اصلی ترین پیام حدیث سلسله الذهب در کدام گزینه نهفته است توحید و نبوت
مسابقه پرسشنامه کتاب سبزتر از بهار امام رضا (ع) از سایت البرز
پرسش های کتاب «سبز تر از بهار»
الف) پرسش های تستی
1.امام رضا (ع) در کدام شهر و در چه سالی چشم به جان گشود؟
الف) 148 هـ.ق – مکه ب) 148 هـ.ق – مدینه
ج) 146 هـ.ق – مکه د) 146 هـ.ق – مدینه
2.کدامیک از گزینه های زیر نام مادر امام رضا (ع) نیست؟
الف) نجمه ب) مطهره ج) تکتم د) طاهره
3.امام هشتم (ع) دوران کودکی تا جوانی خود را در کدام مرکز علمی سپری نمودند؟
الف) نزد عالمان دینی زمان خود درس آموختند ب) در جلسات علمی شهر مدینه شرکت نمودند
ج) شاگرد مدرسه علمی پدر بزرگوارشان بودند د) موارد الف و ج صحیح است
4.پس از اینکه امام (ع) از مدینه به خراسان رسیدند و به قصر مأمون وارد شدند نخستین اقدام ایشان چه بود؟
الف) مذاکره با مأمون درباره ولیعهدی ب) دعوت از بردگان و غلامان برای صرف غذا با ایشان
ج) دیدار با سران شیعیان خراسان د) اعلام حدیث سلسله الذهب
5. امام موسی کاظم (ع) به ترتیب در زمان کدام خلیفه در آرامش نسبی بودند و در زمان کدام خلیفه دستگیر و زندانی شدند؟
الف) هارون – مأمون ب) مهدی – هارون ج) هارون – مهدی د) مهدی – مأمون
6. پدر امام رضا (ع) در کدام شهر و در چه حالی توسط خلیفه عباسی دستگیر شدند؟
الف) مکه – در حال طواف خانه خدا ب) مدینه – در حال زیارت مرقد پدرشان در قبرستان بقیع
ج) کاظمین – در حال عبادت د) مدینه – زیارت قبر پیغمبر (ص)
7. هارون حکومت هر یک از ولیعهدان خویش را پس از مرگش چگونه بیان کرده بود؟
الف) امین پس از 2 سال شریک مأمون در خلافت شود
ب) مأمون پس از 2 سال شریک امین در خلافت شود
ج) مأمون پس از 5 سال شریک امین در خلافت شود
د) امین پس از 5 سال شریک مأمون در خلافت شود
8. اعتقاد «علی بن حمزه» درباره شهادت امام موسی کاظم (ع) و امامت امام رضا (ع) چه بود؟
الف) معتقد بود امام رضا (ع) جانشین امام موسی کاظم (ع) است
ب) معتقد بود امام موسی کاظم (ع) جانشینی پس از خود ندارند
ج) معتقد بود امام موسی کاظم (ع) از دنیا رفته و روزی دوباره ظهور می نمایند
د) هیچ گزینه ای صحیح نیست
9. پیشنهاد مأمون عباسی به امام رضا (ع) در ابتدای حکومت خویش چه بود و درباره آن با چه کسانی مشورت نمود؟
الف) ولیعهدی امام رضا (ع) – سهل بن فضل و حسن بن فضل
ب) خلافت امام رضا (ع) – سهل بن فضل و رجاء بن ابی ضحاک
ج) ولیعهدی امام رضا (ع) – سهل بن فضل و رجاء بن ابی ضحاک
د) خلافت امام رضا (ع) – سهل بن فضل و حسن بن فضل
10. شرط امام رضا (ع) برای پذیرش پیشنهاد مأمون در خصوص ولیعهدی چه بود؟
الف) تمام شیعیان و پیروان امام (ع) از زندان عباسیان آزاد شوند
