رضا یونس فرد اراک

گفتگو با رضا یونس فرد رئیس انجمن هنرهای نمایشی اراک و کارگردان نمایش دلقک

در جدیدترین مارس 16, 2022 159 نمایش  P i This Pos

چهارشنبه ۲۵ اسفند ۱۴۰۰   شماره ۱۵۴۱

شاید انجمن نمایش برای همیشه بی خانمان شود

فاطمه حبیبی نژاد

چندی پیش نمایش دلقک به نویسندگی و کارگردانی رضا یونس فرد در فرهنگسرای آیینه اراک در سالن استاد علی تفرشی به روی صحنه رفت. رضا یونس فرد کارشناس بازیگری نمایش از دانشگاه آزاد اراک و کارشناس ارشد کارگردانی نمایش از دانشگاه هنر و معماری تهران است. از سال ۱۳۷۸ به طور جدی فعالیت در عرصه نمایش را آغاز کرد. علاقه وی به ژانر کمدی و فانتزی باعث گرایش او به نمایش کودک شد و در حدود سال ۱۳۹۰ گروه نمایش «اشک و لبخند» را به طور رسمی در کنار دیگر اعضای گروه ثبت کرد. وی فعالیت‌های متعددی در زمینه نمایشی را تجربه کرده است، از نویسندگی و کارگردانی تا بازیگری و … تا به امروز. وی هم اکنون ریاست انجمن نمایش اراک را به عهده دارد. در ادامه گفتگویی به بهانه اجرای این نمایش با رضا یونس فرد انجام دادیم که در ادامه می خوانید.

کار کردن در زمینه نمایش در روزهای کرونایی برای شما چگونه است و چه تفاوت هایی با قبل از ایام کرونا دارد؟اواخر سال ۱۳۹۸ بود که ضربه بزرگی به تئاتر و هنرمندان عرصه نمایش وارد شد. زیرا طی سال های قبل از شیوع کرونا ما سعی کردیم کمیت کارها را در اراک بالا ببریم تا تماشاچی با سالن های تئاتر آشتی کند و بچه ها فعالیت بیشتری در تئاتر داشته باشند اما ناگهان جلوی تمام این ماجراها گرفته شد. تئاتر در همه دنیا تعطیل شد اما ما تا به امروز سعی کردیم کـه جشنواره های تئاتر را برگزار کنیم هرچند به صورت کج دار و مریز که به زعم من دوست داشتنی نبوده. کـــرونا بهانه ای برای مسئولین شد تا توجه کمتــری بـــه بودجه رسانی هنر نمایش شود.

آیا از برنامه های آنلاین در روزهای کرونایی برای تئاتر استان مرکزی استفاده شد؟به عنوان یک هنرمند و بازیگر، کار خیلی سخت و پیچیده شد. کرونا باعث کم کاری و در پی اش کم درآمدی است و برای کسانی مثل من که درآمد اصلی زندگیشان از راه هنر نمایش است، سخت تر و پیچیده تر شد. اگر بخواهم در سمت مسئول انجمن نمایش اراک پاسخ بدهم، باید بگویم که ما تمام تلاشمان را کردیم که از حداقل امکانات حداکثر استفاده را بکنیم. حتی در فضای مجازی جشنواره تئاتر برگزار شد که خالی از لطف نبود اما تا جایی که من می دانم در سایر نقاط کشور هم برنامه های مجازی موفقیت آمیز نبودند در حالی که استفاده از فضای مجازی در روزهای کرونایی یک امر اجباری است هرچند در سطح کشور بودجه هایی برای برگزاری جشنواره و رویداد نمایشی آنلاین تأمین شد که کیفیت مطلوبی نداشت و همه هنرمندان نمایش هم راضی نبودند زیرا تئاتر یک امر جمعیست و با حضور مخاطب معنا پیدا می کند.

شما در نمایش دلقک نویسنده، کارگردان و بازیگر هستید. فرآیند شکلگیری این اثر را چگونه توصیف می کنید؟دلقک در بین شخصیت های نمایشی از دوران دانشجویی، جزء شخصیت هایی بود که من به آن علاقه داشتم و مدام سعی به مطالعه در موردش داشتنم اما در منابع فارسی اطلاعات مشخصی پیدا نکردم. به خصوص به تئاتر تک پرسوناژ علاقه ویژه ای دارم و پایان نامه کارشناسی ام را به صورت تئاتر تک نفره اجرا کردم و این مسئله برایم جدی شد. ابتدا تحقیقاتم در مورد کمدی کلاسیک و کمدی بزن بکوب شروع شد و شروع به خواندن و دیدن از کمدین های معروف دنیا مثل چارلی چاپلین یا باستر کیتون کردم و این مسیر را دنبال کردم تا به دلقک رسیدم. سال ۱۳۸۵ یا ۱۳۸۶ شروع به تحقیق کردم و دسترسی به فضای مجازی محدود بود و تحقیق در مورد کلید واژه دلقک سخت بود هیچ کتاب یا مقاله ای در منابع فارسی وجود نداشت که من در آن زمان به عنوان هنرجو استفاده کنم به خاطر همین ماه ها سایت های خارجی را به سختی زیر و رو کردم و ترجمه شان کردم، طی این تحقیقات متوجه شدم که ما در کشورهای خارجی مدرسه دلقکی داریم که دوره آن ۱۲ سال به طول می انجامد که نزدیک ترین مدرسه دلقکی در کشور ترکیه است و حتی چنین چیزی به صورت ساده تر در افغانستان هم وجود دارد و چرا در ایران چنین چیزی نیست؟من در سایت دلقک های آماتور جهان عضو شدم که برای کشور ایتالیا است و از داخل این سایت اساس کار دلقک ها را دریافتم بدون اغراق بیش از یک سال در مورد دلقک تحقیق کردم و همزمان تمرین می کردم و اتود می زدم. کــــارهای پانتومیم را هم با آن ترکیب می کردم و در ادامه نمایش دلقک به مرور جان گرفت.

