شب اول قبر و عالم برزخ چگونه است؟
شب اول قبر/ عالم برزخ/ دوران پس از مرگ
لطفاً درباره شب اول قبر و دوران بعد از مرگ انسان (دنیای برزخ ) توضیح دهید .
متن پاسخ: از وقتی که انسان از دنیا میرود تا هنگام برپاشدن قیامت، روح او در عالمی به سر میبرد که به آن، عالم برزخ گفته میشود. از امام صادق علیه السلام پرسیدند: برزخ چیست؟ فرمود: قبر است از زمان مردن تا قیامت.
در عالم برزخ، حوادث زیادی اتفاق میافتد که در برخی از آیات قرآن از جمله آیات 99 و 100 سوره مؤمنون و در روایات فراوانی، بدان حوادث اشاره شده است؛ به عنوان نمونه به برخی از حوادثی که شب اوّل قبر اتفاق میافتد، اشاره میشود:
1. پرسش در قبر؛ از مضمون روایت امام سجاد علیه السلام استفاده میشود که وقتی انسان را در قبر میگذارند، دو فرشته از فرشتههای الهی به سراغ او میآیند و از اصول عقاید، یعنی توحید، نبوت و امامت او و اینکه از چه پیشوایانی پیروی میکرده و از چگونگی مصرف کردن عمر در طرق مختلف و طریق کسب اموال و مصرف آنها میپرسند، و چنانچه از مؤمنان راستین باشد، بخوبی از عهده جواب برمیآید و مشمول رحمت و عنایات حق میشود و اگر از مؤمنان نباشد، در پاسخ سؤالات، عاجز میماند و مشمول عذاب دردناک برزخی میشود.1
2. حضور ائمه علیهم السلام وقتی مؤمن بمیرد، پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و حضرت علی و فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم السلام همراه با ملائکه مقربی میآیند، و اگر مؤمن توانست جواب نکیر و منکر را بدهد، آنها به نفع او شهادت میدهند، و اگر نتوانست جواب بدهد (زبانش بند آمد) پیامبرخدا صلیاللهعلیهوآله به امر خدا شهادت میدهد که این مؤمن، زبانش از ترس بند آمده است؛ و گرنه به آنچه شما میپرسید، معتقد است، و حضرت علی و فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهمالسلام نیز فرمایش حضرت رسول را تأیید میکنند.2
3. تجسم اعمال؛ امام صادق علیهالسلام فرمود: “وقتی مؤمن داخل قبر شود، (با توجه به تجسم اعمال) نماز در سمت راست و زکات در سمت چپ او قرار میگیرد و نیکوکاریهایش بالای سر او سایه میافکنند و “صبر” در قسمتی دیگر قرار میگیرد. وقتی دو فرشته برای پرسش میآیند، “صبر” به نماز و روزه میگوید: از صاحبتان دفاع کنید وگرنه من آماده دفاع هستم.”3
4. فشار قبر؛ آنگونه که از برخی احادیث استفاده میشود، فشار قبر برای همه هست؛ البته در برخی، کیفر اعمال محسوب میشود و برای بعضی، ملایمتر و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهیهاست. امام صادق علیهالسلام از رسولاکرم صلیاللهعلیهوآله نقل فرموده است که “ضَغطَهُ القَبْرِ لِلْمُؤمِنِ کَفّارَهٌ لِما کان مِنْهُ من تَضْییع النِّعَم؛ فشار قبر برای مؤمن، کفاره نعمتهایی است که ضایع کرده است.”4
5. وحشت شب اوّل قبر؛ در مورد هول و هراس قبر، ترجمه روایتی از حضرت علی علیه السلام را میآوریم که فرمود: “برای کسی که آمرزیده نشود، بعد از مرگ، از خود “مرگ” شدیدتر است. از قبر، و تنگی و تاریکی آن بر حذر باشید؛ همانا قبر هر روز میگوید: من خانه غربتم. من خانه وحشتم. من خانه کِرْم هستم و قبر (برای مؤمنان) باغی از باغهای بهشت، و (برای گناهکاران) گودالی از گودالهای آتش است. زندگی و معیشت سختی که خدا دشمنان خودش را از آن ترسانده، عذاب قبر است.”5
برای اطلاع بیشتر میتوانید به کتابهای ذیل مراجعه کنید:
1. پیام قرآن، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 5، نشر مدرسه الامام امیرالمؤمنین؛
2. منازل الأخره، مرحوم شیخ عباس قمی، ص 41، نشر در راه حق؛
3. جهان پس از مرگ، حبیباللّه طاهری، نشر جامعه مدرسین.
پی نوشت ها:
1. بحارالانوار، مجلسی، ج 6، ص 223، حدیث 24، چاپ بیروت.
2. بحارالانوار، ج 6، ص 229، ح 32.
3. بحارالانوار، همان، ص 230، ح 35.
4. بحارالانوار، همان، ص 221، ح 16 و 19.
5. بحارالانوار، همان، ص 218، ح 13.