سمره بن جندب
سمره بن جندب
سمره بن جندب (المتوفی سنه 58 هـ) صحابی من صغار الصحابه، وأحد رواه الحدیث النبوی.
سیرتهعدل
نشأ سمره بن جندب فی مضارب قبیلته فزاره إحدى قبائل غطفان،3 ثم قدمت به أمه المدینه المنوره بعد موت أبیه، فتزوجها رجل من الأنصار. شارک سمره فی غزوه أحد بعد أن أجازه النبی محمد ﷺ للقتال، وشارک معه فی عده غزوات.4 وبعد الفتوحات الإسلامیه، نزل سمره البصره، وأقام فیها.2 ولما ولی زیاد بن أبیه البصره والکوفه، استعان بسمره بن جندب، فکان یستخلفه على البصره إذا سار إلى الکوفه، ویستخلفه على الکوفه إذا سار إلى البصره.32 ولما مات زیاد استخلفه على البصره، فأقره معاویه بن أبی سفیان علیها عامًا أو أقل، ثم عزله.3 وکان سمره فی ولایته شدیدًا على الخوارج الحروریه،2 کان إذا أتی بواحد منهم قتله، وهو یقول: «شر قتلى تحت أدیم السماء یُکفّرُون المسلمین، ویسفکون الدماء».34
توفی سمره سنه 58 هـ، وقیل سنه 59 هـ42 بالبصره.5 وقد خلف سمره بن جندب رساله إلى بنیه تضمّنت أحادیث نبویه مُدوّنه.5
سمره بن جندب فزاری
سَمُرَه بن جُنْدَب فَزاری صحابی پیامبر(ص) که در باغ یکی از انصار درخت خرمایی داشت و بدون اجازه صاحب باغ وارد آن می‌شد. صاحب باغ از سمره نزد رسول خدا(ص) شکایت کرد. سمره پیشنهاد پیامبر(ص) در فروختن درخت و یا بخشیدن آن در مقابل درختی در بهشت را رد کرد. از این‌رو پیامبر(ص) به فرد انصاری گفت درخت خرمای او را از ریشه درآور.
برخی منابع اهل سنت از جمله تعدادی از صحاح سته گزارشی از فروختن شراب توسط سمره بن جندب در زمان خلیفه دوم نقل کرده‌اند. او در دوره‌ای حاکم بصره و کوفه بود. دختر او با کنیه «ام‌ثابت» همسر مختار بن ابوعبید ثقفی بود.
زندگی‌نامه
سمره بن جندب بن هلال بن حریج۱ از نسل بنی‌شمخ بن فزاره بود.۲ او در زمان کودکی پدر خود را از دست داد. مادرش وارد مدینه شده و با یکی از اهالی مدینه به این شرط که سرپرستی سمره را نیز تا بلوغ، برعهده بگیرد، ازدواج کرد.۳
سمره خود نقل کرده که در زمان پیامبر اسلام نوجوان بود و روایاتی را از او حفظ کرد.۴ او را صحابه پیامبر دانسته‌اند.۵ سمره در بسیاری غزوات پیامبر اسلام شرکت کرد.۶
دختر او با کنیه «ام‌ثابت» همسر مختار بن ابوعبید ثقفی بود.۷ براساس برخی نقل‌ها او پس از واقعه کربلا، زنده بوده و در مجلسی که یزید چوب بر دندان امام حسین(ع) می‌زد، حاضر بود و به یزید به جهت این عمل، اعتراض کرد.۸
اهل‌سنت روایات بسیاری از او نقل کرده‌اند.۹ اهل‌سنت براساس روایتی از محمد بن سیرین، سمره را بسیار امانت‌دار، صادق در نقل حدیث و دوست‌دار اسلام و مسلمانان معرفی کرده‌اند.۱۰ شیخ طوسی روایتی در کتاب تهذیب نقل کرده که امام باقر(ع) سمره را لعنت کرده است.۱۱
وفات
سمره در سال ۵۸۱۲ یا ۵۹۱۳ و یا پس از سال ۶۰ هجری قمری ۱۴ درگذشت. برخی منابع اهل‌سنت مرگ او را چنین دانسته‌اند که در اواخر عمر دچار بیماری شد که احساس سرمای شدید در بدن خود می‌کرد. به همین جهت او را بر بالای دیگ پر از آب داغ می‌گذاشتند تا احساس گرما کند. اما یک روز درون آب افتاد و مرد.۱۲
کَندن درخت سمره به دستور پیامبر(ص)
سمره در داخل باغ یکی از انصار درخت خرمایی داشت. او بدون آن‌که اجازه بگیرد، وارد باغ می‌شد. مرد انصاری از سمره خواست در زمان ورود به باغ اجازه بگیرد، اما او نپذیرفت. مرد انصاری نزد پیامبر شکایت کرد. پیامبر از سمره خواست هنگام ورود به باغ اجازه بگیرد. اما سمره نپذیرفت. پیامبر به او پیشنهاد فروختن درخت و یا بخشیدن آن در مقابل درختی در بهشت داد که او همه این‌ها را رد کرد. در نهایت پیامبر به فرد انصاری گفت برو و درخت خرمای او را از ریشه درآور؛ زیرا در اسلام ضرر و زیان زدن ممنوع است.۱۵
این روایت یکی از منابع قاعده لاضرر در فقه شیعه و اهل‌سنت می‌باشد.۱۶
فروش شراب
برخی منابع اهل سنت گزارشی از فروختن شراب توسط سمره بن جندب در زمان خلیفه دوم نقل کرده‌اند: صحیح مسلم۱۷ و سنن ابن‌ماجه۱۸ که هر دو از جمله صحاح شش‌گانه اهل‌سنت هستند این واقعه را نقل کرده‌اند که به عمر خبر داند سمره شراب فروخته است. عمر گفت خدا سمره را بکشد…. بخاری نیز در کتاب صحیح خود همین روایت را نقل کرده و تنها به جای نام سمره از تعبیر «فلان» استفاده کرده است.۱۹
برخی نویسندگان اهل‌سنت توجیهاتی برای این عمل سمره ذکر کرده‌اند.۲۰
حکومت بر بصره و کوفه
زیاد بن ابیه، سمره را شش ماه حاکم کوفه و شش ماه حاکم بصره قرار داد.۲۱ پس از مرگ زیاد، او حدود یک سال حاکم بر بصره بود تا اینکه معاویه او را از این مقام عزل کرد.۲۲ او بر خوارج بسیار سخت‌گیر بود و بسیاری از آن‌ها را کشت.۲۳