ب) رسیدگی به امور علویان بر عهده امام رضا (ع) باشد
ج) امام (ع) در هیچ یک از تصمیم گیریهای سیاسی و حکومتی دخالتی نداشته باشند
د) موارد الف و ج صحیح است
11. مقصد سفر امام رضا (ع) از مدینه به خراسان کدام شهر بود و چه کسی نماینده مأمون در این سفر بود؟
الف) طوس – علی بن حمزه ب) مرو – علی بن حمزه
ج) مرو – رجاء بن ابی ضحاک د) طوس – رجاء بن ابی ضحاک
12. امام رضا (ع) مرقد مطهر خویش را در کدام ناحیه و در مجاورت چه شخصی پیش بینی نمودند؟
الف) ده سرخ – هارون ب) سناباد – هارون
ج) ده سرخ – شخصی از عالمان تشیع د) سناباد- شخصی از عالمان تشیع
13. سال ورود امام رضا (ع) به خراسان کدام است؟
الف) 202 هـ.ق ب) 200 هـ.ق ج) 201 هـ.ق د) 203 هـ.ق
14. حدیث «سلسله الذهب» از سوی امام رضا (ع) در کدام شهر روایت شده است؟
الف) اهواز ب) نیشابور ج) مشهد د) مدینه
15.اگر امام رضا (ع) نمی پذیرفتند که ولیعهد مأمون شوند، کدام یک از حالات زیر اتفاق نمی افتاد؟
الف) مأمون علویان را همچون پیشینیانش مورد ظلم قرار می داد
ب) مأمون خود را آشتی طلب و علویان را ستیزه جو معرفی می کرد
ج) رضایت و منفعت سیاسی مأمون و عباسیان فراهم می شد
د) مأمون امام (ع) را به شهادت می رساند
16. آبادترین و مهمترین شهر ایران در زمینه علم و دانش هنگام ورود امام رضا (ع) به ایران کدام بوده است؟
الف) طوس ب) اهواز ج) مشهد د) نیشابور
17. اولین توقف مهم امام رضا (ع) در سفرشان به خراسان کدام شهر بود؟
الف) اهواز ب) بصره ج) کوفه د) قم
18. سفر امام رضا (ع) از مدینه به خراسان در مجموع چه مدت به طول انجامید؟
الف) 5 ماه ب) 3 ماه ج) 4 ماه د) 2 ماه
19. کدام گزینه انگیزه مأمون برای دعوت از امام رضا (ع) برای اقامه نماز عید فطر محسوب نمی شود؟
الف) برپایی نماز عید فطر به امامت امام رضا (ع) – فریب شیعیان در دوستی بیشتر با ایشان
ب) حکومتی و تحت امر خلیفه نشان دادن امام رضا (ع) – برپایی نماز عید فطر به شیوه رسول خدا (ص)
ج) وارد نمودن امام رضا (ع) به بازی های سیاسی – نمایش بالاترین درجه اعتماد به امام (ع)
د) برپایی نماز عید فطر به شیوه رسول خدا (ص)- تحکیم روابط خود با امام رضا (ع) به عنوان ولیعهد خویش
20. کدام یک از حاکمان تحت فرمان مأمون با شورش علیه او، خود را خلیفه عباسیان در بغداد معرفی نمود؟
الف) مهدی بن عباس ب) فضل بن سهل ج) عباس بن مهدی د) حسن بن فضل
21. علت اصلی مخالفت عباسیان با مأمون چه بود؟
الف) بی کفایتی مأمون در اداره حکومت – ثروت اندوزی اطرافیان مأمون
ب) ولیعهدی امام رضا (ع) – بیکفایتی مأمون در اداره حکومت
ج) فقر و تنگدستی مردم – ولیعهدی امام رضا (ع)
د) ولیعهدی امام رضا (ع) – افزایش نفوذ علویان در امر حکومت
22. مأمون در سفر بازگشت به بغداد چه کسانی را با خود همراه کرد؟