تماشاچی نمایش دلقک شاهد قصه پسرکی به نام ویلیام است که پدر و مادرش را در جنگ از دست داده و به همراه مادربزرگش به یک سیرک پناه آورده است. شکست خوردگی شخصیت ویلیام در نمایش دلقک از همین تحقیقات نشأت می گیرد یا زاده قصه این نمایش است؟گریم دلقک تعریف و اسم به خصوص دارد و می تواند با گریم های دیگری که از دلقک های متفاوت می بینیم فرق کند و معنای دیگری بیافریند و یکی از کارهای تعمدی که در نمایش دلقک انجام دادم این بود که روی صحنه جلوی چشم تماشاگر این گریم به خصوص را اجرا کنم.لباس ها، رفتارها و تمام چیزهایی که از دلقک می بینیم تقسیم بندی دارد و با یک دلقک دیگر متفاوت است.من صرفا یک نمایش که حرفی برای گفتن ندارد یا یک سیرک به صحنه نبردم زیرا اطلاعاتی که دریافت کردم را از فیلتر یک قصه گذراندم و درام را جوری چیدم که ثمره تحقیقاتم از آن بگذرد. ویلیام بازمانده‌ای از جنگ است که در یک سیرک شروع به کار می‌کند و تجربه‌های جدیدی کسب می‌کند. مادر چارلی چاپلین در سیرک کار می‌کرد و مجبور به زندگی در آن‌جا بوده‌اند. قصه ویلیام هم تقریباٌ از این ماجرا الهام گرفته است.

در مورد مخاطب هدف نمایش دلقک توضیح دهید.داستان نمایش دلقک بدون ادعا، ساده و روشن‌فکر است. اتفاقاتی که در نمایش دلقک می‌افتد کودکان را می‌خنداند و همزمان برای تماشاگر بزرگسال حرف برای گفتن دارد و او را به فکر فرو می‌برد. من در تک تک میزانسن‌های نمایش دلقک سعی کرده‌ام که چنین کاری را انجام دهم. میزانسن‌ها از حرکاتی تشکیل شده که در پشت تمام حرکات معنای دراماتیکی وجود دارد اما این حرکات را با لایه‌ کمدی خوش آیندی پوشانده‌ام که همه‌ی سنین را هدف بگیرد.من صرفاً یک نمایش که حرفی برای گفتن ندارد یا یک سیرک به صحنه نبردم زیرا اطلاعاتی که دریافت کردم را از فیلتر یک قصه گذراندم و درام را جوری چیدم که ثمره تحقیقاتم از آن بگذرد.

در مورد شباهت‌های نمایش سفر عجیب دلقک در سال ۱۳۸۹ و نمایش دلقک در سال ۱۴۰۰ اشاره کنید.من ابتدا در سال ۱۳۸۶ کار کردن روی نمایش دلقک را شروع کردم و دو سال بعد یعنی در سال ۱۳۸۸ اجرا شد و در ادامه‌ی این نمایش، سفر عجیب دلقک شکل گرفت و در واقع سفر عجیب دلقک برداشتی از نمایش دلقک امروز است. اما نمایش سفر عجیب دلقک صرفاً برای مخاطب کودک بود و حتی در جشنواره‌ی تئاتر کودک بین‌المللی همدان راه یافت. محمودرضا رحیمی پس از دیدن کار سفر عجیب دلقک از پرداخت صحیح در درام این نمایش در بخش مهمان جشنواره استانی تئاتر گفت و اذعان داشت که جوایز اصلی باید به سفر عجیب دلقک تعلق می‌گرفت.

