقاط مختلف برداشته شوند و به مصرف سوخت و ساز داخلی برسند و مسلم است که بدن در حال روزه ابتدا چربی های زیر جلدی را به مصرف رسانده و به تدریج نوبت به چربی های احشا می رسد.
دکتر «الکسیس کارل» در کتاب «انسان، موجود ناشناخته» می نویسد: «با روزه داری، قند خون در کبد می ریزد و چربی هایی که در زیر پوست ذخیره شده اند و پروتئین های عضلات و غدد و سلول های کبدی آزاد می شوند و به مصرف تغذیه می رسند.»
وی می گوید: «لزوم روزه داری در تمام ادیان تأکید شده است. در روزه، ابتدا گرسنگی و گاهی نوعی تحریک عصبی و بعد ضعفی احساس می شود، ولی در عین حال، کیفیات پوشیده ای که اهمیت زیادی دارند، به فعالیت می افتند و بالاخره تمام اعضا، مواد خاص خود را برای نگهداری و تعادل محیط داخلی و قلب، قربانی می کنند و به این ترتیب روزه تمام بافت های بدنی را می شوید (خانه تکانی می کند) و آنها را تازه می کند.»
دکتر «ژان فرموزان» روش معالجه با روزه را، به شست و شوی اعضای بدن تعبیر می کند، که در آغاز روزه داری، زبان باردار است، عرق بدن زیاد است، دهان بدبو است و گاه آب از بینی راه می افتد، که همه اینها علامت شروع شست و شوی کامل بدن است. پس از سه چهار روز بو برطرف می شود، اسید اوریک ادرار کاهش می یابد و شخص احساس سبکی و خوشی خارق العاده ای می کند. در این حال اعضا هم استراحتی کافی دارند.
دکتر «تومانیاس» درباره فوائد بهداشتی روزه داری می نویسد: «فایده بزرگ کم خوردن و پرهیز نمودن از غذاها در مدت کوتاه، آن است که چون معده و طول مدت یازده ماه مرتب پر از غذا بوده، در مدت یک ماه روزه داری مواد غذایی خود را دفع می کند و همین طور کبد که برای هضم غذا مجبور است دائماً صفرای خود را مصرف کند، در مدت سی روز ترشحات صفراوی را صرف حل کردن باقیمانده غذای جمع شده خواهد کرد. دستگاه هاضمه در نتیجه کم خوردن غذا، اندکی فراغت حاصل نموده و رفع خستگی می نماید. روزه، یعنی کم خوردن و کم آشامیدن در مدت معینی از سال و این بهترین راه معالجه و حفظ تندرستی است، که طب قدیم و جدید را از این جهت متوجه خود ساخته است. به ویژه امراضی که بر دستگاه هاضمه، بخصوص کلیه و کبد عارض می شود و توسط دارو نمی تواند آنها را درمان کرد، روزه به خوبی معالجه می نماید. چنانچه بهترین دارو برای برطرف ساختن سوء هاضمه نیز روزه گرفتن است. بیماری مخصوص کبد نیز که موجب یرقان می گردد، بهترین طریق درمانش همانا روزه گرفتن است؛ زیرا ایجاد این امراض اغلب اوقات به واسطه خستگی کبد است که در هنگام زیادی عمل و فعالیت نمی تواند صفرا را از خود بگیرد.»
دکتر «گوئل پا» فرانسوی می گوید:
«چهار پنجم بیماری ها از تخمیر غذا در روده ها ناشی می شود که همه با روزه اصلاح می گردد.»
دکتر «آلکسی سوفورین» می نویسد: «جسم به هنگام روزه به جای غذا از مواد باقیمانده در بدن استفاده کرده و آنها را مصرف می کند و بدین وسیله مواد کثیف و عفونی ای که در جسم است و ریشه و خمیره بیماری ها از آنهاست، از بین می رود، روزه سبب بهبودی همه بیماری ها است. بنابراین، شایسته است که جسم خود را به وسیله روزه، نظیف و پاکیزه کنید.»
بیماری هایی را که این دانشمندان توانسته اند به وسیله روزه معالجه نمایند به قرار ذیل است: «نوراستنی، التهاب معده، التهاب حنجره، سفلیس، سل، درد چشم، زکام مزمن، درد سینه، نفخ و ورم ریه ها، بیماری های عصبی، لرزش اندام، استسقاء، فلج، کم خونی، اضطراب روحی، ضعف عمومی بدن، بیماری کبد، مالاریا و بالاخره تضعیف غده های سرطانی و ترک اعتیاد.»
دکتر «کاریو» آمریکایی می نویسد: «هر شخص بیمار باید در سال مدتی از غذا پرهیز کند؛ زیرا مادامی که غذا به تن می رسد، میکروب ها در حال رشدند، ولی هنگامی که از غذا پرهیز شود، میکروب ها رو به ضعف می روند.»
وی همچنین می افزاید: «روزه ای که اسلام واجب کرده است، بزرگترین ضامن سلامتی تن است.»
روزه کمک شایانی به بهبود عوارض برخی بیماری ها است، نظیر:
1- هنگامی که نارسایی های معده و روده، بیمار را دچار دل دردهای شدید می کند.
2- زمانی که بر اثر پرخوری و کم حرکتی، وزن بدن زیاد می شود.
3- در بیماران مبتلا به فشار خون.
4- در بیماری قند.
از مطالب یاد شده درباره فایده بهداشتی درمانی روزه درمی یابیم که امروزه در علم پزشکی به اثبات رسیده که عامل بسیاری از بیماری ها زیاده روی در خوردن و آشامیدن و عدم رعایت بهداشت تغذیه است.