الف) فضل بن سهل – حسن بن سهل ب) فضل بن سهل – امام رضا(ع)
ج) حسن بن فضل – امام رضا (ع) د) فضل بن سهل – رجاء بن ابی ضحاک
23. امام رضا(ع) چه پیشنهادهایی را به ترتیب به مأمون دادند تا بحران در حکومت او برطرف شود؟
الف) جلب رضایت علویان – انتقال پایتخت به بغداد
ج) جلب رضایت علویان – انتقال پایتخت به مدینه
ب) جلب رضایت عباسیان – انتقال پایتخت به بغداد
د) جلب رضایت عباسیان – انتقال پایتخت به مدینه
24. وزیر مأمون در سفر بازگشت به بغداد در کدام شهر و در چه حالی به قتل رسید و عباسیان پس از اطلاع از این واقعه چه واکنشی از خود نشان دادند؟
الف) سرخس – استحمام – خوشحال شدند ب) طوس – استحمام – ناراحت شدند
ج) سرخس – خوابیدن – ناراحت شدند د) طوس – خوابیدن – خوشحال شدند
25. امام رضا (ع) در چه سالی و چه مکانی به شهادت رسیدند؟
الف) 203 هـ.ق – مرو ب) 203 هـ.ق – طوس
ج) 202 هـ.ق – مرو د) 202 هـ.ق – سناباد
26. امام رضا (ع) توسط چه کسی و چگونه به شهادت رسیدند؟
الف) مأمون – مسموم کردن ایشان با انار
ب) حسن بن فضل – مسموم کردن ایشان با انار
ج) حسن بن فضل – مسموم کردن ایشان با انگور
د) مأمون – مسموم کردن ایشان با انگور
27. امام رضا (ع) کدامیک از صفات را بالاترین حد طاعت پروردگار معرفی فرمودند؟
الف) صبر و فنا ب) صبر و رضا ج) دعا و رضا د) فنا و دعا
28. قوی ترین مردم از دیدگاه امام رضا (ع) چه کسانی هستند؟
الف) صابرین ب) متوکلین ج) مجاهدین د) عالمان
29. امام رضا (ع) چه چیز را حکومت پنهان می دانند؟
الف) دعا ب) نماز ج) اخلاق نیکو د) سلامتی
30. اصلی ترین پیام حدیث «سلسله الذهب» در کدام گزینه نهفته است؟
الف) توحید و نبوت ب) توحید و معاد ج) توحید و امامت د) توحید و عدل
ب) پرسش های تشریحی
1. چه دلایلی باعث شد تا امام رضا (ع) با وجود علم به مسموم بودن میوه ها، به مصرف آن مبادرت ورزند؟ (در 5 سطر بیان کنید)
مهمترین دلیل آن این بود که خود امام پیش از این از خدا درخواست کرده و نیز موقع خوردن انگور نیز فرمود: خدایا اگر تو میخوای من نیز میخوام حتی اگر مرگم باشد
2. چه دلایلی باعث شد تا مأمون از اقامه نماز عید فطر به امامت امام رضا (ع) جلوگیری کند
مهمترین دلیل آن این بود که زمانی که پیامبر برای نماز به مصلی میرفت تقریبا تمامی مردم نیز با او همراه شده بودند و این برای مامون بسیار بد بود او میترسید که شورشی بشه و از حس حسادت و خشم به خود میپیچید برای همین دستور داد که جلو نماز رو بگیرن و به پیامبر اجازه بر پا داشتن نماز رو ندادن
لینک مسابقه
پاسخ های صحیح با رنگ قرمز مشخص شده
دوستان عزیز لازم به ذکر است کلیه پاسخ ها با دقت فراوان از منبع خود سایت پیدا شده و همه آنها درست است.