خلق قصه‌ی شخصیت ویلیام در نمایش دلقک چگونه اتفاق افتاد؟رک بگویم که من نویسنده نیستم. در وهله اول بازیگرم و سپس کارگردان ولی موقع نوشتن حال و روز خودم را می‌نویسم. ویلیام یک شخصیت درونگراست که نسبت به دیگران اعتماد ندارد اما دوست دارد که دیگران را خوشحال کند. ویلیام از ابتدا تا نیمه‌ی نمایشنامه از لحاظ ظاهری کاملاً خاکستری و از نیمه تا پایان وارد دنیای رنگ‌ها می‌شود. نمایش دلقک سال ها پیش در جشنواره تئاتر استانی رد شد و در بخش مهمان اجرا شد و بعد از دیده شدن در بخش مهمان مورد استقبال بسیاری از هنرمندان قرار گرفت. به علت شرکت در بخش مهمان از شرکت در جشنواره فجر محروم ماند و تلاش های ما به ثمر ننشست. چند سال بعد برای یک دوست در کشور ترکیه فیلم نمایش دلقک را ارسال کردیم و پس از بازبینی توسط او ما دعوتنامه ای جهت اجرای نمایش در فستیوال دانشجویی دانشگاه آنکارا دریافت کریم و در پی آن جایی در جشنواره ازمیر ترکیه برای ما باز شد اما عقده ای ماند که دلقک هیچ وقت در اینجا دیده نشد. من تئاتری را دوست دارم که کشف کند و نمایش دلقک سعی به کشف دارد.

در مورد استفاده از بازیگر‌ها در نمایش دلقک و تجربه‌ی اعتماد به آن‌ها بگویید.اعتماد مهم‌ترین بخش کاری من از ابتدا تا امروز بوده است. من این نمایش را به تنهایی شروع کردم اما به جهت کنترل ریتم اجرایی احتیاج به یک بازیگر مکمل داشتم پس از ایمان ملکی‌پور دعوت به عمل آوردم و این تیم دو نفره تجربه‌ی بسیار خوبی را در کنار هم سپری کرد.

با توجه به سمت شما در انجمن نمایش اراک، آیا انجمن نمایش برای سال ۱۴۰۱ برنامه‌ی مشخصی برای هنرمندان تئاتری تدارک دیده است؟دوره ریاست انجمن نمایش در سال ۱۳۹۹ به پایان رسید اما به علت شیوع کرونا و اصرار به برگزاری جشنواره‌ها، انتخابات جدید برگزار نشد و هیات رئیسه سابق به فعالیت ادامه دادند. اصلی‌ترین برنامه‌ی انجمن نمایش در سال جدید برگزاری انتخابات هیات رئیسه جدید است. مرکز هنرهای نمایشی به اداره کل ارشاد تأکید کرده‌اند که انتخابات به زودی برگزار شود. انجمن نمایش قرار است به صورت یک موسسه ثبت شود و توسط یک هیات مدیره سه نفره اداره شود و آن هیات مدیره انتخاباتی برگزار کند که پنج نفر هیئت رئیسه را مشخص کند. اما هرچه انجمن نمایش مستقل تر بشود، اداره کل بیشتر شانه خالی می‌کند. بهتر است بگویم تا ثبت شود، شاید انجمن نمایش برای همیشه بی خانمان شود. مدیر کل جدید ایده هایی دارد اما خوبی ها و مزایایی هم دارد. این که هر چه انجمن نمایش مستقل تر بشود، می تواند فعالیت های درست تری هم انجام بدهد البته اگر هیات رئیسه جدید توانش برسد و بچه ها هم بخواهند. اداره ارشاد وظیفه تیک زدن سالیانه فعالیت ها را روی کاغذ دارد و مسئله دیگری برایشان مهم نیست مگر اینکه برای هنرمندان نمایش مهم باشد که امیدوارم اینطور باشد.

در چند روز اخیر شاهد تمدید عضویت هنرمندان در صندوق اعتباری هنر و لزوم تایید رزومه‌ی هنرمندان از طرف اداره کل ارشاد اسلامی بودیم. نظر شما در مورد این تایید مجدد چیست؟ شما آن را اتفاق مثبتی ارزیابی می‌کنید؟بیش از بیست سال است که شغل من تئاتر است و عقیده دارم کسانی باید بیمه شوند که با جان و دل تئاتر کار می‌کنند. تئاتر خانه‌ی حرفه‌ای ماست اما فضای کار هنری و خصوصاً تئاتر گویا بی در و پیکر نشان داده شده زیرا هر کس که به هنر ورود می‌کند به صورت اتوماتیک عضو صندوق هنر شده است. اتفاق خوب این است که صندوق اعتباری هنر با درخواست تمدید مجدد در یارانه‌ی کسانی که هنرمند نیستند تجدید نظر کرده است. به زودی پالایشی اتفاق می‌افتد به نفع کسانی که واقعاً هنرمند هستند. نکته‌ی قابل انتقاد این است که صندوق هنر به استناد انجمن‌ها برای تأیید هنرمندان توجهی ندارد و فضا برای سودجویان و جعل مدارک پیش می‌آید.

نکته‌ی پایانی.استان ما متاسفانه هر دو سال یک مدیر کل جدید دارد که این ماجرا خیلی به مدیریت هنر استان آسیب می‌زند، اما خوشبختانه این بار فردی از بدنه هنرمندان به سمت مدیر کلی رسیده و امیدواریم که شاهد اتفاقات خوبی در آینده هنر استان باشیم.