شب اول قبر و عالم برزخ چگونه است؟

شب اول قبر/ عالم برزخ/ دوران پس از مرگ

لطفاً درباره شب اول قبر و دوران بعد از مرگ انسان (دنیای برزخ ) توضیح دهید .

متن پاسخ: از وقتی که انسان از دنیا می‏رود تا هنگام برپاشدن قیامت، روح او در عالمی به سر می‏برد که به آن، عالم برزخ گفته می‏شود. از امام صادق علیه ‏السلام پرسیدند: برزخ چیست؟ فرمود: قبر است از زمان مردن تا قیامت.

در عالم برزخ، حوادث زیادی اتفاق می‏افتد که در برخی از آیات قرآن از جمله آیات 99 و 100 سوره مؤمنون و در روایات فراوانی، بدان حوادث اشاره شده است؛ به عنوان نمونه به برخی از حوادثی که شب اوّل قبر اتفاق می‏افتد، اشاره می‏شود:

1. پرسش در قبر؛ از مضمون روایت امام سجاد علیه السلام استفاده می‏شود که وقتی انسان را در قبر می‏گذارند، دو فرشته از فرشته‏های الهی به سراغ او می‏آیند و از اصول عقاید، یعنی توحید، نبوت و امامت او و اینکه از چه پیشوایانی پیروی می‏کرده و از چگونگی مصرف کردن عمر در طرق مختلف و طریق کسب اموال و مصرف آنها می‏پرسند، و چنانچه از مؤمنان راستین باشد، بخوبی از عهده جواب برمی‏آید و مشمول رحمت و عنایات حق می‏شود و اگر از مؤمنان نباشد، در پاسخ سؤالات، عاجز می‏ماند و مشمول عذاب دردناک برزخی می‏شود.1

2. حضور ائمه علیهم ‏السلام وقتی مؤمن بمیرد، پیامبر خدا صلی‏ الله ‏علیه‏ و‏آله و حضرت علی و فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم ‏السلام همراه با ملائکه مقربی می‏آیند، و اگر مؤمن توانست جواب نکیر و منکر را بدهد، آنها به نفع او شهادت می‏دهند، و اگر نتوانست جواب بدهد (زبانش بند آمد) پیامبرخدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به امر خدا شهادت می‏دهد که این مؤمن، زبانش از ترس بند آمده است؛ و گرنه به آنچه شما می‏پرسید، معتقد است، و حضرت علی و فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم‏السلام نیز فرمایش حضرت رسول را تأیید می‏کنند.2

3. تجسم اعمال؛ امام صادق علیه‏السلام فرمود: “وقتی مؤمن داخل قبر شود، (با توجه به تجسم اعمال) نماز در سمت راست و زکات در سمت چپ او قرار می‏گیرد و نیکوکاری‏هایش بالای سر او سایه می‏افکنند و “صبر” در قسمتی دیگر قرار می‏گیرد. وقتی دو فرشته برای پرسش می‏آیند، “صبر” به نماز و روزه می‏گوید: از صاحبتان دفاع کنید وگرنه من آماده دفاع هستم.”3

4. فشار قبر؛ آن‏گونه که از برخی احادیث استفاده می‏شود، فشار قبر برای همه هست؛ البته در برخی، کیفر اعمال محسوب می‏شود و برای بعضی، ملایم‏تر و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهی‏هاست. امام صادق علیه‏السلام از رسول‏اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله نقل فرموده است که “ضَغطَهُ القَبْرِ لِلْمُؤمِنِ کَفّارَهٌ لِما کان مِنْهُ من تَضْییع النِّعَم؛ فشار قبر برای مؤمن، کفاره نعمتهایی است که ضایع کرده است.”4

5. وحشت شب اوّل قبر؛ در مورد هول و هراس قبر، ترجمه روایتی از حضرت علی علیه‏ السلام را می‏آوریم که فرمود: “برای کسی که آمرزیده نشود، بعد از مرگ، از خود “مرگ” شدیدتر است. از قبر، و تنگی و تاریکی آن بر حذر باشید؛ همانا قبر هر روز می‏گوید: من خانه غربتم. من خانه وحشتم. من خانه کِرْم هستم و قبر (برای مؤمنان) باغی از باغهای بهشت، و (برای گناهکاران) گودالی از گودالهای آتش است. زندگی و معیشت سختی که خدا دشمنان خودش را از آن ترسانده، عذاب قبر است.”5

برای اطلاع بیشتر می‏توانید به کتابهای ذیل مراجعه کنید:

1. پیام قرآن، آیت ‏اللّه‏ مکارم شیرازی و دیگران، ج 5، نشر مدرسه ‏الامام امیرالمؤمنین؛

2. منازل الأخره، مرحوم شیخ عباس قمی، ص 41، نشر در راه حق؛

3. جهان پس از مرگ، حبیب‏اللّه‏ طاهری، نشر جامعه مدرسین.

 

پی نوشت ها:

1. بحارالانوار، مجلسی، ج 6، ص 223، حدیث 24، چاپ بیروت.

2. بحارالانوار، ج 6، ص 229، ح 32.

3. بحارالانوار، همان، ص 230، ح 35.

4. بحارالانوار، همان، ص 221، ح 16 و 19.

5. بحارالانوار، همان، ص 218، ح 13.