ضمنا سوال 1 و سوال 2 پرسش های تشریحی به عهده خود شما دوستان میباشد اما برای فهمیدن بیشتر مسئله دلایل اصلی ذکر شده اما این جواب خود پرسش نمیباشد
از حسنا و ارسلان به خاطر دیر جواب دادن به مسابقه درخواستی شان معذرت خواهی میکنم
با تشکر از دوستان
**************نظرات فراموش نشه***********
چکیده*
موضوع این نوشتار نگاهی است به حدیث سلسه الذهب، حدیث کوتاهی که امام رضا(ع) به هنگام خروج از شهر نیشابور در ازدحام مردم و درخواست ایشان بیان فرمود. مسئله اصلی و سؤال اصلی این است که پیام حدیث چیست؟
مقالات متعددی در زمینه بررسی این حدیث نگاشته شده که بیشتر از نگاه نظر سندشناسی به آن نگریسته شده است. نویسنده در این کوتاه مقال به این نتیجه رسیده که ضرورت دارد با نگاهی کارکرد گرایانه به حدیث پرداخته شود و اینکه امام رضا(ع) با سیره عملی و علمی خود نشان داد، مشکل اصلی جامعه مسلمانان در آن روزگار دور شدن مردم از توحید بود، مشکلی که همچنان می تواند همه جوامع اسلامی را با چالش های جدّی روبه رو نماید.
مقدمه
حیات علمی، اجتماعی، اخلاقی و سیاسی امام رضا(ع) بنا بر مقتضیات زمانه، از جایگاه ویژه ای در تطور تاریخی اسلام برخوردار است، خاصه دوران سه سال و اندی حضور آن حضرت در ایران آن روز و استقبال مردم از این واقعه مبارک. بر هر ایرانی مسلمان بایسته است این فصل از تاریخ را به دقت مطالعه کند و با زوایای پیدا و پنهان آن به درستی آشنا بشود. اصول و قواعد اساسی معرفتی اسلام در بحبوحه رواج اندیشه ها و نحله های فکری در عصر مأمونی تنها می توانست توسط امام رضا(ع) ترسیم و تبیین گردد. ایشان یک تنه به جنگ و رویارویی با عقائد و فرقه هایی قیام کرد که هر یک برای خود پایگاه اجتماعی مستحکمی داشتند و بعضاً هم از سوی حکومت سیاسی پشتیبانی می شدند. آری، امام رضا(ع) مثل یک انسان قهرمان علم، فرهنگ و دانایی دینی شده بود، از این رو در زبان پدر بزرگوارش امام کاظم(ع) پیشاپیش به عنوان عالم آل محمد به برادرانش معرفی گشت.(1)
مخالفان و غیر هم فکران آن حضرت نیز هرگز نتوانستند نسبت به عظمت و بزرگواری علمی و اخلاقی ایشان قیافه بی تفاوتی و بی خبری به خود بگیرند و گروهی هم که جزو عالمان مذاهب محسوب می شوند، صادقانه امام را می ستایند.(2)
رمز و راز این همه بزرگی و جاودانگی چیست؟ چرا هر یک از امامان معصوم(ع) یگانه دوران خویش بوده اند؟ پاسخ این سؤال که بگونه ای می تواند فرضیه این نوشتار کوتاه هم باشد. یک کلمه است، رفتار توحیدی امام در متن زندگی عینیت جامعه. امام به عنوان یک انسان کامل و ولیّ همچون پیامبر(ص) نگران هدایت انسان است و در تپش زندگی این جهان، با نگاه توحیدی خود در اندیشه تعالی و تکامل آدمی می باشد.
حدیث سلسله الذهب نماد توحید
کاروان امام رضا(ع) در 7 جمادی الاول 201 برابر با 15 آذر 195 شمسی وارد نیشابور شد.(3) شهرت این شهر به مرکز علمی و حضور دانشمندان فراوان در آن مسئله ای است که در منابع تاریخی معتبر از جمله کتاب تاریخ نیشابور تألیف حاکم نیشابوری، به ثبت رسیده است. از این رو ورود امام به این منطقه و خروج آن حضرت از حساسیت ویژه ای برخوردار بود و نوع استقبال و بدرقه مردم با دیگر شهرها متفاوت می نمود. آنچه که در این شهر در مدت اقامت امام رضا(ع) اتفاق افتاد، یکی از برگ های برنده و فرصتی طلایی بود برای امام رضا(ع) تا از آن به بهترین نحو استفاده کنند. شور و اشتیاق فراوان و زائدالوصف اهالی آنجا برای دیدار با امام از یک سو و خواستاری علمای آن، از سوی دیگر برای دریافت حدیث و دانش تازه ای از ایشان، این تفاوت را شکل می داد.