پیام آور بزرگ اسلام، پیامبر اکرم (ص) قرن ها پیش، این مطلب را در کلامی ژرف چنین فرمود: معده، خانه تمام دردهاست و پرهیز و امساک بالاترین داروهاست.
همچنین ایشان فرموده اند: «روزه بگیرید تا سالم بمانید.» و نیز در روایات بسیاری پیشوایان گرامی اسلام فرموده اند: «معده آدمی خانه بیماری های اوست و پرهیز از غذا درمان آن است.»
با روزه و امساک می توان بیماری ها را بهبود بخشید و معالجه کرد. البته در صورتی که با اعتدال و به دور از هر گونه زیاده روی باشد و در هنگام سحر و افطار در خوردن و آشامیدن افراط نشود.
متأسفانه برخی افراد شکم پرست که از روزه گرفتن دوری می کنند، با استدلال های نادرست به دنبال مضر دانستن روزه هستند. آنها معتقدند که: «روزه موجب زخم معده می شود.» که البته این باور اشتباهی است زیرا روزه باعث استراحت معده است و در حال روزه اسید معده به جای غذا به وسیله صفرا خنثی می شود و هیچ گونه زخمی ایجاد نمی گردد.
دیگر آثار و فواید روزه
روزه گرفتن فایده هاى بسیارى دارد که به برخى از آن ها اشاره مى کنیم:
1. تحصیل تقوا؛ خداوند متعال در این باره مى فرماید: (یا اَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقون؛[1]اى کسانى که ایمان آورده اید! روزه بر شما مقرر شده، همان گونه که بر کسانى که قبل از شما بودند مقرر شده بود، باشد که پرهیزگارى کنید.)
2. تقویت اراده؛ روزه روح انسان را لطیف، اراده را قوى و غرایز او را متعادل مى کند.[2]
3. ترقى انسان به جهان فرشتگان؛ روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقى داده، به جهان فرشتگان بالا مى برد.[3]
4. سپر آتش؛ روزه سپرى در برابر آتش دوزخ است.[4] چون روزه، آتش غضب و شهوت را که آتش جهنم را در زندگى دنیا شعله ور مى کنند و در قیامت بروز مى دهند، دفع مى کند.
5. روزه روى شیطان را سیاه مى کند.[5]
6. پرورش روح اخلاص؛ امام على(علیه السلام) مى فرماید: خداوند روزه را از این جهت واجب کرده است که روح اخلاص در مردم پرورش یابد.»[6]
7. امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: روزه، براى آن است که میان فقیر و غنى مساوات برقرار گردد.[7]
8. پدید آمدن روحیه شکرگزارى؛ ( … و لِتُکمِلوا العِدَّهَ ولِتُکَبِّروا اللّهَ عَلى ما هَداکُم و لَعَلَّکُم تَشکُرون؛[8]… و تا شماره مقرر را تکمیل کنید و خدا را به پاس آن که رهنمودتان کرده است به بزرگى بستایید، و باشد که شکرگزارى کنید.)[9]
9. تسلط بر دشمن خدا؛ یکى از وسیله هاى شیطان در فریب انسان، شهوات است و روزه موجب تعدیل شهوات مى شود چنان که این مطلب از نظر علمى ثابت شده و در روایتى از امام رضا(علیه السلام) نیز به آن اشاره شده است.[10]
10. یادآورى سخن هاى روز قیامت؛ در روایتى از امام رضا(علیه السلام)مى خوانیم: (به مردم) دستور داده شده که روزه بگیرند تا درد گرسنگى و تشنگى را بچشند و دلیلى باشد بر نیازمندى آن ها در روز قیامت و سختى آن روز.[11]
11. فواید جسمى و درمان بیماریها؛ در روایات فراوانى به این نکته اشاره شده که روزه موجب سلامتى بدن مى شود چنان که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم)مى فرماید: «روزه بگیرید تا سالم باشید» امروزه ثابت شده که یکى از بهترین راه هاى درمان بسیارى از بیمارى ها در روزه درمانى است. کارشناسان معتقدند روزه یکى از راه هاى درمان بسیارى از بیمارى هاى گوارشى، تصلب شرایین، التهاب مزمن کلیه، آسم و … است.
برخى دیگر فواید جسمى روزه عبارت است از:
1. درمان چاقى؛ 2. دفع فضولات و سموم متراکم در بدن؛ 3. استراحت نسبى کلیه ها و مجارى ادرار؛ 4. فرصت دادن به سلول ها و غدد بدن براى تجدید قوا.[12]
پی نوشتها:
[1]. بقره/183.
[2]. چهل حدیث، امام خمینى، ص 125.
[3]. اخلاق، سید عبداللّه شبّر، ترجمه محمدرضا جباران، ص 113 ـ 114.
[4]. کافى، کلینى، ج 2، ص 18.
[5]. همان، ج 4، ص 62.
[6]. المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، محمّد دشتى، کلمات قصار، ش 252، ص 115.
[7]. وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملى، ج 10، ص 7.
[8]. بقره/185.
[9]. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 1، ص 623 ـ 634.
[10]. من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 73.
[11]. من لا یحضره الفقیه، همان.
[12]. براى آگاهى بیش تر ر.ک: روزه، درمان بیمارى هاى روح و جسم، حسین موسوى راد لاهیجى؛ اهمیت پزشکى روزه در سلامت انسان، دکتر سید حبیب الله جعفرى.