امام در مدت محدودی که در شهر نیشابور اقامت داشت، رابطه ای عمیق و صمیمی با مردم برقرار می کرد. توجه ایشان به عموم بود. رفتار امام و آموزه های مختلفی که از سیره آن حضرت نصیب مردم می شد،(4) در واقع پاسخی بود محبت آمیز به عاطفه فوق العاده ایرانیان نسبت به خاندان امامت و ولایت، آخرین یادگاری امام در این شهر زمانی رخ داد که کاروان در حال ترک شهر بود. جمعیت گرد آمده اطراف امام بسیار بودند، همه مشتاقانه منتظر بودند تا آخرین سخن را از امام بشنوند. دانشمندان اهل حدیث تقاضا کردند تا کلام آباء امام را از زبان ایشان آوازه گوش خود قرار دهند.
امام رضا(ع) در برابر این شور و هیجان و حدیث خواهی، سخنی فرمود که به حدیث سلسله الذهب شهرت یافت. در اعتبار این حدیث هیچ گونه شبهه ای وجود ندارد گرچه با متن ها و عبارات اندکی متفاوت در کتب تاریخی و حدیثی نقل شده است. همه ابزار و اسباب یک حدیث معتبر در آن جمع شده، محدثین شیعه و سنی به آن توجه ویژه ای دارند و در منابع و کتب خود نقل کرده اند.
پژوهش های متعددی از سوی پژوهشگران و کارشناسان در مجلات معتبر علمی انتشار یافته که در این جا به یکی از مقالات اشاره می شود. در این مقاله بحث نسبتاً مستوفایی پیرامون سند و نظرگاه های عالمان و محدثان شیعی و سنی درباره این حدیث ارائه شده از جمله می نویسد که:
این حدیث 1. قدسی 2. متواتر 3.مسلسل 4. مسند می باشد.(5)
چگونگی و چرایی طرح حدیث
حرکت امام رضا(ع) در امتداد سفر از مدینه تا مرو مرکز خلافت اسلامی، نتایج فراوان و سازنده ای ایجاد می کرد که با همه محدودیت ها و تنگ ناهای حفاظتی، مأموران مأمون نمی توانستند از آن ها جلوگیری نمایند. حضور امام در شهرهای مسیر، یاد و خاطره پیامبر(ص) را در اذهان مردم مسلمان زنده می کرد. آنان حقیقت محمدیه را این بار در قامت عالم آل محمد نظاره گر می شدند و امام هرکجا که پای می نهاد، نورانیت توحیدی پرتو افکن می شد. این تقدیر الهی بود که دشمن ولایت ناخواسته و از سر درماندگی دست اندازی به دامن امام بکند تا شاید و به گمان برآمده از سیاست بازی های پشت پرده خود با هم داستانانش، از جایگاه بلند امام، تحولات را به سود حکومت مدیریت نماید، اما نشانه ها و پدیده های تازه از رقم خوردن اتفاقات به گونه ای دیگر خبر می داد.
در رویارویی پنهان و غیر رسمی امام رضا(ع) با حکومت عباسی به نمایندگی مأمون، در واقع دو جبهه توحید و شرک با هم به مبارزه برخاسته بودند. امام رضا(ع) با دانش توحیدی و قرآنی و تفسیر درست مؤلفه های دینی، اقدام به اصلاح فرهنگ جامعه اسلامی کرد. ایشان می بایست کاری پیامبروار انجام دهد. لذا طرح حدیث سلسله الذهب در نیشابور در راستای همین اصلاح فرهنگی صورت گرفت. امام در برابر خواسته اهالی این شهر به مسئله توحید پرداخت چه این که ایشان نیک می دانست ریشه همه انحرافات و اختلافات، معلول دور شدن امت اسلامی از بنیادی ترین اصل اسلام یعنی توحید است. حدیث کوتاه اما جهانی از معرفت معنا در آن نهفته و حتماً این روزی که مردم این حدیث را از امام و فرزند پیامبرشان می شنیدند، نشاطی سرشار از عشق و محبت سراپای آنان را فرا گرفته بود. شاهد آن قلم دان ها و انگشتان پرشماری بود که عاشقانه کلام امام را بر صفحه تاریخ می نگاشتند.
به گفته پاره ای از تاریخ نگاران، بیست و چهار هزار محدث قلم به دست(6) به رهبری ابوزرعه و محمد بن اسلم طوسی دو امام بزرگ حدیث، این حدیث را از امام شنیدند و ضبط کردند که آن حضرت فرمود: حدیث کرد مرا پدرم بنده صالح موسی بن جعفر (ع) از جعفربن محمد(ص)، از ابوجعفر محمد بن علی(ع) باقر علم انبیاء از علی بن حسین سید العابدین از سید جوانان بهشت حسین(ع) از علی بن ابی طالب از پیغمبر(ص) که فرمود: شنیدم از جبرئیل که فرمود: «انا اللّه لا اله الّا انا وحدی؛ عبادی فاعبدونی ولیعلم من لقینی منکم بشهاده:انّ لا اله الا اللّه مخلصاًبها انه قدد خل حصنی امن من عذابی.» مردم وقتی این روایت را می شنیدند گفتند فرزند رسول خدا چیست شهادت خالص برای خدا که فرمود: پیروی از خدا و رسول خدا و پذیرش ولایت اهل بیت رسول.(7) این حدیث با متن های متفاوت دیگری نیز روایت شده از جمله: الایمان حصنی(8)…، لا اله الا اللّه اسمی(9) من اقر لی بالتوحید دخل حصنی(10) و حسب برخی از منابع و روایت ها آن گاه که امام این حدیث را مطرح کرد، گویا کاروان چند لحظه ای به حرکت درآمد که ناگهان آن حضرت بانگ برآورد، بشروطها و انا من شروطها، یعنی آنچه من بر شما روایت از پدرانم و رسول اللّه(ص) روایت کردم، مشروط به اصل تعیین کننده ای است که اینک در عصر شما من نماینده آن هستم. اگر قرار باشد در جامعه مسلمانان توحید عینیت پیدا کند و مناسبات آن بر مبنای یگانگی خداوند تنظیم شده باشد، بدون حضور ولی اللّه امکان پذیر نیست.
نگارنده معتقد است اگر این جمله مکمل و متمم هم در پایان حدیث از امام رضا(ع) صادر نشده باشد. همه چیز گواهی می دهد که این شرط در باطن حدیث نهفته است. کافی است مقداری به فضایی که این سخن مطرح شده دقت و تأمّل کنیم، امام به اجبار و تهدید (در ظاهر با اکرام و محبت) از مدینه هجرت کرده، مأمون در چالش جدی با فرقه های معارض خلافت به ویژه گروه علویان که خواستار انتقال خلافت به خاندان اهل بیت هستند، قرار گرفته و او اینک خود یا به مشورت نزدیکان حکومتی، در صدد راه کارهای غیر صادقانه برای تحمیق مردم و فرونشاندن جنبش علویان برآمده، یعنی آنچه در حال اتفاق افتادن است روی پایه توحید نمی چرخد اگرچه به ظاهر دینی می نماید، امام که خوب می شناسد و خوب می داند همه این پدیده های در حال شکل گیری به دور از فرهنگ توحیدی است که رسول خدا(ص) در تنهایی جاهلیت و با پایداری وصف ناپذیر آن را به وجود آورد.
بنابراین طرح این پرسش در برابر خواسته های اهالی نیشابور، هشداری بود به همه جامعه مسلمانان با زبان یک سخن قدسی که اصل اول دین اسلام است. امام این حدیث کوتاه را بیان کرد تا مسلمانان به این نکته پی ببرند که اگر جامعه امن می خواهند یا اگر طالب آرامش هستند و اگر از این همه کشمکش ها و ناهنجاری ها خسته شده اند، تنها در سایه بازگشت به توحید، این مهم میسر است.
سیره توحیدی
همه وجوه رفتاری امام رضا(ع) چه در مناسبات فردی و اجتماعی و چه در برخوردها و آموزه های علمی، انسان ها را به توحید فرا می خواند. از کوچکترین عمل اخلاقی گرفته تا اصولی ترین قاعده اجتماعی که نمونه های فراوانی در تاریخ زندگی آن حضرت گزارش شده، از جمله: رعایت حقوق همسر، فرزندان، نزدیکان، بردگان، احترام به ذات انسان، انفاق آبرومندانه، دفاع از مظلوم، آزاد سازی بردگان، ترویج مساوات و برادری، احترام به طبیعت و دهه ها رفتار دیگری که فعلاً فرصت ذکر آنها نیست.
سنت و سیره رضوی می توانست جامعه ای را که امام در آن زندگی می کرد به بهشت روی زمین کند، کما اینکه در عصر ما نیز این سنت باید منشوری باشد برای جامعه ای سالم، پویا و نوآور اما به شرطها…
خطبه توحید فرصتی دیگر
اگر امام رضا(ع) به هنگام خروج از نیشابور حدیث کوتاه سلسله الذهب را برای عالمان و مردمان آن جا می خواند، در مرو و در حضور مأمون و جمع زیادی از بنی هاشم و به صورت مفصل وجه عقلانی توحید و صفات خداوند را چنان بیان می نمود که همه عقول به حیرت افتادند و این گونه است که اعتقاد برآمده از این خطبه، همان حصن الهی می باشد، دژی برای امان ماندن از عذاب خداوند.صدوق نقل می کند چون مأمون تصمیم گرفت امام رضا(ع) را به کار خلافت دعوت کند بنی هاشم را جمع کرد و به آنان گفت: تصمیم گرفته ام از علی بن موسی الرضا(ع) بخواهم این کار را (خلافت) پس از من برعهده گیرد.
بنی هاشم نسبت به او حسد ورزیده گفتند: فردی را که بصیرتی در تدبیر خلافت ندارد، عهده دار امر خلافت می کنی؟ کسی را سوی او بفرست تا نزد ما بیاید و از جهل چیزی را که بدان وسیله او را خواهی شناخت ببینی. لذا کسی را به سوی او فرستاد و حضرت آمد. بنی هاشم به او گفتند! ابا الحسن بر منبر برو و برای ما نشانی برپا کن تا از روی آن خدا را عبادت کنیم. اباالحسن بر منبر رفت و مدتی نشسته سرش را پایین انداخته تکلم نمی کرد. سپس تکانی خورده راست ایستاد و حمد خدا را به جای آورده او را ثنا گفت و درود بر پیامبر خدا و اهل بیتش فرستاد آن گاه گفت: آغاز عبادت خدای تعالی، معرفت او و اساس معرفت خدا توحید او … .(11)
امام رضا(ع) با این خطبه کلمه لا اله الّا اللّه را که حصن خداوند است، آن گونه که شأن امامت اقتضاء می کند معنی کرد تا به همه شبهات و باورهای غلط پاسخ داده باشد البته نه از باب این که توجیهی باشد برای تصمیم مأمون در امر واگذاری ولایتعهدی، بلکه این کار فعلیت پیام و رسالتی بود که تنها امام می توانست در شرایط حاد و پیچیده سیاسی از عهده آن برآیند.
خطبه امامت نماد شرط توحید
در ایامی که امام در مرو حضور داشت خطبه ای در باب امامت و امام شناسی ایراد نمود که می توان از آن به منشور امامت یاد کرد. ایشان بعد از آن که گزارش اختلاف مردم را از این مسئله از یکی از اصحاب می شنود که چگونه درباره امامت به عنوان موضوع روز سخن می گویند. تبسم می فرماید و سپس به راوی می فرماید: مردم در نادانی به سر می برند، مقام امام را نشناخته اند و در دینشان فریب خورده اند، زیرا پنداشته اند امام تعیین نگشته و آنان باید وی را برگزینند. حال آن که امامت و رهبری مسلمین از مسائل اصولی و مکمل دین است و خدای تعالی پیامبرش را از جهان نبرد مگر پس از این که دینش را کامل ساخت.(12)
امام رضا(ع) در این خطابه به جریان تاریخی امامت اشاره می کند از جمله امامت حضرت ابراهیم تا این که نوبت به پیامبر عظیم الشأن اسلام می رسد و در ادامه جانشینان آن حضرت بار این مسؤولیت بزرگ را بر دوش می کشند.(13)
ویژگی ها و مختصاتی که امام درباره امام بیان می کند همه افق بشریت را پوشش می دهد و تابی کران انسانیت بذر هدایت و محبت می پاشد. وجود امام از جنس نور و روشنایی است. امام نجات دهنده است. امام آب گوارا به عطشای هلاکت کننده است. امام دلیل راه انسان در تردیدها و پرتگاه هاست. امام ابر بارنده در سرزمین خشک و سوزان است. امام زمین پهن دشت و چشمه جوشان پر آب است. امام امین خداوند بر روی کره خاکی است. امام پاک کننده گناهان انسان های عاصی است و امام پناه گاهی مطمئن برای انسان.(14)
یادآوری و بیان این اندیشه ها برای امام از سوی امام رضا(ع) در روزگاری صورت می گرفت که بحران اعتقادی و فکری آن را فرا گرفته بود و مردم در غوغای بازی سیاست خلفای اسلامی و شیوع جریانات فکری در عصر مأمون الرشید، گرفتار بسیاری از تردیدها و انحرافات شده بودند. امام به عنوان شرط پذیرش توحید و سند اجازه ورود به محفل الهی چه دلسوزانه و از سر مهر و عطوفت همه توان خویش را به کار می برد تا کار جامعه مسلمانان به راستی و هدایت بگراید.
برآیند آنچه را که در سطور پیش آمد، این گونه می توان بیان کرد: سیره امام رضا(ع) در همه وجوه فردی، اجتماعی، سیاسی، علمی بر محور هدایت مردم به توحید در عینیت زندگی در جریان بود. رفتار امام می تواند مقیاس و میزان توحیدگرایی در هر جامعه دینی باشد و ما اینک در برابر این پرسش تاریخی قرار گرفته ایم که تا چه اندازه ای توانسته ایم رفتارمان را بر ظهور و تجلّی آن در متن زندگی بنا کنیم؟
پی نوشت ها:ـــــــــــــــــــــــ
* لازم به یادآوری است این مقاله در همایش علمی ـ پژوهشی که در بنیاد پژوهش های اسلامی آستان مقدس رضوی در آذرماه 1387 برگزار شده، ارائه گردید.
1. اعلام الوری باعلام الهدی، ج 2، ص 64.
2. بنگرید، مرعشی ملحقات احقاق الحق، ج 28، ص 591 ـ 682.
3. زائر، ش 109، ص 17.
4. برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به: آموزه های امام رضا(ع) به مردم نیشابور، خراسان 171179، غلامرضا جلالی.
5. نشریه علوم حدیث، شماره 2 زمستان 1375، محمد رحمانی.
6. نشریه گلستان قرآن، ش 193، 16، به نقل از کشف الغمه، ج 3، ص 102.
7. همان، به نقل از بحارالانوار، ج 49، ص 120 – 121.
8. ابن ابی جمهور الاحسایی، عوالی اللئالی، ص 4 ـ 94.
9. حر عاملی، الجواهر السنیه، ص 148.
10. جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج 2، ص 243.
11. دکتر محمد رضا مشائی، ترجمه خطبه منسوب به حضرت رضا(ع)، مجله مشکوه، ش 7، بهار 64، ص 23. لازم به یادآوری است این خطبه ضمن ترجمه علمی، همراه توضیحات سودمندی است که در پاورقی آمده است.
12. دکتر محمد مهدی رکنی یزدی، اندیشه نو(ویژه نامه امام رضا(ع)، آذرماه 1385)، ص 15.
13. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ص 1، 281.
14. همان.